Chất phác...
Thiên Di
 |
| minh họa: Khều. |
(TBKTSG) - 37 năm trước, hình ảnh thuyết phục nhất của các anh bộ đội cụ Hồ đang đóng quân dưới những tán cây trước dinh Độc Lập là sự chất phác trong ăn mặc. 37 năm sau vẫn còn nhớ như in “bộ cánh” ấy. Không chỉ nhớ mà là hoài niệm cái dấu ấn thể hiện “bên ngoài” ấy của một nhân sinh quan mới mẻ gọi là “Con người mới xã hội chủ nghĩa”.
Lâu quá rồi, bỗng dưng thèm nghe nhắc đến “Con người mới xã hội chủ nghĩa” giữa lòng một xã hội mà trong đó những thể hiện cá nhân tột độ, những toan tính “cá nhân chủ nghĩa” tột cùng đang ngày càng tạo thành một xu hướng chung, mang tính cách “ấn định chuẩn mực” (normative). Cái chuẩn (norm) gọi là sành điệu của ngày hôm nay hoàn toàn ngược với cái chuẩn chất phác ngày nào! Hơn thua nhau từng cái áo, cái quần, cái điện thoại di động, cái máy tính bảng móc ra khoe trong quán cà phê, cái dàn máy Hi-End đắt tiền kê trong phòng “nghe nhìn”, cái xe bốn bánh, cái máy bay, các trường học “ở bển” cho con cái, những cái nhà để ở và để... không, rồi thậm chí khoe cả những “chân dài” dưới trướng...!
Đáng ngại là khi cái “sành điệu” lẽ ra chỉ đóng khung trong “cái tôi” số ít và riêng tư, trong nhà, thì lại trở thành “cái chung” của số đông trong xã hội. Đời thuở nào mà trong quà cáp cũng phải căn dặn: “Biếu rượu là phải “18 năm” trở lên, biếu bút phải là “Mont Blanc”, chớ bút “Parker” nhằm nhò gì!”, một chị bạn kinh doanh hay phải biếu xén than thở! Từ lúc nào cái “lề” chất phác phải nhường chỗ cho cái “thói” phô trương?
Càng đáng ngại thay khi cái sự “bỗng dưng sành điệu” ấy lại được hun đúc cho đời con ngay khi chúng chưa hoặc vừa nứt mắt! Một buổi sáng thứ Bảy trong một quán cà phê ở khu trung tâm quận 7, cả gia đình (vợ chồng và ba nhóc con) lôi năm cái máy tính ra mà lướt web, trong bốn bức tường kính và máy lạnh, thay cho một buổi sáng bách bộ hay picnic bên bờ kênh, chỉ bên kia đường. Cứ thế mà tập thói vận vào người những phong cách ăn xài mới - ăn xài chớ không đơn thuần là tiêu dùng!
Từ những sở thích cá nhân nay hóa thành thói đời đó, sẽ dễ dàng đeo “cặp mắt kiếng” đó mà xem những tiện nghi xứ người, mới làm quen qua vài chuyến “cưỡi ngựa xem hoa”, như là những mục tiêu nhắm đến, như là một bước tiến đến hiện đại hóa! Những tiện nghi công cộng đó, như metro chẳng hạn, ở xứ người từ trăm năm nay đã được vẽ ra nhằm giải bài toán chuyên chở công cộng chớ không để “hiện đại hóa”: bắt đầu là nối một số khu dân cư vệ tinh đã có hay sẽ có với thành phố trên suốt một trục nào đó; rồi lần lượt thêm một, rồi hai, ba, bốn..., tuyến khác, sau đó ráp lại với những trạm giao nhau mà trở thành một hệ thống. Những tiện nghi đó ở đây lại được đơn giản xem như là một “cây đũa thần”, huơ lên là tự khắc giải quyết được bài toán ùn tắc, bất kể tuyến đường vẽ ra đó sẽ chạy qua bao nhiêu khu dân cư tập trung nào, bao nhiêu khu công nghiệp để cầm chắc mỗi ngày có bao nhiêu hành khách. Và người ta xem những tiện nghi đó như là hiện thân của sự hiện đại hóa! Ước gì xã hội chất phác trở lại một chút! Chất phác từ trong lối sống đến tư tưởng, để có thể hy vọng vạch kế hoạch, kể cả kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế, một cách chất phác mà thiết thực một chút!
