(KTSG Online) – Yêu cầu ngày càng cao từ khách hàng khiến các công ty chứng khoán phải tăng tốc huy động vốn, nâng cấp công nghệ, mở rộng hệ sinh thái sản phẩm… Trong cuộc đua này, các công ty chứng khoán truyền thống dần thất thế so với các đơn vị có ngân hàng hậu thuẫn.
- Thị trường chứng khoán cần thêm nhiều cổ đông chủ động
- Thị trường chứng khoán Việt Nam không chỉ cần ‘cú hích’ từ các thương vụ IPO
Thế khó của công ty chứng khoán truyền thống
Sự phát triển của thị trường vốn những năm qua giúp thị trường chứng khoán (TTCK) dần trở thành kênh huy động vốn quan trọng trong nền kinh tế. Điều này giúp vị thế của công ty chứng khoán được nâng cao, dẫn tới nhiều ngân hàng bỏ vốn đầu tư để sở hữu công ty chứng khoán.
Thống kê của NHNN cho thấy khoảng 20/31 ngân hàng thương mại cổ phần trong nước có sở hữu, hoặc chi phối trực tiếp/gián tiếp một công ty chứng khoán. Đáng lưu ý, năm trong số 10 công ty chứng khoán uy tín năm 2025, theo xếp hạng của Vietnam Report, có quan hệ với ngân hàng gồm: TCBS, MBS, SHS, ACBS, VPBankS.
Với sự hậu thuẫn từ ngân hàng, các công ty chứng khoán dễ dàng được cấp thêm vốn điều lệ hoặc huy động trái phiếu với lãi suất ưu đãi, tạo lợi thế tài chính vượt trội để thúc đẩy cho vay ký quỹ (margin), tự doanh và đầu tư công nghệ.
Minh chứng rõ ràng là lượng tài sản của khách hàng tại các công ty chứng khoán liên kết ngân hàng tăng mạnh, từ 555.000 tỉ đồng vào năm 2022 lên gần 845.000 tỉ đồng vào quý 1-2025, tương đương mức tăng 52%, theo Vietnam Report.
Tổng tài sản của nhóm công ty chứng khoán có ngân hàng hậu thuẫn tăng từ mức 111.200 tỉ đồng lên 254.600 tỉ đồng, tương ứng mức tăng 130% trong giai đoạn từ năm 2022 đến quí 1-2025. Vốn chủ sở hữu của nhóm này cũng tăng từ mức 64.300 tỉ đồng lên 107.300 tỉ đồng, tương ứng mức tăng 67%.
Cùng giai đoạn, nhóm công ty chứng khoán không có ngân hàng liên kết chỉ ghi nhận mức tăng vốn chủ sở hữu và tài sản lần lượt là 38% và 60%, rồi dần thất thế trong cuộc cạnh tranh về thị phần, sản phẩm.
Chẳng hạn, VNDirect - đơn vị nhiều năm nằm trong nhóm dẫn đầu về thị phần môi giới cổ phiếu và chứng chỉ quỹ trên sàn HoSE, hiện chỉ giữ vị trí thứ sáu, với thị phần ở mức 5,26% tính tới cuối quí 1-2025. Trước đó, thị phần môi giới của đơn vị đã giảm từ mức 7% xuống 5,87% trong cả năm 2024.
Hơn nữa, giá trị giao dịch cổ phiếu được VNDirect thực hiện cho các nhà đầu tư trong quí 1-2025 thấp hơn 35% so với cùng kỳ năm trước. Doanh thu nghiệp vụ môi giới cũng thấp hơn 41% so với cùng kỳ. Hai yếu tố này khiến tỷ trọng đóng góp từ hoạt đông môi giới vào tổng doanh thu chỉ ở mức 10,7% vào quí 1-2025, trong khi cùng kỳ năm trước là 16,5%.
Bà Phạm Minh Hương, Chủ tịch VNDirect, thừa nhận các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng sở hữu lợi thế rất lớn về vốn. Hơn nữa, hệ sinh thái ngân hàng còn cho phép công ty chứng khoán tích hợp chéo các dịch vụ như: mở tài khoản đầu tư, tư vấn tài chính và hỗ trợ vay vốn… qua đó mở rộng nhanh tệp khách hàng.
“Lợi thế về thương quyền kinh doanh, cùng hệ sinh thái sản phẩm đa dạng từ tiết kiệm, tới cho vay tiêu dùng giúp họ dễ dàng chạm tới khách hàng hơn”, bà Hương nói và cho biết VNDirect không thể chạy đua bằng nguồn lực vốn, mà phải tập trung vào năng lực nội tại.
Tương tự, SSI từng dẫn đầu về thị phần môi giới trên toàn thị trường giai đoạn 2014-2020, trước khi “nhường ngôi” cho VPS năm 2021. Từ đó đến nay, thị phần của doanh nghiệp giảm dần, từ mức 11,89% vào quí 1-2021 xuống mức 9,93% vào quí 1-2025.
Ngoài ra, đơn vị này cũng chịu sự cạnh tranh về vốn từ VNDirect, VPBankS, SHS, VIX.
Nhưng cái khó của doanh nghiệp, theo ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch SSI, là không thể nhìn đối thủ có lợi thế và sản phẩm là làm theo để cạnh tranh. “Cuối cùng vẫn là bán sản phẩm cho nhà đầu tư. Phải làm sao để nhà đầu tư có lợi trước, rồi xây dựng sản phẩm tài chính sau, thì sẽ thành công”, ông Hưng nói.
Nép mình chờ thời hay chọn hướng đi mới?
Nhận thức rõ các công ty chứng khoán thuộc hệ sinh thái ngân hàng có lợi thế vượt trội về vốn, mạng lưới khách hàng và khả năng tích hợp sản phẩm tài chính, VNDirect chọn tập trung giải quyết vấn đề kết nối thị trường, như đấu nối với hệ sinh thái khác của ngân hàng, hoặc kết nối với các trung tâm tư vấn nhỏ…
Bên cạnh đó, đơn vị cũng định hướng làm chủ công nghệ lõi, từ kiến trúc hạ tầng, an ninh mạng, hệ thống xử lý dữ liệu, đến tích hợp chuyển đổi số vào từng cá nhân trong tổ chức, với mục tiêu tăng tốc xử lý công việc, rút ngắn thời gian đào tạo nhân sự, tăng cường định vị hành vi khách hàng.
“VNDirect không chạy đua bằng sức mạnh hệ sinh thái, mà xây dựng một tổ chức có chiều sâu công nghệ, tinh gọn, thích ứng nhanh và đủ nội lực để phát triển bền vững trong bất kỳ môi trường nào.”, bà Phạm Minh Hương cho hay.
Với hoạt động kinh doanh vốn, đơn vị này tập trung tăng trưởng hoạt động cho vay margin với khách hàng đại chúng, hạn chế khách hàng lớn, đồng thời gần như không mở rộng quy mô dư nợ margin. Sự thận trọng còn được thể hiện trong hoạt động phân bổ tài sản đầu tư, khi VNDirect chủ động hạ quy mô hợp đồng tiền gửi và chứng chỉ tiền gửi, chuyển sang đầu tư trái phiếu do ngân hàng quốc doanh phát hành - có tính an toàn và thanh khoản cao.
Tương tự, FPTS - một đơn vị không có hậu thuẫn từ ngân hàng và “bầu sữa mẹ” FPT, cũng đặt chỉ tiêu doanh thu và lợi nhuận trước thuế cả năm 2025 thấp hơn 0,6% và 2,5% so với mức thực hiện năm 2024. Bởi sức ép từ chính sách "zero-fee" trong hoạt động môi giới và xu hướng giảm dần của lãi suất cho vay margin từ các công ty chứng khoán có tiềm lực về vốn và công nghệ.
“Trong hoạt động của các công ty chứng khoán hiện nay thì zero-free rất phổ biến, nên doanh thu môi giới giảm nhiều. Lãi suất margin cũng giảm mạnh, nên khó có thể nói tình hình thị trường như vậy là tích cực với các công ty chứng khoán. FPTS không nhìn thấy sự tăng trưởng nên chúng tôi đặt kế hoạch tương tự 2024”, ông Nguyễn Điệp Tùng, Tổng giám đốc FPTS nói.
Khác với hai đơn vị trên, SSI chọn hợp tác với các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực tài sản số là Tether, U2U Network và Amazon Web Services (AWS) qua hai công ty thành viên là SSIAM và SSID, với kỳ vọng trở thành một hạ tầng blockchain phục vụ nền kinh tế chia sẻ phi tập trung của tương lai.
Trước đó, SSID đã khởi công Tổ hợp công nghệ số và blockchain tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội), là nơi thử nghiệm cho các mô hình blockchain, tài sản số và các ứng dụng DeFi, RWA, AI... Đồng thời, ra mắt SSI Digital Ventures với cam kết ưu tiên đầu tư vào các dự án công nghệ Việt Nam trong lĩnh vực blockchain và AI.
Bước đi này dự kiến sẽ tạo lợi thế lớn cho doanh nghiệp trong bối cảnh Luật Công nghiệp, công nghệ số vừa được Quốc hội thông qua, có nội dung khẳng định tài sản số và trí tuệ nhân tạo (AI) là một phần trong định hướng phát triển dài hạn của đất nước. Ngoài ra, thị trường Việt Nam có khoảng 20 triệu người đã và đang sở hữu các dạng tài sản số - đứng thứ hai thế giới về tỷ lệ người sở hữu tài sản số, và khoảng 120 tỉ đô la Mỹ tiền mã hóa được chuyển vào Việt Nam mỗi năm.
