Bốn điểm cần lưu ý khi tạo eBook
Bằng Nguyên
(TBKTSG Online) – Sau nhiều năm chỉ được xem là một tài liệu cá nhân mang tính giải trí đơn thuần, eBook cuối cùng cũng đã nhận được sự quan tâm của nhiều công ty bởi hiệu quả truyền thông của mình trong thời đại kỹ thuật số. Những điểm cần lưu ý sau đây sẽ giúp bạn định dạng và chuyển đổi tài liệu của mình thành một eBook hoàn chỉnh.
 |
Một trong những tính năng hấp dẫn nhất của eBook là bạn có thể tạo ra chúng và đăng tải lên Internet dễ dàng, chứ không cần phải thông qua bất kỳ nhà xuất bản nào. Do đó, bất cứ ai cũng có thể định dạng và chuyển một bản thảo, tài liệu kỹ thuật, white paper (các bản báo cáo/phân tích chuyên sâu) hoặc thậm chí là tiểu sử cá nhân thành một cuốn eBook.
Tuy nhiên, tài liệu chỉ là điều kiện cần. Để có thể hoàn thành một eBook, trước tiên bạn cần phải nắm rõ các thủ thuật và cách sử dụng các phần mềm ứng dụng phù hợp; sau đó là kích thước và định dạng của eBook sẽ được đăng tải trên các trang web.
Tạo eBook là một công việc khá phức tạp vì thường không có sẵn các hướng dẫn giúp bạn chuyển từ các tài liệu ban đầu thành một sản phẩm hoàn chỉnh.
Thật không dễ để có thể nói trước được những gì bạn cần làm hoặc không cần làm để đảm tiến trình này sẽ được thực hiện một cách suôn sẻ và cho ra một kết quả như mong đợi. Tuy nhiên, trước khi bạn bắt đầu quá trình chuyển đổi định dạng cho eBook, bạn nên tham khảo vài thủ thuật như dưới đây
1. Các thủ thuật để tạo một eBook
Chuẩn bị tài liệu đầu vào
Tài liệu đầu vào không nên được định dạng với những biến thể hoặc bao gồm các yếu tố mà bạn không chúng muốn xuất hiện trong sản phẩm cuối cùng. Một khi các yếu tố đó không được hỗ trợ, chúng sẽ tự động bị lược bỏ hoặc chuyển thành các nội dung mà bạn không hề mong muốn. Vì vậy, bạn cần phải chuẩn bị một tài liệu đầu vào “sạch”, để tài liệu đó sẽ được chuyển thành một eBook với những nội dung và định dạng tương ứng.
 |
Sử dụng HTML
Bởi vì phần lớn các định dạng eBook hiện tại đều xoay quanh các biến thể của HTML, bạn nên xem HTML như là một định dạng mục tiêu khi xuất bản tài liệu dù bạn sử dụng bất cứ chương trình chỉnh sửa tài liệu nào. Bên cạnh các công cụ chuyển đổi tài liệu thành một eBook, việc ứng dụng HTML để có thể giúp bạn chỉnh sửa tài liệu nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Bạn nên truy nhập trực tiếp vào mã nguồn để soạn thảo văn bản thay vì sử dụng các soạn thảo văn bản đơn giản.
Kiểm tra kết quả trên nhiều thiết bị
Bạn nên kiểm tra kết quả thực hiện eBook của mình trên nhiều thiết bị đọc khác nhau, hoặc lấy ý kiến phản hồi từ bạn bè để có thể nhận ra các lỗi cần phải chỉnh sửa, như: lỗi font chữ, sai kích thước…
Thực hiện lại, nếu cần thiết
Để có được một eBook hoàn hảo, việc thực hiện cần phải được tiến hành nhiều lần qua các công đoạn khác nhau – từ việc chỉnh sửa bằng tay cho đến việc tái thiết lập mã nguồn. Mặc dù HTML đang được xem là một định dạng tiện ích, bạn cũng phải thực hiện một số công đoạn bằng phương thức thủ công. Nên ghi chú lại những sai sót để không phải lặp lại chúng trong những lần hiệu chỉnh sau.
2. Các định dạng nguồn
Việc tạo ra eBook luôn bắt đầu với một tài liệu nguồn, có thể là của riêng bạn hoặc được người khác cung cấp. Và, khó khăn đã bắt đầu từ đây. Mục tiêu của bạn là đảm bảo rằng định dạng của tài liệu sẽ được bảo tồn nguyên vẹn.
Các tài liệu nguồn cho eBook sẽ phải trải qua ít nhất hai lần chuyển đổi: tái định dạng cho phù hợp với các phần mềm chuyển đổi và chuyển sang định dạng eBook thực tế. Đôi khi các bước này có thể được giản lược, nhưng bạn nên tiến hành đầy đủ để có được kết quả tốt hơn.
Bạn có thể bắt đầu với một số định dạng được nhiều người ưa chuộng như dưới đây.
HTML
 |
HTML được đánh giá là một trong những định dạng thuận tiện nhất trong việc xử lý và xem các thông tin kỹ thuật số. Hầu hết mọi chương trình xử lý văn bản hiện nay đều có thể tạo ra tập tin HTML hoặc hỗ trợ đọc định dạng này. Nó cũng hỗ trợ nhiều tính năng cho eBook, như siêu liên kết (hyperlink), kiểm soát font chữ, duyệt tiêu đề, hình ảnh và hơn thế nữa.
Nếu đây là lần đầu tiên bạn làm việc trên HTML, chắc chắn bạn sẽ gặp không ít trở ngại trong việc chuyển các tài liệu Microsoft Word (.doc hoặc .docx) hoặc OpenDocument (.odf) sang ứng dụng .html. Tuy nhiên, mọi việc sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu bạn đang tập hợp các bài viết từ trên blog hay wiki để tạo thành một eBook.
Microsoft Word (DOC hoặc DOCX)
Thật may mắn khi hầu hết các thiết bị đều có thể đọc hoặc hiệu chỉnh các tài liệu Word. Định dạng này hỗ trợ cho tất cả mọi thứ nhất mà bạn có thể đưa vào một eBook, như công thức, phân chương, chú thích và các chỉ số.
Điều này cho thấy rằng, các tài liệu Word có thể được xem như tài liệu nguồn tốt nhất cho bạn khi cần chuyển đổi sang định dạng HTML. Trong thực tế, hầu hết các chương trình chuyển đổi sang eBook đều không chấp nhận tập tin Word nguyên bản như một loại tài liệu nguồn nhưng lại chấp nhận định dạng RTF trong Word; đơn giản vì RTF có tính năng hỗ trợ các phần chú thích chú thích và phân chương.
OpenDocument (ODF)
OpenDocument là một định dạng được sáng tạo bởi OpenOffice.org. Mặc dù .odf không phải là định dạng mặc định cho Word, nhưng nó cho phép bạn xuất các tài liệu sang định dạng ePub hay được sử dụng trong eBook. Nếu bạn đã quen tạo ra tài liệu bằng ODF, bạn sẽ có thể rút ngắn thời gian trong việc tạo ra một eBook hoàn chỉnh.
Sẽ rất thiếu sót nếu không nhắc đến PDF của Adobe khi đề cập đến các định dạng của eBook, khi nhiều chương trình như Microsoft Office và Open Office đều hỗ trợ chuyển tập tin sang định dạng PDF. Trong thực tế, trước khi các thiết bị đọc các tài liệu kỹ thuật số (eReader) xâm nhập thị trường, PDF là định dạng được sử dụng nhiều nhất cho công tác in ấn.
Tuy nhiên, nếu cố gắng sử dụng định dạng PDF trong tài liệu nguồn, bạn sẽ phải mất không ít thời gian khi cứ phải tách rồi lại kết hợp các trang trong một tập tin PDF. Vì vậy, bạn chỉ nên sử dụng .PDF như định dạng nguồn cho eBook của mình nếu không còn bất cứ sự lựa chọn nào khác.
 |
3. Những định dạng eBook phổ biến
Chắc chắn rằng bạn sẽ không chỉ tạo ra một định dạng duy nhất cho eBook của mình, khi bạn muốn nhiều người xem qua nó trên nhiều thiết bị khác nhau, như: Nook, Kindle hay iPad. Tuy nhiên, bạn nên lưu ý rằng chỉ có một số định dạng nhất định mới được hỗ trợ hiển thị trên các eReader.
ePub
ePub là một định dạng mở được xây dựng trên nền HTML. Vốn được hỗ trợ hiển thị bởi nhiều eReader khác nhau, ePub vô hình trung được xem là một trong những định dạng chính của một eBook nhưng cũng có một vài nhược điểm đáng lưu ý.
 |
Phương pháp định dạng của ePub cho rằng phần nội dung của eBook cần phải được tinh chỉnh cho phù hợp với eReader mục tiêu, do đó những eBook có định dạng .pdf sẽ không được hiển thị toàn hảo trong ePub. Ngoài ra, ePub không hỗ trợ cho các phương trình và hai ngôn ngữ chính thường được sử dụng trong toán học là TeX và MathML, nếu bạn không chèn chúng vào tài liệu như hình ảnh.
ePub cũng không có ứng dụng dành cho các chú thích hoặc chia sẻ các chú thích, do đó sẽ gây ra ít nhiều trở ngại cho những người xuất bản sách giáo khoa kỹ thuật số.
Mobi và Kindle
Một biến thể từ phiên bản cũ của ePub là Mobi hoặc Mobipocket cũng đã được phát triển bởi công ty cùng tên và trở thành một định dạng được sử dụng với phần mềm đọc eBook của riêng nó.
Mobi ban đầu được thiết kế dành cho các PDA và sau này là điện thoại thông minh. Sau khi mua lại công ty này, Amazon đã phát triển Mobi thành cơ sở cho các định dạng eBook dành riêng cho Kindle. Mobi hỗ trợ quản lý đầy đủ các quyền quản lý tài sản kỹ thuật số, nhưng những tài liệu Mobi chưa được mã hóa vẫn có thể được đọc tốt trên Kindle mà không gặp bất cứ khó khăn nào.
 |
Hầu hết các eReader đều hỗ trợ đọc các eBook có định dạng PDF, kể cả Kindle. Vì vậy, việc chuyển sang định dạng .pdf là cách làm tốt nhất nếu bạn muốn duy trì tuyệt đối cách dàn trang, hình ảnh, kiểu chữ…Tuy các tập tin PDF, với tỉ lệ phóng to/thu nhỏ từ 8, 5 đến 11 inch, thường không gặp vấn đề gì về kích thước khi được hiển thị trên eReader, nhưng lại mang đến cảm giác “gò bó” cho những người sử dụng Kindle hoặc Nook để xem eBook.
Mặc dù Adobe Acrobat Reader cho phép độc giả điều chỉnh kích thước của một tập tin PDF sao cho phù hợp với kích thước màn hình, bạn cũng cần phải xem lại bởi đây không phải là một chức năng có sẵn trên tất cả eReader.
Nếu bạn vẫn muốn sử dụng định dạng .pdf, bạn nên tìm hiểu xem kích thước hiển thị nào phù hợp nhất với đa số độc giả eBook để có thể tạo ra các kích thước khác nhau. Đây cũng là một trong những cách thể hiện rằng rằng bạn rất trân trọng độc giả của mình.
4. Những yếu tố phụ
Các yếu tố mà bạn đã đưa vào tài liệu gốc nên được chỉnh lý, trước khi chúng đưa vào một eBook hoàn chỉnh. Bạn cũng nên lưu ý rằng một số yếu tố có vẻ không quan trọng đối với một ấn phẩm đôi khi lại rất hữu ích trong một eBook.
Bảng nội dung
Một cuốn eBook không được phân chương sẽ rất khó cho việc điều hướng. Do đó, bạn cần tạo ra bảng nội dung càng cụ thể càng tốt để giúp người đọc có thể chuyển đến những nội dung mà họ thực sự quan tâm. Với một số eReader không có màn hình cảm ứng, như Kindle, bảng nội dung sẽ giúp độc giả rất nhiều trong việc tìm kiếm những đầu mục thích hợp nhất với họ.
Biến thể của font chữ
Việc sử dụng font chữ là một trong những yếu tố thể hiện rõ nét nhất phong cách của bạn, vì vậy bạn nên lưu ý khi chuyển đổi định dạng từ tài liệu nguồn vì font chữ đôi khi có thể bị thay đổi tự động quá trình chuyển đổi hoặc không được hỗ trợ toàn diện trên một số thiết bị mục tiêu.
Để đảm bảo font chữ không bị biến thể, bạn nên thử ít nhất hai loại font khác nhau trong tài liệu của mình. Chẳng hạn, thử trên font văn bản chuẩn và font chữ thuộc bộ monospace để xem chúng sẽ được hiển thị ra sao trên các eReader khác nhau và trong các định dạng eBook khác nhau.
Đôi khi việc khai báo font chữ sẽ không được hỗ trợ trên vài thiết bị, và bạn phải tìm ra được thủ thuật tùy biến font. Ví dụ, bạn cần phải sử dụng các tag HTML <pre> trong eBook của Kindle thì mới hiển thị được các văn bản cói bộ font monospace.
Hình ảnh minh họa
Bạn cần phải chắc chắn rằng tất cả các hình ảnh minh họa trong eBook của mình sẽ được chuyển đổi một cách chính xác, dù đang sử dụng bất kỳ định dạng nào. Các chuyên gia về eBook khuyên bạn nên chọn HTML là định dạng cốt yếu, vì HTML giúp bạn chuyển đổi và bảo lưu các hình ảnh minh họa một cách chuẩn xác nhất.
Chú thích
Các chú thích thường được tạo ra tại các siêu liên kết trong eBook. Nếu bạn làm làm đúng theo các bước tạo chú thích trong siêu liên kết, độc giả vẫn có thể truy cập được trong một eBook hoàn chỉnh. Ngược lại, chúng cũng có biến mất tự động trong quá trình chuyển đổi nếu bạn không kiểm tra cẩn thận.
Các dấu câu
Các dấu câu được sử dụng bên cạnh các văn bản sẽ giúp bạn phát âm một số từ ngữ khó, đặc biệt đối với một vài ngôn ngữ nhất định. Với HTML, việc này đã được phát triển thành một ứng dụng mang tên “ruby markup”. Bạn nên lưu ý nhiều về ruby markup trước khi đánh số hay tạo các đề mục tự động cho tài liệu, như “Chương _:” vào đầu mỗi chương, vì sau khi được chuyển thành eBook, việc đánh số tự động có thể sẽ biến mất.
(Tổng hợp)
