Không đóng BHXH vẫn có thể đi lao động nước ngoài
Thùy Dung thực hiện
 |
| Bà Trần Thị Thúy Nga, Vụ trưởng Vụ BHXH - Ảnh: Thùy Dung |
(TBKTSG Online) – Người lao động đi làm việc ở nước ngoài thường có thu nhập cao so với lao động trong nước. Việc mở rộng đối tượng này vào diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là nhằm giúp họ tích lũy để được hưởng lương hưu sau này.
Đây là khẳng định của bà Trần Thị Thúy Nga, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm Xã hội, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) với TBKTSG Online. Tuy nhiên, bà Nga cũng cho biết, với những người lao động không đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), Luật không cấm họ đi làm việc ở nước ngoài.
TBKTSG Online: Thưa bà, kể từ đầu năm 2016, tất cả lao động đi làm việc ở nước ngoài sẽ phải đóng BHXH bắt buộc. Điều này đang gây hoang mang cho không chỉ doanh nghiệp dịch vụ và cả người lao động. Là đơn vị soạn thảo chính sách, bà có ý kiến gì về vấn đề này?
- Bà Trần Thị Thúy Nga: Thực tế, đây không phải là quy định quá mới. Vấn đề này đã được quy định trong Luật BHXH từ năm 2006, theo đó người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nếu trước đó đã tham gia BHXH bắt buộc mà chưa nhận BHXH một lần. Luật BHXH năm 2014 mở rộng thêm và áp dụng với tất cả lao động, dù trước đó có đóng hay chưa đóng BHXH thì khi làm việc ở nước ngoài đều thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.
Tại nước mà người lao động đến làm việc thì cả doanh nghiệp và người lao động đã đóng BHXH bắt buộc và được hưởng chế độ rất cao. Tại sao Luật BHXH lại áp thêm một chế độ BHXH nữa để thêm gánh nặng chi phí cho người lao động, thưa bà?
- Hầu hết người lao động và doanh nghiệp ở nước sở tại mà lao động Việt Nam đang làm việc chỉ đóng BHXH để người lao động được hưởng các chế độ ngắn hạn như tai nạn lao động, ốm đau, chăm sóc y tế, mà không thực hiện chế độ BHXH dài hạn như chế độ hưu trí. Hiện nay, mới chỉ có Nhật Bản là đóng cả chế độ dài hạn như hưu trí và tử tuất và sau khi hết hạn hợp đồng làm việc, người lao động sẽ nhận trợ cấp một lần.
Vì vậy, Luật BHXH năm 2014 đã đưa ra quy định người lao động đi làm việc ở nước ngoài chỉ tham gia hai chế độ là hưu trí và tử tuất. Do đó, các chế độ BHXH bắt buộc thực hiện ở trong nước và ngoài nước sẽ bổ sung cho nhau. Trong ngắn hạn, người lao động sẽ hưởng ở nước sở tại và dài hạn thì sẽ hưởng ở Việt Nam.
Bên cạnh đó, phải nhìn vấn đề ở hai mặt vì thế giới ngày càng phẳng, việc di chuyển lao động giữa các quốc gia sẽ diễn ra thường xuyên. Lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc và lao động nước ngoài vào Việt nam cũng cần thiết phải được tham gia và thụ hưởng BHXH.
Đầu năm 2018, người nước ngoài được cấp giấy phép làm việc ở Việt Nam cũng phải tham gia BHXH bắt buộc. Đây là cơ hội để người lao động ở bất kỳ quốc gia nào cũng có khả năng hưởng lương hưu khi về già và người Việt Nam ra làm việc ở nước ngoài cũng vậy.
Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ LĐTBXH đang xúc tiến đàm phán các hiệp định tương hỗ về BHXH giữa các quốc gia. Cụ thể hiện nay các quốc gia mà Việt Nam đang tiến hành đàm phán là Đức và Hàn Quốc.
Thực tế, người lao động đi làm việc ở nước ngoài tham gia BHXH bắt buộc phải đóng 22% trên hai lần mức lương cơ sở, trong khi lao động trong nước chỉ phải đóng 8%. Vậy điều này có thể hiện sự bất bình đẳng giữa hai nhóm đối tượng, thưa bà?
- Nền tiền lương đóng trên 2 lần tiền lương cơ sở không phải là quá cao so với mặt bằng chung, vì hiện nay bình quân tiền lương đóng BHXH bắt buộc mà BHXH Việt Nam đang thu được là 3,9 triệu đồng. Đầu năm 2016 nền đóng của những lao động này là 2.300.000 đồng và từ tháng 5/2016 khi tiền lương cơ sở tăng lên 1.210.000 đồng thì nền tiền lương đóng sẽ là 2.420.000 đồng. Như vậy, mỗi tháng người lao động tiết kiệm, dành khoảng hơn 500.000 đồng/tháng để lo cho tuổi già thì cũng chưa phải là quá thách thức.
Về phương thức đóng với đối tượng này cũng rất linh hoạt, người lao động có thể đóng trước một lần nhưng có thể đóng 3 tháng, 6 tháng, thậm chí một năm, tùy thuộc vào sự lựa chọn của người lao động. Họ có thể đóng trực tiếp cho cơ quan BHXH nơi cư trú hoặc đóng qua doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Hơn nữa, người lao động đi làm việc ở nước ngoài có thể vay vốn ngân hàng chính sách xã hội để trang trải những khoản như vậy nếu gặp khó khăn.
Nếu cho rằng việc người lao động phải đóng 22% là bất bình đẳng, thì thực tế nếu họ làm việc trong nước, có quan hệ lao động, khi đó cả người lao động và người sử dụng lao động cùng đóng BHXH. Còn khi làm việc ở nước ngoài, người lao động được nhận tiền lương và đóng BHXH bắt buộc cũng là tiền để dành của họ cho tương lai.
Quy định đóng 22% để hưởng hai chế độ là hưu trí và tử tuất hoàn toàn giống với quy định của chế độ BHXH tự nguyện, vậy tại sao không để họ tự nguyện tham gia, thưa bà?
- Nếu so sánh người lao động tham gia BHXH tự nguyện với người lao động đi làm việc ở nước ngoài có thể thấy sự khác biệt khá lớn. Nếu người tham gia tự nguyện có thu nhập không thường xuyên, không ổn định, thì người lao động đi làm việc ở nước ngoài lại có hợp đồng lao động, có hưởng tiền lương .
Tuy nhiên, chế độ hưu trí trong BHXH bắt buộc và tự nguyện là khá giống nhau và có sự liên thông với nhau về thời gian tham gia. Vì vậy, những lao động này sau khi về nước có thể đóng BHXH tự nguyện hoặc bắt buộc nếu tiếp tục làm việc có hưởng tiền lương.
Vậy người lao động, nếu không đóng BHXH bắt buộc thì có được ra nước ngoài làm việc không, thưa bà?
- Hiện nay trong Luật BHXH năm 2014 không có quy định cấm người lao động nếu không tham gia BHXH thì không được đi ra nước ngoài làm việc.
Xin cảm ơn bà!
Đọc thêm:
Lao động xuất khẩu lo lắng vì phải đóng bảo hiểm xã hội
