“Những mảnh đời đen trắng” sau 20 năm
Thu Hà
 |
| Trang bìa trước cuốn "Những mảnh đời đen trắng" của nhà văn Nguyễn Quang Lập được NXB Văn học tái bản và phát hành đầu năm 2012. |
(TBKTSG Online) - Tiểu thuyết “Những mảnh đời đen trắng” của Nguyễn Quang Lập được NXB Nghệ Tĩnh in lần đầu vào năm 1989, NXB Hội Nhà văn tái bản năm 2000. Do nhiều người muốn đọc lại nó nên Thái Hà Books đã liên kết cùng NXB Văn học cho tái bản lại cuốn sách này và phát hành vào đầu năm 2012.
Cuốn tiểu thuyết là câu chuyện về một thời quá khứ lầm lỗi đã qua với những bi kịch xung quanh cái "đen" và cái "trắng", những bi kịch do chính con người gây ra và con người phải tự trả giá cho nó.
Có một thời lầm lỗi như thế: người ta hào hứng nhiệt tình xây dựng chủ nghĩa xã hội mà không hiểu chủ nghĩa xã hội là gì, người ta nhân danh những lý tưởng cao đẹp của chủ nghĩa xã hội để làm những việc gây ô danh cho lý tưởng đó, và điều tệ hại và nguy hiểm nhất là người ta nói đến chủ nghĩa xã hội mà quên mất con người, xem nhẹ con người với tư cách là một cá nhân riêng tư, độc đáo.
Thực chất đó là sự ngộ nhận về chủ nghĩa xã hội, đưa đến xuyên tạc bản chất chân chính của nó, từ đó gây nên những hậu quả khủng khiếp, đau lòng.
Bi kịch của sự ngộ nhận này được thể hiện tập trung trong nhân vật đại úy Thìn. Toàn bộ cuộc sống của đại úy Thìn chỉ quy lại ở một dục vọng duy nhất: bảo vệ sự trong sạch, vững mạnh của chủ nghĩa xã hội khỏi sự tấn công của những kẻ thù giai cấp mà ông nhận biết chỉ bằng cách dựa vào lý lịch không phải bần cố nông và vào những việc làm không thuận mắt ông.
Với ông, toàn bộ dân cư trong cái thị trấn Linh Giang chỉ chia thành hai loại người: hoặc ta hoặc địch và chỉ nối với nhau bằng một loại quan hệ: quan hệ địch - ta. Đen ra đen, trắng ra trắng, không thể nhập nhằng lẫn lộn được.
Thế nên đại úy Thìn đẩy tất cả mọi người quanh ông sang phía đối lập thù địch với mình - cả họa sĩ Tư người em cùng cha khác mẹ, cả vợ là thím Hoa, cả đứa con gái ông là Thùy Linh và thậm chí cả bí thư huyện ủy Thanh do những bất đồng trong cách đánh giá con người dẫn đến chỗ ông nghi ngờ lý lịch và động cơ của bí thư.
Đồng minh với ông còn lại chỉ có chủ tịch thị trấn Lê Đức Huy mà thực chất là anh cố nông Cu Lùn dốt nát ngây ngô trong cái cương vị được đẩy đến cho mình nhờ lý lịch thành phần cơ bản chứ không phải nhờ tài năng và trí tuệ.
Vậy nên đại úy Thìn bị cô đơn, bị lâm vào tình thế cô đơn và cuối cùng thì chết, vị đại úy lừng danh thời chống Pháp, oai phong thời hòa bình, đã chết một cái chết vô ích dưới trận bom của kẻ thù mới mà ông bất lực không thể nào tìm cách đánh trả được nó dựa vào những kinh nghiệm và quan niệm mang đầy tính chất chủ quan áp đặt của mình.
Nhà văn Nguyễn Quang Lập sinh năm 1956 tại Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình. Cũng như phần lớn các nhà văn Việt Nam khác, ông cũng có thời gian tham gia quân đội và một số tác phẩm đầu tay của ông được viết trong thời kỳ này. Sau khi rời quân ngũ ông làm việc tại Nhà xuất bản Kim Đồng, sau đó là công tác tại báo Sài Gòn Tiếp thị…
Những tác phẩm đã được xuất bản của ông: “Tiếng gọi nơi mặt trời lặn” (tập truyện ngắn, 1989), “Mười tám truyện ngắn Nguyễn Quang Lập” (1997), “Những mảnh đời đen trắng” (tiểu thuyết, 1989), “Kỷ niệm thời trai trẻ” (1988), “Người thổi kèn Trom-pet”, “Một giờ trước lúc rạng sáng” (tập truyện ngắn, 1986), “Ký ức vụn” (2009)…
Bên cạnh đó ông còn tham gia viết kịch bản như: “Mùa hạ cay đắng”, “Trên mảnh đất người đời”, “Những linh hồn sống”… cùng với kịch bản điện ảnh: “Đời cát”, “Thung lũng hoang vắng” (mang lại cho ông giải Nhà biên kịch xuất sắc nhất trong Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 13), “Không có Eva”…
