Chủ đập không chịu xả nước từ từ trước khi lũ về

Chủ đập không chịu xả nước từ từ trước khi lũ về

Văn Nam thực hiện

Ông Huỳnh Vạn Thắng, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Đà Nẵng - Ảnh: Đài Truyền hình Việt Nam.

(TBKTSG Online) - Mưa lớn do ảnh hưởng của bão số 8 và việc xả nước của một số đập thủy điện, hổ thủy lợi đã gây lũ đột ngột tại một số khu vực ở miền Trung và Tây Nguyên, gây thiệt hại nhiều về người và tài sản. Với kinh nghiệm của người trong ngành, ông Huỳnh Vạn Thắng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Đà Nẵng, đã chỉ ra nguyên nhân chính cũng như các biện pháp có thể sử dụng để giảm bớt thiệt hại, đặc biệt là từ lũ lụt do các đập thủy điện xả lũ xuống vùng hạ lưu.

>>> Mưa lớn đe dọa các hồ đập

>>> 5 người chết, 7 người mất tích do bão lũ

TBKTSG Online: Trong các năm gần đây, cứ sau các đợt mưa lớn kéo dài là các hồ thủy điện lại xả lũ, gây ngập úng vùng hạ du ở khu vực miền Trung. Chủ các đập thủy điện thường thanh minh rằng họ xả lũ đúng quy trình, có thông báo trước cho dân. Vậy ông nhận định thế nào về trường hợp này và năng lực vận hành hồ chứa các thủy điện hiện nay?

- Ông Huỳnh Vạn Thắng: Quy trình vận hành hồ chứa đã được góp ý nhiều và nếu chủ đầu tư các nhà máy thủy điện chịu đầu tư thêm để tăng dung tích trữ nước cắt lũ thì sẽ hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc làm này cũng rất khó cho các chủ đầu tư thủy điện bởi tăng thêm vài mét hồ chứa thì vốn đầu tư sẽ đội lên rất cao.

Chúng ta cũng cần lưu ý là trước đây khi chưa có thủy điện thì mỗi lần mưa lớn cũng xuất hiện lũ chứ không nên đổ hết cho các thủy điện vận hành sai gây lũ. Nhưng vấn đề đối với việc vận hành các hồ chứa là khi nước về, chủ đập có tâm lý sợ không còn mưa nhiều nữa nên trữ nước lại, không chịu xả nước từ từ trước khi lũ về. Do vậy, nếu công tác dự báo tốt được thực hiện tốt thì các hồ đã điều tiết nguồn nước trước lũ tốt hơn chứ không đợi đến khi có lũ rồi mới hối hả xả lũ khi đỉnh lũ lên cao, gây ngập cho hạ du như hiện nay.

Tôi cho rằng điều quan trọng là các quy trình vận hành hồ chứa cần phải được thực hiện một cách minh bạch, công khai cho người dân và chính quyền địa phương biết. Chủ đập phải công khai tình trạng nước hồ thủy điện ra sao, đóng hay mở đập tràn thế nào, lưu lượng nước đo trực tiếp đến hồ là bao nhiêu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, trong thời gian qua, để “moi” được thông tin từ các nhà máy thủy điện là cực kỳ khó. Đấy là chưa kể còn có tình trạng giấu giếm thông tin để có làm sai thì không ai biết.

Việc dự báo nhằm giúp điều tiết nguồn nước hồ chứa trước lũ liệu đã được các chủ đầu tư dự án thủy điện làm tốt chưa, thưa ông?

- Dự báo lượng mưa, dòng chảy về các hồ chứa là điều không dễ dàng. Nếu bắt các chủ đầu tư dự án thủy điện dự báo là không được vì đây là nhiệm vụ của ngành khí tượng thủy văn. Muốn làm được điều này đòi hỏi phải có mô hình thủy lực, thủy văn để tính toán và đòi hỏi đầu tư trang bị thêm nhiều thiết bị.

Ông có thể cho biết, theo quy định, khi thủy điện xả lũ phải báo trước cho địa phương trong bao lâu và khoảng thời gian này có đủ để địa phương truyền thông tin cho người dân kịp ứng phó? 

- Theo quy trình, khi nước về ở mức báo động 2 thì thủy điện phải thông báo 2 giờ trước khi xả lũ cửa đập đầu tiên. Ví dụ, từ thủy điện Đắk Mi 4 (tỉnh Quảng Nam) đường nước về đến trạm Ái Nghĩa (hạ du) cũng mất khoảng 9 tiếng, cộng với 2 giờ thông báo lúc mở cửa xả đầu tiên nữa thì thời gian là 11 giờ, đủ để địa phương thông báo cho bà con chuẩn bị.

Là người từng chứng kiến nhiều trận lũ mỗi khi có bão tại miền Trung, ông có thể nêu ra những điểm yếu cần khắc phục trong việc cắt lũ của các công trình thủy điện nhằm hạn chế thiệt hại cho người dân sống ở vùng hạ du?

- Nhà nước nên đánh giá lại toàn bộ các thủy điện đang vận hành hiện nay, xem thử khả năng cắt giảm lũ của từng hồ chứa được bao nhiêu và muốn tăng thêm khả năng cắt lũ để tránh thiệt hại cho người dân hạ du thì cần phải làm thêm những gì.

Theo tôi, trước mắt nên tăng cường độ an toàn và nâng dung tích chứa cho các hồ thủy điện để nâng khả năng cắt lũ là điều cần thiết trong lúc này. Nhưng trong điều kiện hiện nay phải nói thật là không dễ, đặc biệt khi ngân sách nhà nước cũng gặp khó và chủ đầu tư khi nói đến việc đi vay vốn cho dự án thủy điện cũng gặp khó khăn hơn trước nhiều.   

Ngoài ra, tôi cho rằng bản thân các chủ đập thủy điện cũng cần phải thông tin công khai từ các hồ thủy điện, có sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đập, địa phương, cơ quan dự báo và phòng chống lụt bão.