Thiếu nguồn cung, khó chặn ‘sốt’ giá cát

(KTSG Online) - Dù từ năm 2020 Chính phủ đã phê duyệt chiến lược tăng cường thay thế cát sông bằng cát nhân tạo, cát nghiền, cát tái chế, cát biển... nhưng tình hình sốt giá cát hiện nay cho thấy, nguồn cung các vật liệu mới này vẫn chưa có hoặc quá ít, chẳng thấm vào đâu.

• Giá cát xây dựng ở Đà Nẵng tăng đột biến 
• Hành trình biến cát biển thành vật liệu xây dựng không dễ
• Bộ Công Thương đề xuất nhập khẩu cát xây dựng từ Campuchia

“600.000 đồng một khối cát, tăng gấp mấy lần cách nay ba năm nhưng phải mua từ Gia Lai chở xuống đó chú”, tôi không tin vào tai mình khi nghe người thợ hồ ở Phú Yên kể lại. Ngôi nhà mà người thợ này xây có vị trí tại thị trấn Củng Sơn, huyện Sơn Hòa, chỉ cách sông Ba, con sông cung cấp nhiều mỏ cát cho miền Trung chừng vài trăm mét.

Cơn sốt giá cát đâu chỉ ở Phú Yên mà còn ở miền Trung và cả nước. Giá cát xây dựng tăng đột biến, nhà thầu lao đao” ⁽¹⁾, một bản tin trên báo Tuổi Trẻ cho biết, giá cát xây dựng ở Đắk Nông ở mức 800.000 - 900.000 đồng/m³, tăng gần 100% so với trước; ở một số nơi, giá lên đến 1 triệu đồng/m³...

Nhiều tờ báo khác còn cho biết, giá cát đến chân công trình tại các quận ở Đà Nẵng đã lên đến 700.000-800.000 đồng/m³ nhưng rất khó mua.

Viện Kinh tế Xây dựng thuộc Bộ Xây dựng lý giải, giá cát tăng là do nhu cầu sử dụng cát cho các công trình giao thông và hạ tầng đang triển khai mạnh mẽ trên cả nước. Bên cạnh đó, việc khai thác cát bị hạn chế ở nhiều khu vực để bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên cũng gây ra tình trạng khan hiếm cục bộ, đẩy giá lên.

Trước hết là nguồn cung. Giá cát xây dựng đã cao từ năm 2023 trở về trước và từ năm 2024, giá lại đứng trước nguy cơ tăng hơn do nguồn cung cát xây dựng ở nhiều địa phương lại sụt giảm nghiêm trọng.

Ví dụ tại Phú Yên, theo kết luận của cơ quan chức năng, tổng số các điểm mỏ đang khai thác rất ít; diện tích mỏ, trữ lượng và công suất khai thác đều giảm rõ rệt. Điều này có nghĩa nguồn cung không đủ đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng, xây dựng nhà cửa và dự án đầu tư trên địa bàn. Vì vậy, dù sinh sống gần các mỏ cát nhưng người dân vẫn phải mua cát với giá "trên trời" câu chuyện về căn nhà bên dòng sông Ba đã nói ở đầu bài viết.

Chính quyền các địa phương có mỏ cát đang đẩy mạnh đấu giá các điểm mỏ cát mới nhằm bổ sung nguồn cung. Tuy nhiên, việc đưa các mỏ mới vào khai thác không dễ với quy trình khai thác mỏ cát hiện nay, việc đánh giá tác động môi trường, thăm dò trữ lượng… có khi kéo dài hàng năm trời.

Trong khi nguồn cung khan hiếm thì hàng loạt dự án giao thông, hạ tầng lớn như cao tốc Bắc Nam, sân bay Long Thành, phát triển khu công nghiệp, khu đô thị… với khối lượng cát nhiều gấp 2-3 lần so với trước lại tăng rất nhanh trong hai năm gần đây khiến nhu cầu sử dụng cát làm nền móng, bê tông thương phẩm tăng đột biến.

Thiếu cát không chỉ các công trình hạ tầng chậm tiến độ mà còn làm chậm tốc độ giải ngân vốn đầu tư công thậm chí làm ảnh hưởng đến động lực phát triển của nền kinh tế trong dài hạn vì hạ tầng giao thông đóng vai quan trọng trong phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, chặn đứng sốt giá cát xây dựng trong tình hình hiện nay không dễ. Từ cuối năm 2020, Chính phủ đã định hướng bỏ dần cát sông trong xây dựng thay thế bằng vật liệu mới bằng quyết định phê duyệt chiến lược phát triển vật liệu xây dựng thời kỳ 2021-2030 và định hướng đến năm 2030.

Theo đó, đến năm 2030 Việt Nam tăng cường phát triển các sản phẩm cát nhân tạo đáp ứng nhu cầu sử dụng; đặt mục tiêu sử dụng cát nghiền, cát tái chế từ phế thải công nghiệp và xây dựng để thay thế tối thiểu 40% lượng dùng cát thiên nhiên trong xây dựng. Cùng với đó là sử dụng cát nước lợ, cát mịn, cát biển đi kèm với các giải pháp kỹ thuật thay thế cho 10% lượng dùng cát thiên nhiên trong xây dựng.

Đã 5 năm trôi qua nhưng vẫn không thấy cơ quan nào phân tích chuyện dùng vật liệu mới thay thế cát sông trong san lấp, xây dựng đã thực hiện đến đâu. Tuy nhiên, nhìn vào tình hình sốt giá cát hiện nay thì cũng phần nào biết được những loại vật liệu mới ấy chưa có gì hoặc nếu có thì quá ít, chẳng thấm vào đâu. Vì thế, tình trạng "sốt" giá cát có thể sẽ còn kéo dài.

(1) https://tuoitre.vn/gia-cat-xay-dung-tang-dot-bien-nha-thau-lao-dao-20250517160852756.htm