Rights là đặc-quyền-mua
Huy Nam (*)
Bài 26:
Rights là đặc-quyền-mua
Tại các thị trường chứng khoán Anh Mỹ, khi ký hiệu “rt” đứng liền sau tên cổ phiếu có nghĩa là cổ phiếu đó đang giao dịch kèm theo right. Vậy right được hiểu thế nào?
Đó là: “A certificate that permits the owner to purchase a certain number of shares, or, frequently, a fractional share of new stock from the issuer at a specific price.”
Chẳng hạn, một công ty có tổng số cổ phiếu đang lưu hành là một triệu, nay muốn phát hành thêm 500 ngàn cổ phần để huy động vốn bổ sung. Một cổ đông đang sở hữu 1.000 cổ phần sẽ có 1.000 right, và cứ 2 right đó được mua 1 cổ phần giá hạ. Như vậy một right chỉ có thể mua được “một phần” cổ phần (a fractional share), ở đây là một phần hai cổ phần.
Điểm căn bản để phân biệt giữa right với warrant là “right được phát hành cho các cổ đông hiện hữu”, tương ứng với số cổ phần mà họ đang sở hữu tại thời điểm; trong khi warrant được xem là dành cho ai muốn “sẽ là cổ đông”.
Nền tảng thuyết phục của right là để duy trì quyền lợi cho các cổ đông hiện hữu. Các cổ đông được bảo đảm quyền làm chủ (ownership) của họ không bị loãng đi (diluted) khi công ty huy động thêm vốn bằng cách tăng cổ phần. Công ty dành cho họ quyền mua trước (preemptive right), theo đó, “preemptive right refers to the right of an existing stockholder to purchase shares of a new issue of stock in proportion to the number of shares he already owns.”
Gọi là “có quyền được mua trước cổ phần trong một đợt phát hành mới”, nhưng sau khi nhận right các cổ đông có thể hành động theo một trong ba cách:
(1) Exercise the right to buy stock (thực hiện quyền mua cổ phiếu mới);
(2) Sell the right (bán right đó đi); và
(3) Let the right expire (bỏ qua, không quan tâm).
Sở dĩ vậy, vì right hiện diện như một sản phẩm phái sinh (derivative), kiểu “bán phiếu” mua hàng theo tiêu chuẩn, của thị trường chứng khoán. Các rights thường chỉ tồn tại trong vài tuần hay nhiều lắm là vài tháng, tùy thuộc vào việc thu xếp phát hành của công ty huy động vốn.
Vì thuật ngữ right được hình thành từ quyền lợi của cổ đông hiện hữu (được gọi theo góc độ quyền lợi của cổ đông), do đó tiếng Việt tương đương nên gọi là “đặc quyền mua”. Gọi right là “đặc quyền mua” cũng là để phân biệt với thuật ngữ “cam kết bán” được phân tích trong phần “warrant”.
--
(*) Chuyên gia tài chính-chứng khoán, tác giả sách "Tài chính chứng khoán qua nhịp cầu Anh-Việt" do NXB Trẻ, Thời báo Kinh tế Sài Gòn và Trung tâm kinh tế châu Á-Thái Bình Dương hợp tác xuất bản.
Đường dẫn tới các bài trước được đăng trong mục Tin bài khác bên dưới.
