Miền Tây trước nguy cơ bị nước biển nhấn chìm
 |
| Bộ trưởng NN-PTNT Cao Đức Phát phát biểu tại hội nghị về quy hoạch thủy lợi phòng chống nước biển dâng-Ảnh: HỒNG VĂN |
(TBKTSG Online) - Việt Nam là một trong năm quốc gia chịu tác động nặng nề nhất do tình trạng biến đổi khí hậu trái đất và nước biển dâng, trong đó vùng ĐBSCL bị ảnh hưởng lớn nhất.
Nước biển dâng và biến đổi khí hậu được xác định là tác động xấu tới vựa lúa miền Tây, thế nhưng có vẻ các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan nghiên cứu khoa học lại tỏ ra thờ ơ.
Một Hà Lan thứ hai?
ĐBSCL chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam. Sản lượng nông nghiệp ở đây chiếm 50% ngành nông nghiệp cả nước, xuất khẩu gạo chiếm tới 90%, còn cây ăn trái và thủy sản chiếm 70%. Trong khi đó, diện tích chỉ chiếm 12% và dân số thì chiếm 21% cả nước.
Theo công bố của các tổ chức quốc tế, biến đổi khí hậu là một thực tế, đang và sẽ xảy ra theo chiều hướng bất lợi, ảnh hưởng không nhỏ đến Việt Nam nói chung và ĐBSCL nói riêng.
Tại hội thảo quy hoạch tổng thể thủy lợi ĐBSCL phục vụ phát triển bền vững trong điều kiện nước biển dâng, do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tổ chức chiều 22-7 tại TPHCM, Bộ trưởng NN-PTNT Cao Đức Phát, cho biết khi mực nước biển dâng cao thêm 1 mét, Việt Nam sẽ có 22 triệu người mất nhà cửa và thiệt hại lên tới 10% GDP.
Ba trụ cột chính để phát triển ĐBSCL hiện nay, theo ông Phát, là giáo dục, giao thông và thủy lợi. Hiện tại, vùng này đã có quy hoạch thủy lợi và đang triển khai nhiều quy hoạch chuyên ngành khác nhưng ông Phát cho rằng, biến đổi khí hậu và nước biển dâng là nhân tố mới, do vậy Chính phủ đã chỉ thị cho Bộ NN-PTNT quy hoạch lại tổng thể thủy lợi vùng này để phát triển bền vững và phòng chống thiên tai.
Ông Tô Văn Trường, Viện trưởng Viện quy hoạch thủy lợi miền Nam, cho biết trên thực tế, biến đổi khí hậu đã và đang tác động đến Việt Nam và ĐBSCL. Trong 50 năm qua, nhiệt độ trung bình đã tăng thêm 0,7 độ C, mực nước biển đã dâng thêm 20cm, bão ở Việt Nam đang dịch chuyển dần xuống phía Nam mà ngay cả ĐBSCL trong thời gian qua cũng từng bị hai cơn bão lớn, cùng với hiện tượng El-Nino, La-Nina đã phần nào nói lên điều đó.
Với tư cách là tiến sĩ khoa học, ông Phát cho biết quy hoạch lần này phải tính toán tổng thể các phương án phòng chống nước biển dâng để giảm thiểu tai họa. “Có người nói với tôi là ta nên đắp đê bao kín ĐBSCL, như một Hà Lan sống dưới mực nước biển thứ hai trên thế giới”, ông nói và cho biết đó là điều không thể thực hiện vì vùng này có nhiều cửa sông.
Hơn nữa, ngoài nước biển dâng, biến đổi khí hậu còn kéo theo bão tố, mưa lũ ở thượng nguồn sông Mê Kông hay khô hạn ở thượng nguồn gây tác động xấu cho ĐBSCL khu vực hạ lưu. Do vậy, theo ông Phát, quy hoạch thủy lợi phòng chống biến đổi khí hậu không đơn thuần là đắp đê biển để chống nước biển dâng.
Tiến sĩ Đào Xuân Học, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, cho rằng về vấn đề nước biển dâng ở Việt Nam hiện nay có hai giả định khác nhau. Theo công bố của Ngân hàng Thế giới thì 100 năm nữa, nước biển ở Việt Nam sẽ dâng 100cm, còn theo Trung tâm nghiên cứu biến đổi khí hậu liên quốc gia thì sau 100 năm nữa, nước biển ở Việt Nam dâng thêm 69cm.
Giáo sư Nguyễn Ngọc Trân, thành viên Hội đồng chính sách khoa học, công nghệ quốc gia, bức xúc: “Biến đổi khí hậu và trái đất nóng lên là vấn đề đã được thế giới nghiên cứu và nói đến từ lâu, còn ta có vẻ bình chân như vại”.
Ý của ông Trân là cho tới giờ mới chuẩn bị làm quy hoạch phòng chống nước biển dâng cho ĐBSCL là quá chậm. Bằng các tài liệu thu thập được, ông Trân chứng minh với hội thảo là Thái Lan cạnh Việt Nam đã nghiên cứu về biến đổi khí hậu từ khá sớm, khá bài bản, từ lượng mưa, nhiệt độ cho tới nước biển dâng.
Biến đổi… do con người
 |
| Sản xuất lúa ở ĐBSCL sẽ bị thiệt hại nặng nếu nước biển dâng -Ảnh: HỒNG VĂN |
ĐBSCL là hạ lưu của sông Mê Kông, do vậy vùng châu thổ này ít nhiều chịu mọi tác động của con người ở vùng thượng lưu.
Theo ông Tô Văn Trường, cho tới nay, Trung Quốc đã hoàn thành 1 đập thủy điện ở thượng nguồn và một số đập thủy điện khác đang trong vòng triển khai. Lào có 5 đập thủy điện trên Mê Kông, Thái Lan có 12 đập thủy điện và đập lấy nước. Những đập thủy điện này có thể tác động mạnh tới ĐBSCL.
“Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL phải phân tích những tác động của con người ở vùng thượng lưu, như thủy điện, kế hoạch sử dụng nước. Chẳng hạn khi mưa lũ, các đập thủy điện ở thượng nguồn xả lũ đồng loạt sẽ gây ngập úng nhanh chóng cho cả ĐBSCL, hoặc ngược lại, khi các con đập này giữ nước thì ĐBSCL có thể bị khô hạn, bị thiếu nước trầm trọng vào mùa khô”, ông Trường nói.
Vào mùa khô, ĐBSCL cần lưu lượng nước tối thiểu 600-650 m3/giây. Theo tính toán của các nhà khoa học, tới năm 2010, lưu lượng nước vào tháng 2 có thể đạt 1.015 m3/giây và tháng 4, tháng kiệt nhất, chỉ được 846 m3/giây, gần mức tối thiểu.
Ông Nguyễn Thanh Nguyên, Phó chủ tịch UBND tỉnh Long An, cho biết năm ngoái ông có sang Campuchia dự hội nghị Ủy hội sông Mê Kông. Phía Campuchia thông báo chương trình đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp của họ tới năm 2020 với chỉ tiêu xuất khẩu 8 triệu tấn gạo, đưa diện tích sản xuất lúa 1 vụ/năm lên 2-3 vụ/năm, đồng thời khai khẩn thêm hàng triệu héc ta đất hoang hóa, nhất là vùng giáp với Tứ giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười của Việt Nam.
“Chúng ta phải tính toán lại quy hoạch thủy lợi, vì nếu Campuchia đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp thì có nghĩa họ xây dựng lại hệ thống thủy lợi và dùng một lượng nước lớn từ sông Mê Kông, có thể vụ lúa hè thu của Việt Nam bị thiếu nước trầm trọng”, ông Nguyên nói.
Ngoài ra, ông Nguyên cũng bức xúc vì các bộ ngành hiện nay đang chồng chéo nhau theo kiểu: Bộ NN-PTNT thì quy hoạch thủy lợi, đầu tư xây dựng các cống kiểm soát mặn, còn Bộ Giao thông Vận tải thì đòi xóa bỏ các cống này để giao thông được thuận tiện. “Như vậy quy hoạch giữa các ngành chưa hề tham khảo nhau?”, ông đặt câu hỏi.
HỒNG VĂN
