Lựa chọn của Myanmar
Thái Bình
 |
| Sông Irrawaddy được coi là cái nôi của nền văn minh Myanmar. Ảnh: AP |
(TBKTSG) – Tổng thống Myanmar đã bất ngờ quyết định đình chỉ dự án xây đập thủy điện Myitsone trên sông Irrawaddy phía Bắc nước này – một động thái hợp lòng dân tuy có thể gây phật ý Trung Quốc, nước láng giềng và là đối tác chính trị, kinh tế chiến lược quan trọng nhất của Myanmar.
Quyết định của Tổng thống U Thein Sein được đưa ra vào thứ Sáu tuần trước, trong kỳ họp quốc hội ở thủ đô Naypidaw. Ngày hôm sau, thứ Bảy, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi lên tiếng yêu cầu Myanmar phải “bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của các doanh nghiệp Trung Quốc”.
Dự án thủy điện Myitsone có vốn đầu tư 3,6 tỉ đô la Mỹ do tập đoàn Đầu tư Năng lượng Trung Quốc (CPI) làm chủ và thi công; dự kiến hoàn thành vào năm 2017 và 90% sản lượng điện tạo ra sẽ được cung cấp cho tỉnh Vân Nam của Trung Quốc.
Hồ chứa của dự án sẽ làm ngập một khu vực rộng 26.238 héc ta, tương đương diện tích Singapore, tại một khu vực nhạy cảm và có nguy cơ bị động đất. Bắt nguồn từ những dòng sông băng phía Đông dãy Hi Mã Lạp Sơn (Himalaya), sông Irrawaddy chảy về phương Nam, mang phù sa bồi đắp cho vùng miền Trung khô cằn trước khi đổ vào vùng châu thổ Irrawaddy – vựa lúa của Myanmar, tương tự như đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam. Sông Irrawaddy còn được coi là cái nôi của nền văn minh Myanmar và là nguồn sống của hàng chục triệu người dân ven sông.
Những người phản đối nói rằng, lợi ích mà dự án thủy điện đem lại không đáng để đánh đổi giá trị môi trường và văn hóa. Ngay cả báo cáo tác động môi trường của dự án do CPI đặt làm và tài trợ cũng xác nhận những tác động tiêu cực, yêu cầu thực hiện thêm nhiều cuộc khảo cứu, và đề xuất thay thế dự án đập Myitsone bằng việc xây dựng hai con đập nhỏ hơn ở phía thượng nguồn, trên hai nhánh sông hợp thành sông Irrawaddy.
Tuy nhiên, do quan hệ đặc biệt với Trung Quốc, chính phủ quân sự trước đây của Myanmar vẫn kiên trì thực hiện dự án đập Myitsone. Vì bị phương Tây cấm vận kinh tế từ cuối thập niên 1990, Myanmar buộc phải dựa vào giao thương với Trung Quốc để duy trì nền kinh tế, theo đó Trung Quốc cung cấp cho Myanmar hàng hóa công nghệ, đổi lại các doanh nghiệp Trung Quốc gần như độc quyền khai thác gỗ và khoáng sản, đặc biệt là các mỏ đá quý có trữ lượng lớn nhất thế giới.
Trung Quốc hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất ở Myanmar, chiếm 70% vốn FDI cam kết (khoảng 20 tỉ đô la Mỹ) đầu tư vào hàng trăm dự án khai khoáng, thủy điện, khai thác gỗ, khai thác dầu khí và xây dựng đường ống dẫn dầu từ Ấn Độ Dương sang Vân Nam. Cùng với các dự án này, công nhân và thương nhân Trung Quốc di cư sang Myanmar ngày càng đông, ở miền Bắc Myanmar có những tỉnh mà người Trung Quốc chiếm một nửa dân số.
Sự tràn lan của người Trung Quốc, cùng với cung cách làm ăn trục lợi bằng mọi giá của họ đã gây bất bình cho người dân Myanmar. Doanh nghiệp Trung Quốc bị cáo buộc là thủ phạm phá rừng và quá tham lam tài nguyên thiên nhiên của Myanmar. Người dân cũng tin rằng Chính phủ Myanmar trước đây đã bán rẻ tài nguyên cho Trung Quốc mà không quan tâm bảo vệ môi trường và người lao động địa phương. Dự án thủy điện Myitsone càng làm cho nỗi căm ghét ấy thêm sâu sắc. Ngay từ năm 2007, khi CPI ký hợp đồng đầu tư 7 nhà máy thủy điện ở miền Bắc Myanmar, phong trào phản đối đã khởi phát và lan rộng khắp nước. Hồi tháng 4-2011, lán trại của công nhân Trung Quốc xây đập Myitsone đã bị đặt bom nhưng không có thiệt hại đáng kể.
Gần đây, nhiều nhân vật nổi tiếng của Myanmar, gồm các nhà văn, nhà báo, nhà khoa học và cả lãnh tụ chính trị đối lập, người được giải Nobel Hòa bình vừa được trả tự do, bà Aung San Suu Kyi, cũng phản đối mạnh mẽ. Được biết, ngay trong giới lãnh đạo cao cấp của Myanmar cũng diễn ra nhiều cuộc tranh cãi nảy lửa về số phận của dự án này và chỉ kết thúc sau quyết định của Tổng thống Thein Sein tuần trước.
Quyết định đình chỉ dự án cho thấy sự nhượng bộ của Chính phủ Myanmar trước ý nguyện của người dân. “Là chính phủ do nhân dân bầu lên, chính phủ tôn trọng khát vọng và ước muốn của nhân dân. Chính phủ có trách nhiệm giải quyết những vấn đề mà công chúng lo ngại. Do đó chính phủ sẽ ngừng dự án đập Myitsone trong nhiệm kỳ này”, tuyên bố của Tổng thống Thein Sein đăng trên báo Weekly Eleven ở Yangoon cho biết. Tuyên bố này cũng khẳng định, “để đáp ứng nhu cầu điện năng của đất nước, chính phủ sẽ tiếp tục triển khai các dự án thủy điện khác mà không gây hại cho quốc gia, sau khi tiến hành các cuộc khảo sát có hệ thống”.
(Tổng hợp)
