Con bò và khí hậu thế giới

Con bò và khí hậu thế giới

Những chú bò hiền lành có thể là mối nguy cho khí hậu thế giới do tiêu tốn nhiều lương thực, nước và xả ra nhiều khí thải gây hiệu ứng nhà kính

(TBKTSG) - Kinh tế phát triển tốt hơn, người dân ở nhiều nước có thu nhập cao hơn nên ăn nhiều thịt hơn. Để có thật nhiều bò cung cấp sữa và thịt cho hơn 6,3 tỉ người, chúng ta đang góp phần hủy hoại thiên nhiên, gia tăng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính có tác động xấu đến khí hậu và thời tiết.

Giàu hơn, ăn nhiều thịt bò hơn

Theo một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) được công bố hồi tháng 6 thì tổng sản lượng thịt bò của toàn thế giới trong năm 2008 sẽ tăng 1% (nhiều hơn năm ngoái 483.000 tấn), đạt mức kỷ lục 60 triệu tấn. Lượng thịt bò xuất khẩu ở khắp thế giới cũng sẽ tăng cao, hơn 7,7 triệu tấn.

Tuy sản lượng thịt bò có giảm ở EU (giảm 1%, còn 8,1 triệu tấn), Úc (giảm 6%, còn 2,08 triệu tấn), Argentina, Canada và Nga (giảm 2%, còn 1,34 triệu tấn) nhưng lại tăng cao ở các nước Mỹ, Mexico, Brazil, Trung Quốc và Ấn Độ. Nhờ được nuôi tốt hơn nên bò Mỹ tăng trọng mạnh khiến sản lượng thịt bò Mỹ trong năm 2008 sẽ tăng thêm 12,2 triệu tấn.

Kinh tế tăng trưởng tốt, người dân có thu nhập cao hơn nên Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nga tiêu thụ nhiều thịt bò hơn. Năm nay người Trung Quốc tiêu thụ khoảng 7,7 triệu tấn thịt bò (tăng 4%) người Brazil tiêu thụ 7,6 triệu tấn (tăng 3%); người Ấn Độ không là tín đồ Ấn Độ giáo tiêu thụ 1,9 triệu tấn (tăng 5%) và người Nga 2,5 triệu tấn (tăng 3%).  Một bằng chứng của sự khá giả trong xã hội Ấn Độ ngày nay là, từ chỗ chỉ tiêu thụ 0,2 triệu tấn thịt gà năm 1990, người Ấn đã dùng hết 2,3 triệu tấn thịt gà hồi năm ngoái. Ở Trung Quốc, mức tiêu thụ thịt hàng năm tính theo đầu người chỉ là 24 ki lô gam vào năm 1980 nhưng đã tăng thành 54 ki lô gam vào năm 2007. Nhưng hai nước đông dân nhất thế giới cũng đã phát triển công nghiệp chăn nuôi gia súc khá tốt nên năm nay sản lượng thịt bò của Trung Quốc dự kiến tăng 3% đạt 7,7 triệu tấn, sản lượng thịt bò của Ấn Độ cũng có thể tăng đến 6%, đạt 2,66 triệu tấn.

Người Hàn Quốc cũng đã quen dùng nhiều thịt bò, thịt heo và thịt gà. Thị trường Hàn Quốc đã mở rộng cửa nhập nhiều thịt bò Mỹ kể từ năm 2001 để rồi nhanh chóng trở thành thị trường lớn thứ ba thế giới tiêu thụ nhiều thịt bò Mỹ. Hiện nay, tuy sản lượng thịt bò nội địa Hàn Quốc tăng 5% nhưng thịt bò ngoại nhập vẫn chiếm khoảng 60% tổng lượng thịt bò tiêu thụ ở Hàn Quốc và thịt bò Úc chiếm đến 70% thị trường này.

Nếu như Mỹ hiện vẫn là nước sản xuất nhiều thịt bò nhất cũng như là nước tiêu thụ nhiều thịt bò nhất thế giới (trung bình mỗi người Mỹ một năm dùng hết khoảng 90 ki lô gam các loại thịt) thì Úc lại là nước số một thế giới về giá trị thịt bò xuất khẩu. Năm 2007, Úc xuất được số thịt bò trị giá 4,6 tỉ đô la Úc. Trong bốn tháng đầu năm 2008, Úc xuất sang Nga 13.073 tấn thịt bò, tăng gấp 30 lần so với cùng kỳ năm ngoái và xuất sang Indonesia 26.787 tấn, tăng gấp 3 lần. Còn từ năm 2004 trở về trước, Brazil là nước xuất nhiều thịt bò nhất thế giới.

Tuy thịt bò mới chỉ trở thành món “khoái khẩu” của người Nhật kể từ cuối thế kỷ 19 nhưng theo đà phát triển kinh tế và đặc biệt là theo xu thế “phương Tây hóa” lối sống mới bắt đầu quen dần từ thời hậu Thế chiến II, một người Nhật nay mỗi năm tiêu thụ trung bình 5,6 ki lô gam thịt bò. Ở những nước kinh tế phát triển mức tương đương với Nhật, người dân tiêu thụ khoảng từ 8-10 lần nhiều hơn người Nhật.

Tăng sản lượng, tăng giá, tăng hiệu ứng nhà kính

Để có được 1 ki lô gam thịt bò, người ta cần đến 9 ki lô gam cây/hạt lương thực và một lượng nước nhiều hơn 100 lần lượng nước cần có để tạo ra một ký rau xanh. Khi thế giới tiêu thụ nhiều thịt bò, trâu, ngựa hơn thì có nghĩa là người ta cần nhiều đất trồng cây thức ăn cho chúng hơn là dành cho người. Và trâu bò càng tiêu thụ nhiều ngũ cốc thì giá lương thực càng tăng. Đàn gia súc thế giới càng phát triển thì lượng khí thải ra càng tăng, khí hậu và thời tiết càng bị xáo trộn.

Theo các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Cornell, Mỹ, tổng lượng cây/hạt lương thực nuôi đàn gia súc Mỹ đủ để nuôi sống gần 900 triệu người có chế độ dinh dưỡng chủ yếu dựa vào thực vật.

Liên hiệp quốc đã nhiều lần cảnh báo rằng cả thế giới hiện có khoảng 1 tỉ người không được đảm bảo về dinh dưỡng, luôn thiếu lương thực và thực phẩm, tức nguy cơ của những biến động xã hội, nổi loạn, nội chiến, làn sóng di dân…  Nhưng thực tế là các nước giàu có hiện vẫn tiếp tục sử dụng đến 60% tổng lượng lương thực sản xuất ra hàng năm làm nguồn dinh dưỡng cho đàn gia súc.

Năm 2006, Liên hiệp quốc đã công bố bản báo cáo về “tác hại” của gia súc như sau: góp 18% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính; tiêu thụ 8% lượng nước của thế giới; sử dụng 37% lượng thuốc trừ sâu; nguyên nhân của 55% lượng đất bị xói mòn. Tại Brazil, một nước xuất khẩu thịt bò, có từ 60-70% các cánh rừng mưa nhiệt đới bị phá hủy để lấy đất làm nơi nuôi bò.

Và theo một nghiên cứu của nhóm các khoa học gia ở Đại học Chicago, một người Mỹ ăn các loại thịt động vật trung bình mỗi năm “sản xuất” ra 1,5 tấn khí C0₂ nhiều hơn một người Mỹ quanh năm chỉ ăn rau, trái. Theo Tổ chức Lương Nông Liên hiệp quốc (FAO), gia súc là nguồn xuất phát của 1/5 lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, hơn hẳn các phương tiện giao thông tàu thủy, máy bay, xe lửa, xe hơi. Số liệu mà Trung tâm Khoa học vì lợi ích công cộng ở Mỹ công bố khiến bạn phải hãi kinh: khí methane thoát ra từ hơi và phân gia súc có tác hại làm địa cầu nóng lên tương đương với 33 triệu chiếc xe hơi.

Chính vì thế mà ở Argentina, một trong những nước sản xuất và xuất khẩu thịt bó có hạng trên thế giới với đàn bò hơn 55 triệu con, đã xuất hiện mô hình thử nghiệm khai thác nguồn khí methane có xuất xứ từ bò. Một cái chai to bằng plastic được gắn trên lưng con bò để thâu tóm khí thải thông qua một cái ống nhét vào tận dạ dày của chúng. Các nhà khoa học ngỡ ngàng khi phát hiện một con bò nặng 550 ki lô gam mỗi ngày xả ra từ 800-1.000 lít khí thải! Họ kết luận, đàn bò là nguồn sản sinh 30% tổng lượng khí thải của đất nước Nam Mỹ này.

“Hãy tuyên truyền cho cư dân thế giới bớt ăn thịt bò thì cũng đủ để bảo vệ bầu không khí và khí hậu, thời tiết trái đất”, đó là nhận xét của đại diện một tổ chức bảo vệ môi trường sau khi nghe lãnh đạo các nước G8 tuyên bố đồng ý cùng nỗ lực cắt giảm 50% lượng khí thải vào năm 2050 sau các ngày hội nghị thượng đỉnh tại Hokkaido, Nhật hồi đầu tháng 7 qua.

Hiện nay khối G8 (Mỹ, Canada, Anh, Pháp, Đức, Nhật, Italia và Nga) và khối BRIC (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc) chính là những nước tiêu thụ nhiều thịt bò nhất thế giới. Còn người Việt vẫn chuộng thịt heo hơn thịt bò. Lượng thịt bò tiêu thụ tính theo đầu người còn rất khiêm tốn, những lát thịt bò nằm quanh lửa hồng, chậu giấm đun sôi vẫn còn được thái rất mỏng. Gần đây Việt Nam mới nhập thêm thịt bò từ Úc, thịt trâu từ Ấn Độ. Và nhập thịt bò Mỹ vẫn còn là chuyện của ngày mai.

ANH NGUYỄN