(KTSG) - Nghị định 20/2025/NĐ-CP (Nghị định 20) được ban hành ngày 10-2-2025 và sẽ có hiệu lực ngày 27-3-2025 nhằm khắc phục những hạn chế về mặt quy định lẫn thực tiễn của Nghị định 132/2020/NĐ-CP về quản lý thuế đối với doanh nghiệp giao dịch liên kết. Những sửa đổi đã thể hiện định hướng xem xét các giao dịch liên kết có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động kinh doanh một cách chặt chẽ hơn.
Nghị định 132/2020/NĐ-CP (Nghị định 132) được xây dựng dựa trên những nguyên tắc căn bản của Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm điều chỉnh các vấn đề liên quan đến chuyển giá và tối ưu hóa lợi nhuận giữa các doanh nghiệp có mối quan hệ liên kết. Dù đã góp phần minh bạch hóa các giao dịch liên kết và hạn chế lỗ hổng chuyển giá, Nghị định 132 vẫn là nỗi ưu tư của nhiều doanh nghiệp trong việc khấu trừ chi phí lãi vay, nhất là khi vay vốn của tổ chức tín dụng được xác định là bên có quan hệ liên kết theo Nghị định 132. Để khắc phục những bất cập này, Nghị định 20 đã sửa đổi và bổ sung tại điều 1, cụ thể sửa đổi, bổ sung điểm d, điểm k và điểm m của khoản 2 điều 5 Nghị định 132. Những sửa đổi này được cho là có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động kinh doanh doanh nghiệp.
Khắc phục những bất cập
Thứ nhất, Nghị định 20 đã mở rộng định nghĩa về các bên có giao dịch liên kết trên cơ sở phù hợp với Luật các tổ chức tín dụng.
Đối với quy định sửa đổi điểm d khoản 2 điều 5 của Nghị định 132, thuật ngữ “tổng dư nợ các khoản vốn vay của doanh nghiệp” đã được thay bằng thuật ngữ “tổng dư nợ” ở Nghị định 20 nhằm bao quát hơn tất cả các khoản nợ tồn đọng của doanh nghiệp với các bên có quan hệ liên kết và phù hợp hơn so với việc xét tỷ lệ dựa trên một khoản vốn vay độc lập của doanh nghiệp. Thuật ngữ “tổng dư nợ” cũng hài hòa với quy định của Luật các tổ chức tín dụng khi xác định tỷ lệ tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với khách hàng cá nhân, doanh nghiệp, phù hợp với thực tế cấp tín dụng của doanh nghiệp qua việc bổ sung bên liên kết là công ty con, công ty kiểm soát, công ty liên kết của tổ chức tín dụng tại điểm m khoản 2 điều 5 bổ sung. Theo đó, việc vay vốn giữa công ty con hoặc công ty kiểm soát hoặc công ty liên kết với tổ chức tín dụng đều bị xem là các bên liên kết.
Đồng thời, Nghị định 20 cũng làm rõ những trường hợp bên bảo lãnh, bên cho vay theo Luật các tổ chức tín dụng không được xem là bên liên kết khi không trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia điều hành, kiểm soát, góp vốn, đầu tư doanh nghiệp đi vay hoặc cùng doanh nghiệp đi vay chịu sự điều hành, kiểm soát, góp vốn, đầu tư từ một bên thứ ba. Sự bổ sung này giúp giải quyết kịp thời những vướng mắc của người nộp thuế trong việc xác định quan hệ giao dịch liên kết với bên cho vay như các ngân hàng thương mại hay tổ chức tín dụng khác nhằm tránh việc bị ràng buộc bởi quy định về khống chế chi phí lãi vay được khấu trừ trên cơ sở EBITDA(**).
Tương tự, điểm k được sửa đổi, bổ sung ở Nghị định 20 cũng mở rộng đối tượng được xác định là bên liên kết đối với chi nhánh hạch toán và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp độc lập so với doanh nghiệp nếu thực tế chi nhánh này sự điều hành, kiểm soát, quyết định của doanh nghiệp.
Thứ hai, chi phí lãi vay không được trừ do có sự thay đổi về đối tượng được xác định là bên liên kết tiếp tục được chuyển sang các kỳ tính thuế khác.
Các chi phí lãi vay không được khấu trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp có thể được chuyển tiếp sang các kỳ tính thuế tiếp theo và chỉ được khấu trừ nếu tỷ lệ chi phí lãi vay thuần trên EBITDA không vượt quá 30% trong những năm áp dụng. Nghị định 20 đã điều chỉnh một số đối tượng được xác định là bên liên kết trong giao dịch liên kết và sẽ được áp dụng từ kỳ tính thuế thu nhập doanh nghiệp của năm 2024. Sự điều chỉnh ở Nghị định 20 sẽ làm phát sinh khả năng, doanh nghiệp vốn bị xem là bên liên kết theo Nghị định 132 lại có thể không còn là bên liên kết theo Nghị định 20. Khi đó, chi phí lãi vay chưa được trừ phát sinh trước năm tài chính 2024 liệu có thể chuyển sang kỳ tính thuế tiếp theo hay không? Nghị định 20 đã không bỏ sót vấn đề này khi quy định tại điều 3 cho phép các chi phí lãi vay chưa được trừ và chưa chuyển sang các kỳ tính thuế tiếp theo tính đến cuối năm 2023 của doanh nghiệp trong trường hợp trên sẽ được phân bổ đều cho các kỳ tính thuế còn lại, tức là cho phép doanh nghiệp được khấu trừ dần ở các năm tài chính tiếp theo.
Tác động đáng kể đến doanh nghiệp
Những thay đổi trong Nghị định 20 đã mang lại những tác động tích cực rõ rệt đối với doanh nghiệp, đặc biệt là trong bối cảnh một số công ty vốn được xác định là bên liên kết theo Nghị định 132 nhưng theo quy định mới không còn bị ràng buộc về mối quan hệ liên kết.
Cụ thể, khi một doanh nghiệp không còn được xem là bên liên kết theo Nghị định 20, những hạn chế về khấu trừ chi phí lãi vay vốn tạo áp lực tài chính không nhỏ cho doanh nghiệp do phải tuân thủ các giới hạn khắt khe sẽ được nới lỏng. Theo quy định tại điểm a khoản 3 điều 16 Nghị định 32, chi phí lãi vay được trừ bị giới hạn khi tỷ lệ chi phí lãi vay thuần trên EBITDA vượt quá 30% trong kỳ tính thuế. Khi doanh nghiệp không bị ràng buộc bởi quy định về mối quan hệ liên kết theo định nghĩa mới, các khoản lãi vay có thể được tính một cách linh hoạt hơn trong việc áp dụng tỷ lệ giới hạn này, từ đó, cho phép doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi ích từ các khoản chi phí lãi vay, giúp giảm bớt gánh nặng thuế và cải thiện dòng tiền.
Thêm vào đó, quy định cho phép chuyển tiếp các chi phí lãi vay chưa được khấu trừ và chuyển sang kỳ tính thuế tiếp theo trước kỳ tính thuế 2024. Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trước đây gặp khó khăn trong việc khấu trừ các khoản lãi vay do bị áp dụng quy định liên quan đến bên liên kết theo Nghị định 132. Khi quy định này được điều chỉnh lại theo Nghị định 20, các doanh nghiệp có thể chuyển dần các khoản lãi vay chưa được khấu trừ sang các kỳ tính thuế sau. Quy định chuyển tiếp không chỉ giúp giảm bớt áp lực về dòng tiền mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thời gian cập nhật sổ sách kế toán và tối ưu hóa quy trình báo cáo để phù hợp với quy định mới.
Từ góc độ thực tiễn, những doanh nghiệp từng bị ràng buộc theo quy định cũ đã trải qua giai đoạn khó khăn do không được khấu trừ đủ chi phí lãi vay, dẫn đến tăng thuế phải nộp và ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận ròng. Với việc loại bỏ một số đối tượng không còn được coi là bên liên kết theo một số định nghĩa sửa đổi tại Nghị định 20, doanh nghiệp sẽ không bị áp dụng quy định giới hạn khấu trừ chi phí lãi vay một cách quá nghiêm ngặt. Nhờ đó, họ có thể tận dụng tối đa các khoản chi phí này để giảm gánh nặng thuế, cải thiện khả năng thanh toán và duy trì nguồn vốn lưu động ổn định.
Tóm lại, những thay đổi trong Nghị định 20 đã mở ra hướng đi mới, giúp doanh nghiệp được áp dụng tỷ lệ khấu trừ chi phí lãi vay linh hoạt hơn và chuyển tiếp các khoản lãi vay chưa khấu trừ sang các kỳ sau, đồng thời cung cấp cho cơ quan thuế công cụ đánh giá khách quan hơn.
(*) Công ty Luật TNHH HM&P
(**) Chỉ số EBITDA được viết tắt từ các từ tiếng Anh: Earnings Before Interest (lợi nhuận trước lãi suất), Taxes (thuế), Depreciation (khấu hao), Amortization (phí hao mòn). EBITDA giúp loại bỏ các yếu tố gây ảnh hưởng từ kế toán và tài chính (lãi suất trả nợ, thuế thu nhập, khấu hao, phí hao mòn) có gây nhiễu thông tin.
