Bán trước mua sau
Huy Nam (*)
Bài 15:
Bán trước mua sau
Short Position, Short Sale, Selling Short, Short
Một thương vụ (trade mission) đầu tư theo kỳ vọng trong thị trường chứng khoán gồm hai giao dịch (transaction).
Ở “vị thế dài” (long position - mua rồi bán) theo kỳ vọng, giao dịch mở đầu là “mua thấp”, giao dịch khép lại là “bán cao”. Ở “vị thế ngắn” (short position - bán rồi mua), theo kỳ vọng, giao dịch mở đầu là “bán cao” và khép lại là “mua thấp”.
Với short position, thứ tự mua bán bị đảo lộn, và người bán có thể chưa sở hữu chứng khoán vào thời điểm bán… Từ đó mà luật lệ đặt ra rất nghiêm và thuật ngữ định danh cũng rất phân biệt. Việc bán trong trường hợp này được gọi là short sale (bán trước khi sở hữu) để phân biệt với long sale (bán sau khi sở hữu) trong vị thế long position.
Lâu nay ở ta quen gọi short sale là “bán khống”, có vẻ ta lo chuyện “không có hàng”. Thực ra bất kể là short sale hay long sale người mua vẫn được đảm bảo sẽ nhận đủ hàng. Ngược lại, có lo chăng là lo sức chịu đựng của người bán. Vì sau khi vay chứng khoán để bán mà giá vọt lên nhanh thì các short-sellers sẽ rơi vào thế bị động, dễ rơi vào tình trạng rủi ro.
Việc gọi short sale là bán khống có thể gây hiểu lầm. Ta nên gọi là bán trước vì đây là “một nửa” giao dịch cần thiết giúp cho thị trường “ổn định”.
Tuy nhiên short position cần nghiệp vụ chuyên sâu, phức tạp, chỉ có thể triển khai được trong một thị trường đã có nề có nếp, có đủ “đồ chơi”. Nhất là tổ chức đánh giá để chọn lựa chứng khoán đủ chuẩn và hành lang pháp lý hữu hiệu cho tài khoản bảo chứng (margin account), loại tài khoản tín dụng chuyên dùng buộc phải có cho hoạt động short sale.
Trong khi có sự lo ngại short sale sẽ dìm giá xuống thì cũng không nên quên rằng về nguyên tắc, nghiệp vụ short sale chỉ có thể được thực hiện khi chứng khoán đang có chiều hướng giá lên (plus tick). Đồng thời, áp lực mua chứng khoán để khép thương vụ theo hợp đồng có thể tác động kéo giá thị trường lên, và lúc cao trào có thể tạo ra một bull market (thị trường lạc quan) theo thuyết nhồi (cushion theory) mà các học giả đã có đúc kết.
Short sale còn có thể gọi là selling short hay short. Trong môi trường tài chính chứng khoán người ta cũng quen gọi động thái đầu tư giá lên là going long và đầu tư giá xuống là going short theo hai khuynh hướng đầu tư bullish và bearish.
--
(*) Chuyên gia tài chính-chứng khoán, tác giả sách "Tài chính chứng khoán qua nhịp cầu Anh-Việt" do NXB Trẻ, Thời báo Kinh tế Sài Gòn và Trung tâm kinh tế châu Á-Thái Bình Dương hợp tác xuất bản.
Đường dẫn tới các bài trước được đăng trong mục Tin bài khác bên dưới.
