Quy định kinh doanh đặt cược, cần tính đến nhiều hệ lụy
Châu Phan
(TBKTSG) – Cần khẳng định ngay rằng, cá cược là một trò cờ bạc, dù có được cấp phép để trở thành hợp pháp và đã là cờ bạc thì tất sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho người chơi, gia đình họ, cũng như cho xã hội. Do đó, quy định kinh doanh đặt cược cần phải tính toán kỹ để tránh những hậu quả đáng tiếc sau này.
Ngày 24-1-2017, Chính phủ ban hành Nghị định 06/2017 về kinh doanh đặt cược đua ngựa, đua chó và bóng đá quốc tế. Vì một số vướng mắc pháp lý nên nghị định này chưa được triển khai khi chưa có một doanh nghiệp nào được cấp phép hoạt động cho loại hình kinh doanh này.
Mới đây, Bộ Tài chính đã tiến hành lấy ý kiến đóng góp cho dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 06/2017 (nghị định sửa đổi).
Cả Nghị định 06/2017 và dự thảo nghị định sửa đổi đều thiếu một quy định quan trọng, đó là sự bảo vệ công dân Việt Nam khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của các trò cá cược nói riêng và đánh bạc hợp pháp nói chung.
Cần khẳng định ngay rằng cá cược là một trò cờ bạc, dù có được cấp phép để trở thành hợp pháp. Đã là cờ bạc thì tất sẽ gây ra nhiều hệ lụy cho người chơi và gia đình họ, cũng như cho xã hội.
Vì thế cần phải có sự hạn chế, không khuyến khích người dân tham gia hình thức cờ bạc này hay các hình thức cờ bạc khác nói chung và các biện pháp xử lý, khắc phục hậu quả để lại từ việc chơi (nghiện) cờ bạc.
Tham khảo kinh nghiệm các nước đã kết hợp hài hòa giữa nhu cầu kinh doanh cờ bạc để phát triển kinh tế với nhu cầu bảo vệ người dân, họ thường có các chế tài và tổ chức chuyên ngành để xử lý các vấn đề về cờ bạc nói chung và cá cược nói riêng. Cụ thể, ở Singapore, trong số các cơ quan chức năng có nhiệm vụ giám sát ngành kinh doanh cờ bạc nói chung có cả các cơ quan như Bộ Phát triển gia đình và xã hội và Ủy ban Quốc gia về vấn nạn cờ bạc.
Đối chiếu với Việt Nam, trong các quy định pháp luật hiện hành về cờ bạc, như Nghị định 03/2017 về kinh doanh casino; Nghị định 06/2017 và dự thảo nghị định sửa đổi này, có thể thấy hoàn toàn vắng bóng điều khoản quy định về sự tham gia giám sát kinh doanh cờ bạc của các cơ quan chức năng.
Điều này cho thấy tâm lý làm luật/chính sách của các cơ quan chức năng là chỉ tập trung vào khía cạnh kinh doanh sao cho thông suốt, mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, cho nhà nước mà xem nhẹ những hậu quả xã hội từ sự hợp pháp hóa ngành cờ bạc.
Có ba lĩnh vực đặt cược trong Nghị định 06/2017, gồm đua ngựa, đua chó và bóng đá quốc tế. Đáng chú ý là trong khi được phép đặt cược bóng đá quốc tế thì bóng đá trong nước lại không được phép. Ngược lại, đặt cược đua ngựa, đua chó trong nước thì được phép, còn đặt cược đua ngựa, đua chó ở nước ngoài thì không.
Nếu cho rằng vì e ngại bóng đá trong nước có nhiều tiêu cực như bán độ nên cần phải cấm đặt cược, trong khi bóng đá quốc tế (ở những giải có uy tín) thì không hoặc ít tiêu cực nên được phép thì nhà làm luật giải thích tại sao chỉ cho phép đặt cược đua ngựa, đua chó trong nước mà không được phép đặt cược đua ngựa, đua chó ở nước ngoài?
Tương tự, nghị định và các văn bản liên quan cũng không giải thích lý do tại sao Việt Nam chỉ cho phép đặt cược đua ngựa, chó trong nước và bóng đá quốc tế mà không có những trò cá cược rất phổ biến ở các nước khác như đua xe (trong và ngoài nước). Không lẽ sau này (với việc khánh thành trường đua Công thức 1 ở Việt Nam) lại phải ban hành thêm một hoặc các nghị định riêng biệt về các lĩnh vực cá cược mới?
So sánh với Nghị định 03/2017 về kinh doanh casino, Nghị định 06/2017 và dự thảo nghị định sửa đổi có một số khác biệt về hình thức và mức xử phạt cho cùng những vi phạm mà lý ra phải đồng nhất. Cụ thể, Nghị định 03/2017 có điều khoản về xử phạt hành vi vi phạm quy định về hồ sơ cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh casino, nhưng Nghị định 06/2017 và dự thảo nghị định sửa đổi lại không có điều khoản này.
Ngay trong điều khoản về xử phạt cùng một hành vi vi phạm cũng có sự khác biệt về mức xử phạt. Chẳng hạn, vi phạm tự ý sửa chữa, tẩy xóa giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh casino thì bị xử phạt 40-60 triệu đồng theo Nghị định 03/2017, còn điều khoản tương ứng ở Nghị định 06/2017 lại quy định mức xử phạt 90-100 triệu đồng. Lưu ý là nhiều mức xử phạt khác tương đồng ở trong cả hai nghị định, 03 và 06/2017.
Không lẽ Bộ Tài chính cho rằng vi phạm này trong lĩnh vực đặt cược là nghiêm trọng hơn so với trong lĩnh vực casino nên cần phải xử phạt nặng hơn? Do vậy, Bộ Tài chính cần rà soát lại toàn bộ các quy định ở các lĩnh vực tương ứng để đảm bảo sự nhất quán, nghiêm minh của luật pháp.
Vì cá cược dù là hợp pháp vẫn là cờ bạc nên theo lẽ thông thường cần được áp dụng chế độ và mức thuế phí riêng biệt, nhiều loại và ở mức cao hơn so với các ngành nghề kinh doanh thông thường khác (ít nhất là để không khuyến khích toàn dân lao vào cờ bạc). Điều này được thể hiện rõ qua chế độ và biểu thuế, phí nhiều loại với mức khá cao ở những nước như Singapore, nơi mà chế độ và biểu thuế đơn giản và tương đối thấp thường được áp dụng chung cho các doanh nghiệp(1).
Ở Việt Nam, thuế, phí áp dụng cho kinh doanh đặt cược chỉ được tóm gọn trong mấy chữ “theo đúng quy định của pháp luật (và hướng dẫn của Bộ Tài chính)”, như được quy định trong Nghị định 06/2017 và dự thảo nghị định sửa đổi. Ở đây có hai khả năng xảy ra.
Nếu quy định của pháp luật hiện hành về thuế, phí áp dụng với lĩnh vực cá cược là đồng nhất với các lĩnh vực kinh doanh khác thì đây là một điểm bất hợp lý; và Bộ Tài chính cần xem xét xây dựng, trình phê chuẩn một biểu thuế, phí cao hơn mức thông thường vì lý do nêu ở trên.
Trường hợp Bộ Tài chính (có kế hoạch, đã hoặc sắp triển khai) chế độ và biểu thuế, phí riêng biệt thì cần phải công khai trong các nghị định liên quan. Điều này là quan trọng, không chỉ vì tính minh bạch, mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham dự đấu thầu để được lựa chọn làm doanh nghiệp thí điểm kinh doanh đặt cược tại Việt Nam.
Như được nêu trong báo cáo của Bộ Tài chính, hồ sơ mời thầu được lập phải có thông tin đầy đủ, rõ ràng, minh bạch các yêu cầu của dự án để làm căn cứ cho nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ dự thầu (và doanh nghiệp phải xây dựng phương án đầu tư, phương án kinh doanh tại hồ sơ dự thầu).
Đồng thời, nguyên tắc lựa chọn doanh nghiệp thắng thầu còn dựa trên chỉ tiêu “đóng góp cho ngân sách nhà nước bằng tiền, ngoài các nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật về thuế, để thực hiện các chương trình an sinh xã hội”.
Do vậy, việc công khai chế độ và biểu thuế, phí sẽ giúp doanh nghiệp tính toán được đầy đủ các chi phí và doanh thu, lợi nhuận, các loại nghĩa vụ tài chính với Nhà nước nhằm đưa ra được giá thầu cạnh tranh hợp lý để Bộ Tài chính lựa chọn.
(1) https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/4-636-0616?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true&bhcp=1
