“Bán lúa non” thì đã sao?
Nguyễn Quang Bình
(TBKTSG Online) - Có thể xưa nay do dựa trên một nền kinh tế nông nghiệp (agricultural economy), xã hội nước ta thường coi trọng các tầng lớp sĩ và nông mà xem nhẹ “thương”, nên ngôn từ lột tả không hết các hoạt động thị trường vốn phát triển rất mạnh khi đất nước mở cửa tính từ cuối thập niên 80 của thế kỷ trước chăng?
 |
| Ảnh: Báo Long An |
Vươn ra thị trường, vô chợ thấy người ta mua mua bán bán (exchang/trade), hai từ “mua/bán” được lặp lại như muốn biểu đạt rằng có vô số hoạt động mua bán khác nhau trên thị trường, nhưng ngôn ngữ của người bình dân và giới thương nhân chưa đủ từ để lột tả hết được mà chỉ quanh hai từ mua và bán (buy/sell – purchase/sale).
Riêng về từ “bán”, tiếng Việt còn hay sử dụng “mãi”, “mại” như trong “mãi võ” hay “mãi lộ”, nhưng hình như từ này có gốc tiếng Hán, vậy nên có khi ta cũng nói “Bộ Thương mại/Thương mãi”.
Ảnh hưởng của tiếng Pháp còn lưu dấu trên từ “bán xôn” (solde) với ý nghĩa là bán thanh lý, bán hạ giá... nhưng nay hầu như ít ai sử dụng từ này mà chỉ nói “hàng xeo” mượn từ tiếng Anh (sale/on sale).
Thật ra, “bán” cái gì thường có từ/nhóm từ và cách biểu đạt khác nhau, thậm chí bao hàm các ý nghĩa phong phú nhưng trong tiếng Việt chung qui cũng nghĩa là “bán”.
Dĩ nhiên, hành động “bán” được hiểu một cách đơn giản nhất là giao hàng/dịch vụ và trả tiền.
Trong trường hợp một hợp tác xã nông nghiệp (agricultural cooperative) đang thiếu thị trường, hàng dưa hấu, ớt, bí đỏ... bán không chạy, không có đầu ra, thị trường tiêu thụ (outlet/consuming market), nếu có được một bạn hàng mình tin tưởng để nhờ họ thương mại hóa hay bao tiêu sản phẩm đơn vị làm ra, nhờ đối tác (partners) chịu trách nhiệm “commercialization”, tức là nhận lãnh trách nhiệm bán hàng cho đơn vị mình. Trong trường hợp này, “bán” không đơn giản như ta nghĩ mà nó bao gồm cả bên nhận lãnh trách nhiệm commercialization phải tìm thị trường, chào hàng, tác nghiệp tiếp thị (marketing), đôi khi người “nhờ” bán hàng phải có những cam kết về chi phí và thời gian lâu dài.
Đôi khi vì một lý do nào đó như muốn nhanh chóng đóng cửa tiệm, không sản xuất mặt hàng đang bán, hay thu hồi vốn nhanh để sản xuất thứ khác, các cửa hàng thường bán thanh lý hàng hóa/dịch vụ (liquidate) với giá rẻ.
Bán thanh lý (liquidate) trong một số trường hợp được xem như bán tháo (sell off). Trường hợp bán tháo cũng hay xảy ra trên các thị trường tài chính như cổ phiếu và tài chính phái sinh như sàn kỳ hạn hàng hóa nông nghiệp. Hiện tượng bán tháo đi kèm với bán hạ giá (dump) và vì thế giá hàng hóa/cổ phiếu trong trường hợp này thường rớt mạnh, rơi tự do (free fall).
Tại các thị trường tài chính phái sinh (derivatives) như các sàn kỳ hạn đậu nành hay bắp chẳng hạn, các nhà kinh doanh và môi giới (traders/brokers) còn có thể mua khống (to go long) và bán khống (to go short). Khi họ đoán giá một loại nông sản nào đó có thể tăng trong vài tháng sau, họ lên sàn kỳ hạn đó để go long một lượng hợp đồng, thường được gọi là hợp đồng kỳ hạn hàng giấy (futures contracts) đặng chờ giá lên để bán. Như vậy, họ “go long” rồi sau đó bán kiếm lời nên bấy giờ buy first and sell later.
Ngược lại, khi một loại nông sản ra mùa và nhận thấy hàng mình có thể bội thu, các nhà xuất khẩu (exporters) thường đoán giá sẽ hạ khi hàng ra nhiều nên họ có thể bán khống trước để tranh thủ giá cao và sau đó mới mua hàng giá rẻ để tối đa hóa lợi nhuận. Bấy giờ, bán khống “go short” là một hướng “làm giàu”. Trường hợp này được gọi là “bán trước mua sau” (sell first, cover later).
Ngôn ngữ bình dân ta hay nói “bán lúa non” thực ra là bán khi nông sản chưa chính thức ra mùa khi thấy giá ở thời điểm bán có thể cao hơn về sau. Vậy, bán lúa non ở đây chính là “go short”.
“Bán lúa non” hay go short cũng phải biết cách, thu thập thông tin và dữ liệu, chọn thời điểm đúng để bán... nếu không tác nghiệp đúng sẽ trở thành người “bán lúa giống” tức bán hàng với đầy rủi ro thua lỗ (to engage in risky business), sập tiệm lúc nào không biết.
Vậy, "bán lúa non" thì đã sao?
