Kinh tế Bồ Đào Nha hồi sinh nhờ “kháng lệnh” thắt lưng buộc bụng
Lê Linh
(TBKTSG Online) - Thắt lưng buộc bụng trong thời kỳ kinh tế suy thoái vẫn là một chính sách gây tranh cãi ở châu Âu nhưng ít nhất, Bồ Đào Nha đã chứng minh rằng đảo ngược chính sách này có thể giúp ích cho nền kinh tế.
 |
| Thành phố cảng Porto của Bồ Đào Nha. Kinh tế phục hồi đã giúp xuất khẩu của Bồ Đào Nha cất cánh. Ảnh: NY Times |
Cú bẻ ngoặt chính sách thắt lưng buộc bụng
Cuộc khủng hoảng tài chính ở Bồ Đào Nha trong giai đoạn 2010-2014 được xem là thời kỳ đại suy thoái của nước này. Năm 2010, thâm hụt ngân sách của Bồ Đào Nha nới rộng lên 8,6%, khiến nước này không xoay sở được nguồn tiền để trả nợ công, trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp cũng tăng lên gần 11%, mức cao chưa từng thấy trong hai thập kỷ.
Bước sang năm 2011, tỷ lệ nợ công/GDP của Bồ Đào Nha tăng lên đến mức 111% so với mức 68% vào năm 2007.
Tình thế này buộc chính quyền trung ương ở thủ đô Lisbon chấp nhận gói giải cứu tài chính từ Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) với các điều kiện yêu thắt lưng buộc bụng khắc nghiệt gồm giảm lương trong khu vực công vụ, giảm mức lương tối thiểu của người lao động, giảm lương hưu và các khoản phúc lợi...
Bắt đầu từ năm 2014, kinh tế Bồ Đào Nha bắt đầu hồi phục nhưng rất mong manh. Năm 2015, cử tri Bồ Đào Nha đã đưa António Costa, một lãnh đạo phái trung tả, lên cầm quyền vào cuối năm 2015 sau khi ông cam kết đảo ngược các quyết định cắt giảm thu nhập của họ do chính phủ tiền nhiệm thực hiện.
Chính phủ mới đã nâng lương cho công chức, lương tối thiểu cho người lao động, lương hưu và thậm chí khôi phục lại số ngày nghỉ phép của người lao động về mức trước cuộc giải cứu bất chấp sự phản đối của các chủ nợ.
Lisbon cũng tung ra hàng loạt chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp bao gồm tín dụng thuế, trợ cấp phát triển và cấp vốn vay dành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Để có ngân sách cho các quyết định này, Bồ Đào Nhà đã cắt giảm chi tiêu phát triển cơ sở hạ tầng và các chi tiêu công chưa cần thiết khác, giúp thâm hụt ngân sách hàng năm về dưới mức chưa đến 1% GDP, so với con số 4,4% khi ông mới nhậm chức.
Nền kinh tế hồi sinh
Cú bẻ ngoặt chính sách 180 độ của của chính phủ Bồ Đào Nha đã tạo ra hiệu ứng mạnh mẽ cho nền kinh tế. Các chủ nợ chỉ trích sự thay đổi chính sách của Lisbon nhưng thực tế cho thấy, nhờ hành động như vậy, bầu không khí ảm đạm bao trùm đất nước Bồ Đào Nha qua nhiều năm thắt lưng buộc bụng bắt đầu tan dần. Niềm tin của doanh nghiệp phục hồi. Sản xuất và xuất khẩu cất cánh.
Trong khi các nước nhận gói giải cứu khác như Hy Lạp và Ireland đều chấp hành mệnh lệnh thắt chặt chi tiêu của các chủ nợ châu Âu, Lisbon, dù tuân theo trong giai đoạn đầu, nhưng cuối cùng đã “kháng lệnh” và chính quyết định này đã giúp thúc đẩy nhanh sự phục hồi kinh tế của Bồ Đào Nha. Năm ngoái, GDP của Bồ Đào Nha đạt mức tăng trưởng 2,7%, mức cao nhất trong 10 năm. Năm nay, dù tăng trưởng hạ nhiệt nhưng được dự báo sẽ đạt mức 2,4%.
 |
| Công nhân làm việc tại nhà máy hãng sản xuất linh kiện máy bay Mecachrome (Pháp) ở thành phố Évora, Bồ Đào Nha. Ảnh: NY Times |
Sự hồi sinh có thể thấy rõ ở mọi nơi. Khách sạn, nhà hàng, cửa hiệu khai trương dồn dập nhờ làn sóng du lịch, đã giúp cắt giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống một nửa. Tại quận Beato của Lisbon, một khu công viên dành cho các công ty khởi nghiệp đã mọc lên từ đống đổ nát của một nhà máy bị bỏ bê nhiều năm. Các tập đoàn lớn toàn cầu như Bosch, Google và Mercedes-Benz gần đây đã mở văn phòng và các trung tâm nghiên cứu tại đây, thu hút hàng ngàn người lao động. Đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực không gian, xây dựng và các ngành khác tăng cao ở mức kỷ lục.
“Những gì xảy ra ở Bồ Đào Nha cho thấy thắt lưng buộc bụng quá mức sẽ làm trầm trọng thêm cơn suy thoái kinh tế và tạo ra một vòng luẩn quẩn. Chúng tôi đã thiết kế một chính sách thay thế cho thắt lưng buộc bụng, tập trung vào tăng trưởng cao và tạo ra nhiều việc làm tốt hơn”, Thủ tướng António Costa nói trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ New York Times.
Chính phủ Bồ Đào Nha đang hướng đến thặng dư ngân sách vào năm 2020, sớm hơn một năm so với kế hoạch, chấm dứt 25 năm thâm hụt ngân sách. Các quan chức châu Âu giờ đây thừa nhận rằng Bồ Đào Nha đã tìm ra một giải pháp tốt hơn để chống chọi khủng hoảng.
Sự thay đổi kinh tế đã tạo ra một hiệu ứng đáng kể cho tâm lý người dân. Trong khi bầu không khí chán nản vẫn đeo đẳng Hy Lạp sau một thập niên thắt lưng buộc bụng, đà phục hồi kinh tế ở Bồ Đào Nha là yếu tố then chốt giúp khôi phục niềm tin để người dân và các doanh nghiệp thấy có động lực trở lại.
Vẫn còn dễ bị tổn thương
Tuy nhiên, thành công của Bồ Đào Nha vẫn dễ bị tổn thương.
Nguy cơ bất ổn xã hội vẫn còn lảng vảng và có thể trầm trọng thêm do một tỷ lệ lớn người lao động đang làm việc bán thời gian với mức lương thấp. Mức lương tối thiểu của người lao động 580 euro mỗi tháng, dù tăng, vẫn là một trong những mức thấp nhất của khu vực sử dụng đồng euro (eurozone).
Các công đoàn lao động ở Bồ Đào Nha đang đe dọa tổ chức đình công để gây sức ép buộc chính phủ tăng lương và chi tiêu thêm nhiều cho phúc lợi để giảm bất công bằng xã hội. Các ngân hàng Bồ Đào Nha vẫn gánh nhiều khoản nợ xấu tồn đọng từ giai đoạn đầu của cuộc khủng hoảng kinh tế. Bồ Đào Nha vẫn dễ bị tổn thương trước bất kỳ cơn hỗn loạn nào có thể xảy ra trên thị trường tài chính châu Âu đặc biệt là khi Ý, một thành viên eurozone, đang đối mặt với nhiều bất ổn tài chính.
Để củng cố chu kỳ tăng trưởng, chính phủ Bồ Đào Nha đang triển khai các sáng kiến như miễn giảm thuế cho các công ty nước ngoài để thu hút đầu tư và đào tạo kỹ năng cho người thất nghiệp.
Tại thành phố Évora, cách phía đông Lisbon một tiếng rưỡi giờ xe chạy, một nhà máy rộng 2 ha của hãng sản xuất linh kiện máy bay Mecachrome (Pháp) mọc lên giữa rừng cây bao quanh. Nhờ các chính sách ưu đãi của chính phủ Bồ Đào Nha và các khoản vay từ EU, Mecachrome đầu tư 30 triệu euro để xây dựng nhà máy tại một khu công nghiệp hàng không rộng lớn ở Évora. Christian Santos, giám đốc chi nhánh Mecachrome ở Bồ Đào Nha, cho biết nhà máy này đang sử dụng 150 công nhân kỹ thuật và ông đang lên kế hoạch tuyển thêm 150 công nhân nữa cũng như đầu thêm nhiều triệu euro cho nhà máy trong ba năm tới.
Xem thêm:
Bồ Đào Nha công bố ngân sách khắc nghiệt
