(KTSG) - Sự bùng nổ của ngành thương mại điện tử trong thời kỳ đại dịch Covid-19 có vẻ như đang dần nhường chỗ cho sự đình trệ và cạnh tranh ngày càng gay gắt.
- Xanh hóa thương mại điện tử
- Sàn thương mại điện tử 63 tỉnh thành sẽ theo mô hình chuỗi cung ứng hàng hóa
Không còn duy trì được sự bùng nổ
Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, kéo theo các biện pháp phong tỏa, hạn chế đi lại, một kỷ nguyên vàng của thương mại điện tử đã dần xuất hiện. Các nhà đầu tư với sự lạc quan và tin tưởng rằng người tiêu dùng sẽ tiếp tục mua sắm trên trực tuyến, đã nâng định giá của các hãng thương mại điện tử lên tầm cao mới. Các hãng bán lẻ cả cũ và mới đều chạy đua mở rộng mạng lưới giao vận hàng hóa.
Nhưng giờ đây sự bùng nổ mạnh mẽ đó chỉ còn là những ký ức. Hôm 3-8, Amazon, hãng bán lẻ trực tuyến lớn nhất thế giới của Mỹ, đã công bố báo cáo tài chính quí 2 với doanh thu tăng 11% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó không bao gồm bộ phận điện toán đám mây. Con số này vẫn cao hơn kỳ vọng của giới chuyên gia Phố Wall và giúp cổ phiếu của công ty tăng khoảng 10%.
Thế nhưng, nó chỉ bằng một phần nhỏ so với mức tăng trưởng doanh thu 42% mà Amazon đã ghi nhận trong quí 2-2020, và thậm chí còn chậm hơn so với xu hướng tăng trưởng trước đại dịch của gã khổng lồ ngành thương mại điện tử.
Đáng chú ý, các tính toán từ GeekWire cho thấy, đây là lần đầu tiên trong lịch sử doanh số bán hàng trực tuyến chiếm chưa đến 40% tổng doanh thu thuần của Amazon.
Cũng trong ngày 3-8, Wayfair - một nhà cung cấp đồ nội thất trực tuyến thành lập trong giai đoạn Covid-19, đã báo cáo quí thứ 9 liên tiếp suy giảm doanh thu.
Nền kinh tế giảm tốc chỉ là một phần nguyên nhân khiến doanh số thương mại điện tử chậm lại. Sau thời kỳ tăng mạnh vào đầu năm 2020, tỷ lệ chi tiêu cho bán lẻ trực tuyến ở Mỹ vẫn trì trệ ở mức khoảng 15%. Theo các số liệu của Công ty nghiên cứu thị trường Euromonitor, những câu chuyện tương tự cũng xảy ra ở Anh, Pháp và Đức.
Theo Ngân hàng đầu tư TD Cowen, đối với một số danh mục hàng hóa nhất định - bao gồm quần áo và đồ nội thất, mức độ thâm nhập của thương mại điện tử ở Mỹ đã sụt giảm so với thời kỳ đỉnh điểm trong đại dịch. Người tiêu dùng đã quay trở lại với những cửa hàng thực để trực tiếp thử trang phục, hay tìm mua tủ quần áo phù hợp với mình.
Tỷ lệ mua sắm hàng hóa trực tuyến của Mỹ - từng tăng từ 4% năm 2019 lên 7% năm 2020 - vẫn đang tiếp tục tăng lên, nhưng với tốc độ chậm hơn. Hồi năm ngoái, tỷ lệ này đạt 9%. Nhiều người tiêu dùng khi mua sắm, có vẻ như vẫn thích tương tác trực tiếp với con người tại các quầy tính tiền hoặc quầy bán thịt hơn là thao tác trên các trang mạng trực tuyến.
Khó khăn trong bán lẻ trực tuyến hàng tạp hóa
Về phần mình, nhiều hãng bán lẻ đang phải vật lộn với tính kinh tế phức tạp của việc bán hàng tạp hoá trực tuyến. Theo hãng tư vấn Bain, tạp hóa là một ngành kinh doanh có tỷ suất lợi nhuận thấp, chỉ trong khoảng từ 2-4%.
Việc cộng thêm chi phí thuê nhân viên lựa chọn các sản phẩm trên kệ hàng và tài xế để vận chuyển chúng đến tay khách hàng một cách nhanh chóng, đã khiến họ rơi vào tình trạng thua lỗ.
Việc dựa vào các trung tâm bán hàng tự động thay vì cửa hàng thực không giúp cải thiện đáng kể tình hình. Ocado, một hãng bán lẻ tạp hóa trực tuyến của Anh đã đi theo chiến lược đó và giờ đang dao động giữa tình trạng thua lỗ và lợi nhuận ở mức rất thấp.
Theo chuyên gia Stephen Caine của Công ty tư vấn Bain, một giải pháp được đưa ra là tăng tỷ suất lợi nhuận bằng cách bán quảng cáo, bởi có nhiều bên sẵn sàng trả tiền để quảng bá sản phẩm của họ cho những người tiêu dùng trực tuyến. Hồi năm ngoái, Amazon đã tạo ra 38 tỉ đô la Mỹ doanh thu theo cách này, chiếm khoảng 9% tổng doanh thu của hãng, không bao gồm mảng điện toán đám mây.
Tuy nhiên, hầu hết các hãng bán lẻ, trong đó bao gồm cả Amazon, đều dựa vào chi phí giao hàng bổ sung để giúp cho giao hàng tạp hóa trực tuyến tăng lên. Điều này đã làm giảm đáng kể sự hài lòng của người tiêu dùng. Theo hãng phân tích McKinsey, 47% người dân Mỹ cho biết sẽ mua tạp hóa trực tuyến nếu như mức phí giao hàng rẻ hơn.
Theo chuyên gia Caine, vào thời điểm hiện tại, phần lớn đà tăng trưởng trong mua sắm hàng tạp hoá trực tuyến đến từ hoạt động kerbside pickup - tức là dịch vụ khách hàng sẽ đặt đơn hàng và thanh toán qua hệ thống trực tuyến của cửa hàng. Nhân viên soạn hàng xong sẽ cho vào túi, để khách hàng chỉ việc đến, đọc số đơn và lấy hàng, qua đó tiết kiệm được chi phí giao hàng.
Thương vụ Amazon mua lại Whole Foods, một siêu thị cao cấp, với giá 14 tỉ đô la trong năm 2017 đã cho thấy cửa hàng thực vẫn là trọng tâm của hoạt động kinh doanh tạp hóa trong tương lai gần. Các nhà bán lẻ truyền thống, với mạng lưới cửa hàng rộng lớn, sẽ tiếp tục thống trị hạng mục này. Theo dữ liệu của GlobalData, Walmart, hãng bán lẻ lớn nhất tại Mỹ, đã bán ra 17% tổng lượng hàng tạp hoá của Mỹ, trong khi thị phần của Amazon chỉ chiếm chưa đầy 2%.
Môi trường cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt
Trong khi đó, tại những lĩnh vực khác, nơi mà thương mại điện tử có sự phát triển mạnh mẽ, cuộc cạnh tranh giành thị phần giữa các doanh nghiệp lại đang ngày càng quyết liệt hơn.
Shein, hãng bán lẻ thời trang nhanh trực tuyến của Trung Quốc, vốn khá nổi tiếng trong cộng đồng người tiêu dùng Gen Z ở phương Tây, đang mở rộng hoạt động kinh doanh sang hàng điện tử và đồ nội thất. Trong năm nay, hãng đã cho ra mắt một nền tảng dành cho những người bán bên thứ ba. Temu, một nhánh của Pinduoduo - ngôi sao mới nổi trong làng thương mại điện tử Trung Quốc - cũng đã phát triển nhanh chóng sau khi ra mắt tại Mỹ hồi năm ngoái.
Một thách thức khác đến từ TikTok, ứng dụng video ngắn của Trung Quốc được giới trẻ rất yêu thích. Để kiếm tiền từ người dùng của mình, TikTok cho phép các doanh nghiệp chèn quảng cáo và trình diễn trực tiếp vào các video trên nền tảng, với các liên kết để mua sản phẩm mà không cần rời khỏi ứng dụng.
Mô hình “giải trí có thể mua sắm” này, như cách gọi của TikTok, đã thúc đẩy sự thành công của Douyin, ứng dụng “chị em” của nó ở Trung Quốc. Các số liệu thống kê cho thấy, Douyin hiện bán nhiều quần áo và phụ kiện hơn cả tmall, nền tảng thương mại điện tử Trung Quốc do Alibaba - hãng công nghệ hàng đầu của nước này điều hành.
TikTok cũng nuôi dưỡng những tham vọng tương tự ở phương Tây. Hồi tháng 10 năm ngoái, công ty này được cho là đã sẵn sàng phát triển mạng lưới của riêng mình ở Mỹ.
Còn tại Đông Nam Á, một trong những thị trường thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ nhất trong thời kỳ đại dịch Covid-19, sự hạ nhiệt đáng kể về nhu cầu cũng đang buộc các doanh nghiệp phải xem xét lại chiến lược kinh doanh của mình. Theo Business Times, nhiều thương hiệu hiện đang chuyển trọng tâm sang chiến lược đa kênh để thu hút người tiêu dùng.
Nikkei Asia cho biết, cuộc cạnh tranh trong khu vực đang ngày càng trở nên quyết liệt hơn. Hồi tháng trước, Alibaba đã đầu tư 845 triệu đô la vào chi nhánh thương mại điện tử Lazada của Singapore. Trong khi đó, TikTok hiện cũng đang nổi lên như một trong những nền tảng thương mại điện tử nổi bật nhất Đông Nam Á, với doanh số bán hàng tăng gấp 7 lần trong vòng một năm qua nhờ vào việc thu hút làn sóng người dùng trẻ, am hiểu công nghệ với các tính năng mua sắm và giải trí.
Đây được coi là những thách thức lớn với những tên tuổi bản địa bao gồm Shopee và Tokopedia, nhánh thương mại điện tử của GoTo. Các doanh nghiệp này hiện vẫn đang phải vật lộn với tốc độ tăng trưởng chậm lại, và đã thực hiện một loạt biện pháp sa thải nhân sự cũng như cắt giảm chi phí nhằm nỗ lực có lãi.
Xu hướng quay trở lại với cửa hàng thực
Thách thức cuối cùng đối với các công ty thương mại điện tử là các thương hiệu ngày càng mong muốn bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng. Euromonitor cho biết doanh số bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng hiện chiếm 16% thương mại điện tử, một tỷ lệ đã tăng gấp 4 lần trong 8 năm qua. Chuyên gia Michelle Evans đến từ Euromonitor, lưu ý: Việc có nhiều quyền truy cập hơn vào dữ liệu của người tiêu dùng đã giúp các thương hiệu đẩy nhanh tốc độ đổi mới. Bằng cách loại bỏ người bán trung gian, các thương hiệu cũng có thể cải thiện đáng kể lợi nhuận.
Shopify, một nền tảng thương mại điện tử của Canada, đã tạo nên một ngành kinh doanh bùng nổ bằng cách xây dựng các công cụ bán hàng dành cho doanh nghiệp để giúp họ dễ dàng xây dựng cửa hàng trực tuyến. Hôm 2-8, công ty này đã báo cáo mức tăng trưởng 31% so với cùng kỳ năm ngoái trong quí 2-2023.
Các thương hiệu nổi tiếng như Nike nằm trong số những thương hiệu đã nắm bắt kịp thời xu hướng này. Doanh số bán hàng trực tiếp đến người tiêu dùng của Nike đã tăng từ 17% lên 42% tổng doanh thu trong thập kỷ qua, với hơn một nửa doanh số bán hàng đó được tạo ra từ mua sắm trực tuyến.
Các thương hiệu mới nổi như Allbirds và Casper, nhà sản xuất giày và nệm, cũng đã tránh xa các thỏa thuận bán buôn truyền thống, khai thác trang mạng trực tuyến để bán trực tiếp cho khách hàng.
Nguồn: Economist, Geekwire, Business Times, Nikkei Asia
