(KTSG) - Kết quả khảo sát nhận thức, thái độ và hành vi của nhà đầu tư tiền mã hóa hiện nay đối với sàn giao dịch tiền mã hóa tương lai trong nước sẽ cung cấp các thông tin quan trọng cho các cơ quan quản lý, đơn vị vận hành trong việc phát triển thị trường tiền mã hóa ở Việt Nam.
- Quản lý tiền số, tài sản số ở Việt Nam: cần chặt chẽ nhưng không chậm trễ
- Xanh hóa giao thông TPHCM: bước ngoặt mới từ thanh toán không tiền mặt
Trong những năm gần đây, số lượng người dùng và giao dịch tiền mã hóa trên toàn cầu đã tăng rất nhanh, đưa tiền mã hóa trở thành một trong những tài sản số nổi bật trong hệ thống tài chính toàn cầu. Tại Việt Nam, tiền mã hóa mặc dù chưa được công nhận chính thức nhưng vẫn là kênh đầu tư hấp dẫn. Theo Tripple-A, Việt Nam có tỷ lệ người dân sở hữu tiền mã hóa đứng thứ hai thế giới với 21,2% (chỉ sau UAE là 34,4%), trong khi con số này tại Mỹ chỉ là 15,6%(1).
Trước sự quan tâm mạnh mẽ của nhà đầu tư, Việt Nam cũng đã gấp rút hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến tiền mã hóa. Chẳng hạn như Luật Công nghiệp công nghệ số đã được Quốc hội thông qua vào ngày 14-6-2025, trong đó giao Chính phủ quy định cụ thể về tài sản số. Trước đó, Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu, cho phép thí điểm đưa vào vận hành sàn giao dịch tiền mã hóa, để các nhà đầu tư, tổ chức cũng như cá nhân, có nơi để tham gia giao dịch, đầu tư hoặc mua bán(2). Vì vậy, khảo sát nhận thức, thái độ và hành vi của nhà đầu tư tiền mã hóa hiện nay đối với sàn giao dịch tiền mã hóa tương lai trong nước là rất cần thiết. Kết quả khảo sát này sẽ cung cấp các thông tin quan trọng cho các cơ quan quản lý, đơn vị vận hành trong việc phát triển thị trường tiền mã hóa ở Việt Nam.
Để thực hiện, nhóm nghiên cứu đã xây dựng một bộ câu hỏi bao gồm cả câu đóng và câu mở, tiến hành khảo sát qua nền tảng Google Form do Viện Nghiên cứu Phát triển công nghệ ngân hàng (Viện IBT) triển khai từ ngày 9-5-2025 đến 27-5-2025. Tổng cộng 523 bản trả lời được thu thập, trong đó có 70 người cho biết đã từng hoặc đang đầu tư/giao dịch tiền mã hóa. Nội dung phân tích sẽ tập trung vào nội dung phản hồi ở phần câu hỏi mở của 70 bản khảo sát này, nhằm khai thác sâu quan điểm và kinh nghiệm thực tiễn của nhóm đối tượng nghiên cứu.
Thống kê nhân khẩu học của khảo sát
Nội dung bên dưới trình bày thống kê nhân khẩu học của 70 nhà đầu tư, đây cũng là số phiếu hợp lệ cho phân tích câu hỏi mở. Kết quả cho thấy sinh viên và người lao động thuộc khu vực tư là hai nhóm đối tượng chiếm tỷ lệ cao nhất trong cuộc khảo sát với tỷ lệ tương ứng lần lượt là 40% và 35,71%. Điều này cho thấy giới trẻ là nhóm nhà đầu tư tích cực và chủ động đối với các hình thức đầu tư mới, mà cụ thể là tiền mã hóa. Về trình độ học vấn, phần lớn các nhà đầu tư có trình độ trên trung học phổ thông, trong đó có đến 37,14% nhà đầu tư có trình độ sau đại học; nghĩa là cuộc khảo sát đã tiếp cận được nhóm những nhà đầu tư thuộc nhóm được trang bị trình độ chuyên môn ở một lĩnh vực đặc thù và họ có thể trình bày những nhận định mang tính chuyên sâu. Phân tích cơ cấu thu nhập hàng tháng cho thấy nhóm nhà đầu tư có thu nhập từ 5 triệu đồng trở xuống chiếm tỷ lệ cao nhất (35,71%), phù hợp với đặc điểm của nhóm sinh viên, vốn chiếm 40% tổng số người tham gia khảo sát. Đáng chú ý, nhóm nhà đầu tư có thu nhập cao, bao gồm mức trên 32 triệu đồng (17,14%) và từ trên 10-18 triệu đồng (28,57%), ghi nhận tỷ lệ vượt trội so với nhóm thu nhập trên 5-10 triệu đồng (10%).
Nhận định về đầu tư tiền mã hóa trên các sàn giao dịch quốc tế và trong nước
Phần lớn nhà đầu tư cho biết họ duy trì hoạt động đầu tư tiền mã hóa ở cả hai sàn quốc tế và Việt Nam nếu Việt Nam chính thức mở sàn giao dịch tiền mã hóa, trong đó số lượng nhà đầu tư đã từng đầu tư tiền mã hóa là 35 người (chiếm 50%) và vẫn đang đầu tư/giao dịch tiền mã hóa là 22 người (bảng 1). Việc thành lập một sàn giao dịch tiền mã hóa hợp pháp tại Việt Nam mang ý nghĩa chiến lược, không chỉ nhằm thu hút dòng vốn từ các nhà đầu tư hiện đang tham gia giao dịch tiền mã hóa, mà còn tạo động lực tái kích hoạt sự tham gia của những nhà đầu tư từng hoạt động trên các sàn quốc tế nhưng đã tạm ngừng. Đây là một tín hiệu tích cực, củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào thị trường nội địa. Nếu được xây dựng, thiết kế và vận hành một cách bài bản, minh bạch và hiệu quả, sàn giao dịch tiền mã hóa tại Việt Nam có tiềm năng chuyển đổi hành vi đầu tư từ trạng thái phân vân sang trạng thái gắn bó lâu dài, thúc đẩy các nhà đầu tư ưu tiên lựa chọn sàn nội địa như nơi đầu tư chính trong tương lai.
Nếu được xây dựng, thiết kế và vận hành một cách bài bản, minh bạch và hiệu quả, sàn giao dịch tiền mã hóa tại Việt Nam có tiềm năng chuyển đổi hành vi đầu tư từ trạng thái phân vân sang trạng thái gắn bó lâu dài, thúc đẩy các nhà đầu tư ưu tiên lựa chọn sàn nội địa như nơi đầu tư chính trong tương lai.
Khi được hỏi “Theo Anh/Chị, so với sàn giao dịch tiền mã hóa quốc tế, sàn tiền mã hóa của Việt Nam trong tương lai cần khắc phục những hạn chế nào từ sàn quốc tế?”, từ khóa “minh bạch” có số lần được đề cập cao nhất (hình 1); trong đó, các yêu cầu minh bạch nhìn chung có thể phân bổ thành hai nhóm: (1) Pháp lý minh bạch và (2) Hệ thống giao dịch minh bạch. Tương ứng với từng nhóm, các nhà đầu tư chỉ ra các khía cạnh được kỳ vọng nên minh bạch khi triển khai sàn tiền mã hóa ở Việt Nam, cụ thể:
- Pháp lý minh bạch: Khung pháp lý, chính sách hỗ trợ nhà đầu tư; chính sách bảo mật;
- Hệ thống giao dịch minh bạch: Phí giao dịch; thông tin (mã tiền mã hóa niêm yết, giao dịch, trải nghiệm của nhà đầu tư); hệ thống giám sát.
Trên cơ sở kinh nghiệm thực tiễn, các nhà đầu tư nhận định rằng tính không minh bạch của khung pháp lý và hệ thống giao dịch đã khiến họ trở thành đối tượng chịu rủi ro chính. Cụ thể, nhiều sàn quốc tế đặt trụ sở tại các “thiên đường thuế” nhằm né tránh sự giám sát pháp lý, trong khi hành vi thao túng như wash trading hay front-running làm sai lệch thông tin thị trường, dẫn đến quyết định đầu tư không chính xác và tổn thất tài chính. Tương tự, nhà đầu tư cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ thao túng thị trường trên các sàn giao dịch tiền mã hóa nội địa, điều này làm suy giảm niềm tin và mức độ tham gia của họ.
Kết quả khảo sát về nghĩa vụ thuế
Đối với câu hỏi “Tại các quốc gia cho phép đầu tư tài sản số, tiền mã hóa được công nhận là tài sản và nhà đầu tư chịu nghĩa vụ thuế. Trong tương lai, khi Việt Nam chính thức hợp thức hóa tiền mã hóa, ý kiến và nguyện vọng của Anh/Chị về vấn đề thuế thu nhập đối với tiền mã hóa như thế nào?”, có khoảng 55% người tham gia khảo sát cho rằng nhà đầu tư cần thực hiện nghĩa vụ thuế khi giao dịch tiền mã hóa. Bảng 2 và 3 trình bày chi tiết phản ứng của nhà đầu tư cùng tỷ lệ tương ứng, phản ánh mức độ sẵn sàng hợp tác và chấp nhận nghĩa vụ thuế phát sinh từ hoạt động đầu tư.
Kết luận và gợi ý
Tiền mã hóa, một loại tài sản số nổi bật, ngày càng thu hút sự quan tâm của cộng đồng đầu tư. Đối với nhà đầu tư Việt Nam, sự ra đời của sàn giao dịch nội địa được xem là cơ hội quan trọng để đa dạng hóa danh mục. Tuy nhiên, bên cạnh kỳ vọng này, họ cũng đặt ra yêu cầu về tính minh bạch và thuận lợi của khung pháp lý, nhằm đảm bảo hoạt động đầu tư vừa hiệu quả, vừa bền vững với các gợi ý cụ thể như sau:
Tăng cường minh bạch pháp lý và hệ thống giao dịch: Xây dựng quy định rõ ràng để bảo vệ quyền lợi và dữ liệu cá nhân; thiết lập cơ chế giám sát và ngăn chặn thao túng thị trường (ví dụ wash trading, front-running).
Chính sách thuế linh hoạt: Miễn, giảm thuế trong giai đoạn đầu phát triển thị trường; tính thuế trên phần lợi nhuận thực tế.
(*) Các tác giả công tác tại Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG TPHCM
(1) https://vnexpress.net/viet-nam-dung-thu-hai-the-gioi-ve-ty-le-so-huu-tien-so-4744434.html. Truy cập vào Thứ Hai, 30-6-2025
(2) https://vnexpress.net/thu-tuong-yeu-cau-trinh-khung-phap-ly-tien-so-trong-thang-3-4855770.html. Truy cập vào Thứ Hai, 30-6-2025
