(KTSG) - Kinh tế số Việt Nam đã trải qua một hành trình phát triển mạnh mẽ chỉ trong 10 năm từ 2015 đến năm 2025, chuyển từ một khái niệm mới mẻ thành một động lực tăng trưởng kinh tế chiến lược, đóng góp gần 20% và GDP.
Doanh nghiệp số trong các lĩnh vực như công nghệ tài chính (fintech), trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (blockchain) và công nghệ giáo dục (edutech)... tăng nhanh về số lượng. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy mạnh từ các chính sách hỗ trợ chủ động của Chính phủ, cam kết chuyển đổi số quốc gia và sự thích ứng nhanh chóng của người dân với các dịch vụ kỹ thuật số.
- Hộ kinh doanh lo ‘đứng ngoài’ nền kinh tế số vì hoá đơn đầu vào
- Việt Nam trên hành trình kinh tế số…
Cả Nhà nước lẫn doanh nghiệp cùng tăng tốc
Đến khoảng năm 2010, Việt Nam mới có các sàn thương mại điện tử chính thức. Việc tiếp cận công nghệ số tuy chậm hơn một số nước nhưng càng về sau tốc độ tăng trưởng càng ấn tượng. Giai đoạn này chứng kiến sự gia tăng đáng kể về quy mô và đóng góp vào GDP, cùng với sự bùng nổ của các doanh nghiệp số, đặc biệt trong các lĩnh vực như công nghệ tài chính (fintech), trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và công nghệ giáo dục (edutech).
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ blockchain và thương mại điện tử, từ năm 2015 kinh tế số ở Việt Nam đã tăng tốc nhanh bắt đầu từ sự nhạy bén của khu vực tư nhân, khu vực Nhà nước cũng bắt đầu vào cuộc ngày càng nhanh hơn.
Từ năm 2019, Việt Nam đã có Nghị quyết số 52-NQ/TW định hướng tham gia Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, nhấn mạnh chuyển đổi số và phát triển kinh tế số. Sau nghị quyết mở đường này là hàng chục văn bản quan trọng khác về kinh tế số và AI được Chính phủ ban hành liên tiếp.
Mới đây nhất là Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024 về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, một trong bốn nghị quyết trụ cột cho phát triển kinh tế và tiếp theo sau là Quyết định 1437/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế số giai đoạn 2024 - 2025. Ngoài ra, vào đầu năm 2025 Quốc hội cũng ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên quy mô toàn quốc.
Cùng với các văn bản mở đường cho kinh tế số, về phía Nhà nước cũng có những cột mốc triển khai quan trọng. Năm 2020, Cổng dịch vụ công quốc gia, thực hiện số hóa hàng nghìn thủ tục hành chính được ra mắt. Chiến lược phát triển kinh tế số, xã hội số được ban hành năm 2022, tạo nền móng cho việc xây dựng các hạ tầng dữ liệu lớn, định danh số, chính phủ số. Năm 2023, với việc triển khai Kế hoạch hành động phát triển kinh tế số, Việt Nam vươn lên dẫn đầu ASEAN về tốc độ tăng trưởng kinh tế số.
Tăng trưởng nhanh, đóng góp vào GDP ngày càng cao
Việt Nam đã đạt được những con số ấn tượng trong phát triển kinh tế số. Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội đặt mục tiêu dài hạn là kinh tế số sẽ chiếm khoảng 30% GDP vào năm 2030, đưa Việt Nam vào nhóm 50 quốc gia hàng đầu thế giới và nhóm 3 ASEAN về chính phủ điện tử và kinh tế số.
Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ), tốc độ tăng trưởng kinh tế số đạt trên 20%/năm, gấp gần 3 lần tốc độ tăng GDP chung. Năm 2023, kinh tế số chiếm khoảng 16,5% GDP, năm 2025 kinh tế số dự kiến chiếm 20% GDP và đạt 30% GDP vào năm 2030. Quy mô nền kinh tế số Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ, từ 21 tỉ đô la vào năm 2021 (tăng 31% so với năm 2020) lên 23 tỉ đô la vào năm 2022. Dự báo đến năm 2025, con số này sẽ đạt 57 tỉ đô la, với Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 29% trong giai đoạn 2021-2025. Quỹ đạo này dự kiến sẽ giúp Việt Nam vượt qua Thái Lan (dự kiến 56 tỉ đô la) và Malaysia (35 tỉ đô la) trong năm 2025.
Năm 2024, Việt Nam là nước đứng thứ 2 ở Đông Nam Á về số lượng startup và vốn đầu tư tập trung vào AI. Theo ước tính của công ty tư vấn BCG, quy mô nền kinh tế AI dự kiến đạt 120-130 tỉ đô la vào năm 2040, xuất phát từ tăng trưởng doanh thu tiêu dùng (45 - 55 tỉ đô la) và tăng trưởng lợi nhuận nhờ nâng cao năng suất (60 - 75 tỉ đô la). Các startup AI Việt Nam đã gọi vốn được 780 triệu đô la vào năm 2024, xếp thứ hai trong khu vực ASEAN, chỉ sau Singapore.
Số lượng doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam cũng đang tăng trưởng vượt bậc. Đến cuối năm 2023, cả nước có hơn 51.000 doanh nghiệp công nghệ số, với khoảng 500.000 kỹ sư. Con số này tiếp tục tăng lên 73.788 doanh nghiệp vào cuối năm 2024, với gần 1,26 triệu lao động trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông.
Tổng doanh thu của ngành công nghiệp công nghệ thông tin Việt Nam đạt khoảng 170 tỉ đô la năm 2023, tăng từ 145 tỉ đô la năm 2022. Đáng chú ý, mục tiêu 48.000 doanh nghiệp công nghệ số của Chính phủ đã vượt kỳ vọng với 50.350 doanh nghiệp tính đến tháng 2-2025. Việt Nam hiện có 11 doanh nghiệp công nghệ số đạt doanh thu trên 1.000 tỉ đồng trong năm 2024 như FPT Software, FPT Telecom, VNPT-IT, CMC Global, MobiFone... với tổng doanh thu của nhóm này là 82.251 tỉ đồng (tương đương 3,3 tỉ đô la).
Tiếp tục vượt rào cản, khẳng định vị thế trung tâm kinh tế số
Nhiều kết quả quan trọng và ấn tượng của kinh tế số Việt Nam đã đạt được trong giai đoạn từ 2015 đến 2025. Từ một lĩnh vực mới nổi, kinh tế số đã vươn lên trở thành một động lực tăng trưởng kinh tế chủ chốt, đóng góp ngày càng lớn vào GDP quốc gia và mở rộng quy mô thị trường đáng kể. Sự phát triển này được thể hiện rõ qua sự gia tăng vượt bậc về số lượng doanh nghiệp số, sự bùng nổ của ngành fintech với tỷ lệ chấp nhận thanh toán và ngân hàng số cao kỷ lục, cùng với sự trỗi dậy mạnh mẽ của các startup trong các lĩnh vực tiên tiến như AI, blockchain và edutech.
Các chính sách hỗ trợ chủ động và toàn diện của Chính phủ, từ việc ban hành các chiến lược quốc gia đến các ưu đãi tài chính và chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho đổi mới và phát triển. Sự thích ứng nhanh chóng của người tiêu dùng, đặc biệt là việc mở rộng tiếp cận kỹ thuật số đến các khu vực phi đô thị, đã củng cố nền tảng cho sự tăng trưởng bền vững.
Mặc dù đạt được những thành tựu ấn tượng, kinh tế số Việt Nam vẫn đối mặt với các thách thức về nguồn nhân lực chất lượng cao, rào cản tài chính cho các startup, cạnh tranh thị trường gay gắt và sự cần thiết phải hoàn thiện khung pháp lý để theo kịp tốc độ đổi mới công nghệ. Tuy nhiên, với cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ và tiềm năng đổi mới của các doanh nghiệp, Việt Nam đang trên đà khẳng định vị thế là một trung tâm kinh tế số năng động trong khu vực.
Tổng hợp từ Báo Chính phủ, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, Cục Thống kê, Bộ Khoa học và Công nghệ, NIC-Báo cáo Đầu tư Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025, NIC-Báo cáo Nền kinh tế AI Việt Nam 2025...
