(KTSG) - LTS: Ngày 17-12-2021 tại TPHCM sẽ diễn ra Diễn đàn liên kết phát triển TPHCM và các tỉnh, thành đồng bằng sông Cửu Long năm 2021 - Mekong Connect 2021 - với chủ đề “Phục hồi kinh tế và liên kết phát triển trong bình thường mới”. Kinh tế Sài Gòn xin giới thiệu bài viết của các nhà quản lý, chuyên gia kinh tế quan tâm đến sự phát triển của nông nghiệp - nông thôn nói riêng, kinh tế ĐBSCL nói chung, trong mối liên kết với TPHCM - đánh dấu bước mở rộng liên kết vùng sau năm năm Diễn đàn Mekong Connect thường niên được tổ chức.
Trong những năm gần đây, sự đóng góp của người nông dân đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đối với nền nông nghiệp hay với việc tạo ra ngoại tệ trong xuất khẩu của Việt Nam là một đóng góp hết sức lớn. Thế nhưng...
Đánh giá lại cho đúng về nông nghiệp ĐBSCL
Không thể nhìn nông nghiệp theo kiểu xưa nữa. Người ta nói nông nghiệp là dựa vào đất và trời. Cho nên rất lầm than, tạo ra của cải giá trị không cao, vì chúng ta đâu có tiếp cận được thị trường cuối cùng của những nhà tiêu thụ.
Cho nên nếu chúng ta nhìn lại, sẽ thấy rằng nhiều năm qua chúng ta đã đánh giá nông nghiệp gọi là rất cao, nhưng thực sự không cao. Rất cao là nông nghiệp là ngành nghề tạo ra cái ăn, lương thực cho cả nước, nên an ninh lương thực là vai trò của ĐBSCL. Nhưng dừng ở chỗ đó thì không đủ, vì nông nghiệp không chỉ là lương thực, mà nông nghiệp còn là nâng tầm lên cao hơn, từ nguồn gốc của nông sản chúng ta có thể chế biến ra biết bao nhiêu loại thực phẩm. Thậm chí nó còn nằm trên bàn những tầng lớp sang trọng thưởng thức, như vậy nó không còn là lương thực. Mà món ăn đó, nó còn mang cả câu chuyện định vị giá trị xã hội nữa.
“Người nào ăn món đó, trái cây đó, họ phải sang trọng cỡ nào mới ăn. Giống như hàng hiệu vậy. Chúng ta chưa nhìn hết vấn đề này, mà cái ta thấy hiện nay là nông nghiệp là hạt lúa”. Cho nên, làm cho nông nghiệp không có cơ hội để phát triển đúng tầm mà nền khoa học thế giới có thể đưa nó lên tầm đó.
Đầu tư sâu vào sinh học để làm nền cho tất cả sự phát triển sau này của ngành nông nghiệp. Nếu như thế chắc chắn sau khoảng 20-30 năm nữa ĐBSCL không phải như người xưa nói, đây là vùng đất trũng về nghèo nàn, giáo dục hay hoài bão gì đó...
Do đó, chúng ta phải nhận dạng lại cái này. Phải bắt đầu từ hạt giống, từ môi trường đất, nước... để thay đổi ngay từ đầu điều kiện trồng trọt... Phải đầu tư rất sâu vào con người, kiến thức về sinh học.
Rồi làm cách nào mà những sản phẩm, món ngon này ra được thị trường, đi xa, thì đó là vấn đề chế biến sâu, bảo quản ra sao. Rồi thì đi tiếp thị, làm sao những thị trường đó họ biết được đây là một sản phẩm, món ăn tốt từ Việt Nam... Nếu chúng ta đi đến đoạn cuối này thì giá trị của sản phẩm nông nghiệp tăng lên 10-100 lần.
Như vậy thì giá trị của nông nghiệp không chỉ là lương thực cứu đói, an ninh lương thực, mà nó còn đóng góp cho sự phát triển kinh tế của ĐBSCL, cho nước Việt Nam.
Theo tôi, chúng ta có thể từ góc nhìn này để từng bước nhìn ra được nhiều vấn đề.
Nếu nhìn thực trạng từ ĐBSCL hiện nay thì thấy chúng ta chưa có đầu tư nhiều. Cái nhìn đầu tiên và lớn nhất là giao thông, vô cùng kém so với các vùng khác. Một nơi sản xuất ra nhiều sản phẩm nông nghiệp có trọng tải lớn mà đường giao thông nghèo nàn như thế.
“Nội giao thông từ nông thôn đưa ra đến thành thị thôi là chất lượng nông sản đã giảm nhiều lần rồi, giá trị thấp đi”. Vai trò giao thông là hết sức to lớn.
Tiếp theo là những vai trò khác mà chúng ta phải nói rằng, nó nằm trong chuỗi logistics và chuỗi giá trị gia tăng. Chuỗi giá trị gia tăng giúp cho một sản phẩm này tạo ra thì nó là nguyên liệu của một sản phẩm khác, mà sản phẩm khác này lại là nguyên liệu cho một sản phẩm khác nữa..., mấy công đoạn như thế mới ra cái sản phẩm cuối cùng. Mà chuỗi giá trị của chúng ta hiện nay không có liên kết được, không có nghiên cứu đầy đủ.
Song song với chuỗi giá trị này là chuỗi logistics. Làm cách nào không ngắt quãng, làm sao xuyên suốt mà không gia tăng chi phí lớn, để đảm bảo chất lượng ngày càng tốt hơn, và đi xa hơn.
Vai trò của TPHCM
Hai “dây - chuỗi” này đòi hỏi nhiều tỉnh, thành, vùng liên kết lại. Trong sự liên kết này thì vai trò của TPHCM là vô cùng to lớn và nổi bật. Cho nên TPHCM mà phát triển lớn mạnh, giữ vai trò đầu tàu cho vùng và cho cả nước, chính là nhiệm vụ phải vượt qua ranh giới hành chính 2.000 ki lô mét vuông. Mà nó bắt đầu từ mũi Cà Mau, đi dọc hết ĐBSCL đến TPHCM đến Đông Nam bộ và càng phải đi xa. Như vậy thì không có chuyện ranh giới hành chính hạn chế vai trò của TPHCM.
Nếu TPHCM nhận dạng sâu cái này thì Cà Mau hay Sóc Trăng, Đồng Xoài, Bình Dương... cũng là TPHCM..., nghĩa là TPHCM phải tỏa ra như thế thì mới liên kết được.
Từ chuyện này thì người nông dân sẽ thấy rằng họ được cả nước, được lãnh đạo cao nhất hỗ trợ hết mình, và họ cũng tự hào rằng, mình tuy ở một vùng nhỏ, một vùng trồng, một miếng đất nhưng cũng là một phần nhỏ của liên kết này.
Nếu chúng ta kết hợp được lực lượng của TPHCM, vùng Đông Nam bộ và vùng ĐBSCL để bắt đầu và đi sâu vào từ cây, con, công đoạn chế biến khác nhau, và nhận dạng ra là nền tảng của sự phát triển này đó là ngành sinh học. Rồi đầu tư sâu vào sinh học để làm nền cho tất cả sự phát triển sau này của ngành nông nghiệp.
Nếu như thế chắc chắn sau khoảng 20-30 năm nữa người ta sẽ thấy rằng, ĐBSCL không phải như người xưa nói, đây là vùng đất trũng về nghèo nàn, giáo dục hay hoài bão gì đó... Chúng ta thấy người dân ở ĐBSCL không đủ công ăn việc làm, mà có làm đi nữa thì cảm thấy không có lối ra... nên họ đi khắp mọi nơi làm việc, thậm chí đi cả ra phía Bắc và ra nước ngoài... làm cô dâu. Cũng là nỗi đau, nhưng cũng là một đặc tính của người đồng bằng là tìm mọi cách để sinh tồn, chớ không phải không có khát vọng.
Cái khát vọng là có, mãnh liệt, nhưng mà nên có một hướng đi, khát vọng đó sẽ bứt phá lên. Tôi nghĩ rằng, ĐBSCL nên nghiền ngẫm, có một chiến lược dài hạn mà được sự chấp nhận từ trung ương đến địa phương.
