Tín hiệu tích cực từ một quy định mới trong hoạt động ngân hàng
Nguyễn Hoàng Nam – Phó Tổng giám đốc Công ty PwC Việt Nam
 |
| Thông tư 36/2014/TT-NHNN được kỳ vọng sẽ giúp nâng cao chất lượng hoạt động ngân hàng. Ảnh: Giao dịch tại Vietcambank (TL SGT) |
(TBKTSG Online) - Sau một khoảng thời gian đủ dài để nhìn nhận các vấn đề thực tiễn mà hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đang đối mặt, ngày 20-11-2014 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (gọi tắt là NHNN) đã ban hành Thông tư 36/2014/TT-NHNN (gọi tắt là Thông tư 36) quy định các giới hạn và tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
>> Đọc thêm: Sau siết chặt là cơ hội
Thông tư này sẽ có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-2-2015 và sẽ thay thế các quy định có liên quan trước đây kể từ ngày hiệu lực.
Thông tư 36 được ban hành đáp ứng được kỳ vọng của thị trường nhằm tăng cường nâng cao chất lượng hoạt động ngân hàng thông qua việc giám sát các giới hạn, tỷ lệ an toàn quan trọng trong hoạt động ngân hàng cũng như đưa ra định hướng chính sách nhằm góp phần tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy thị trường bất động sản, chứng khoán phát triển. Ngoài ra, những quy định mới về người có liên quan của tổ chức và cá nhân sẽ góp phần giải quyết tình trạng sở hữu chéo và tăng cường tính minh bạch trong công tác quản trị cũng như các hoạt động nghiệp vụ khác của các ngân hàng.
Thông tư 36 có một số thay đổi quan trọng được xem là sẽ có tác động đến hoạt động ngân hàng nói riêng và thị trường nói chung. Cụ thể như sau:
• Giá trị thực của vốn điều lệ
Vốn điều lệ hay vốn góp được xem là một trong năm tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá một ngân hàng (mô hình CAMEL). Trong khi các mức vốn pháp định áp dụng cho các tổ chức tín dụng (“TCTD”) và chi nhánh ngân hàng nước ngoài không thay đổi, việc Thông tư 36 hướng dẫn chi tiết nguyên tắc, cách tính giá trị thực của vốn điều lệ cũng như phương thức báo cáo định kỳ và xử lý khi giá trị thực của vốn điều lệ, vốn được cấp giảm thấp hơn mức vốn pháp định đảm bảo tính nhất quán trong việc áp dụng cũng như việc đòi hỏi các TCTD chủ động giám sát và quản trị vốn của đơn vị một cách an toàn và hiệu quả nhất.
• Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu
Về cơ bản, công thức tính tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu là không có nhiều thay đổi so với trước đây. Tuy nhiên, điểm mới trong Thông tư 36 là việc các tổ chức tín dụng vừa phải đảm bảo cả tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu riêng lẻ và tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu hợp nhất trong trường hợp TCTD có công ty con. Ngoài ra, việc thay đổi hệ số rủi ro áp dụng cho các khoản tín dụng cấp cho lĩnh vực kinh doanh bất động sản và chứng khoán từ 250% xuống còn 150% cũng sẽ có tác dụng tích cực đến tỷ lệ an toàn vốn của các TCTD cũng như thúc đẩy hoạt động cấp tín dụng cho các lĩnh vực này.
• Giới hạn cấp tín dụng
Thông tư 36 có một số quy định quan trọng đến hoạt động tín dụng của các TCTD. Ngoài các quy định các trường hợp không được cấp tín dụng tại Điều 126 Luật các TCTD, Thông tư 36 còn quy định các TCTD và chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được cấp tín dụng cho khách hàng để đầu tư, kinh doanh trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết. Điều này thực chất sẽ góp phần nâng cao chất lượng tín dụng thông qua việc kiểm soát tổng quy mô tín dụng đối với khách hàng, giảm thiểu khả năng cho vay các khách hàng không đủ tiêu chuẩn dưới các hình thức gián tiếp của thị trường.
Thông tư 36 cũng quy định tỷ lệ cho vay kinh doanh cổ phiếu của các ngân hàng là 5% vốn điều lệ của từng ngân hàng. Nội dung này liên quan đến Quyết định 03 trước đây của NHNN. Điều cần lưu ý là Thông tư 36 chỉ quy định giới hạn cấp tín dụng đối với kinh doanh cổ phiếu còn các loại chứng khoán khác thì không giới hạn chẳng hạn giấy tờ có giá, trái phiếu doanh nghiệp niêm yết, trái phiếu chính phủ, quyền mua cổ phần, lựa chọn.
Tuy nhiên, các TCTD chỉ được cấp tín dụng kinh doanh cổ phiếu khi đáp ứng đủ các điều kiện quy định trong Thông tư 36, đặc biệt là i) Việc cấp tín dụng phải đảm bảo các giới hạn và tỷ lệ an toàn khác quy định trong Thông tư 36; và (ii) có tỷ lệ nợ xấu dưới 3%.
Ngoài ra, các ngân hàng thương mại không được cấp tín dụng, ủy thác cho công ty con, công ty liên kết của tổ chức tín dụng để công ty con, công ty liên kết của ngân hàng thương mại: a) đầu tư, kinh doanh cổ phiếu; và b) cho vay để đầu tư, kinh doanh cổ phiếu cũng như không được cấp tín dụng cho khách hàng để đầu tư, kinh doanh cổ phiếu của chính ngân hàng thương mại. Các khoản cấp tín dụng của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cho khách hàng để đầu tư, kinh doanh cổ phiếu không được bảo đảm bằng chính cổ phiếu đó.
Cùng với việc thay đổi hệ số rủi ro áp dụng cho các khoản tín dụng cấp cho lĩnh vực kinh doanh bất động sản và chứng khoán, như vậy, Thông tư 36 đã tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi theo hướng mở về lượng trong hoạt động tín dụng đặc biệt cho lĩnh vực bất động sản và chứng khoán. Tuy nhiên, song song đó, NHNN cũng tăng cường kiểm soát về chất liên quan đến điều kiện để TCTD được cấp tín dụng cho vay cổ phiếu. Cụ thể:
- Thứ nhất, khi hoạt động cấp tín dụng, các TCTD phải thẩm định trước, trong và sau khi giải ngân cho vay để đảm bảo kiểm soát dòng tiền.
- Thứ hai, không chỉ đánh giá hiệu quả khách hàng, bản thân các tổ chức tín dụng không được cấp tín dụng khi có tỷ lệ nợ xấu cao.
- Ngoài ra, TT 36 có nhiều quy định về cơ chế kiểm soát sở hữu chéo trong đó bao gồm cơ chế về cấp tín dụng. Đây chính là những vấn đề tồn tại trước đây dẫn đến sở hữu chéo, thâu tóm không lành mạnh.
• Tỷ lệ khả năng chi trả, tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung và dài hạn
Việc nâng mức giới hạn tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung và dài hạn áp dụng cho ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài lên mức 60% cũng đã hỗ trợ tích cực hoạt động cho vay trung dài hạn trên cơ sở tận dụng tính ổn định qua thời gian của nguồn vốn ngắn hạn. Điểm mới trong Thông tư 36 là việc các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được mua, đầu tư Trái phiếu Chính phủ theo tỷ lệ tối đa so với nguồn vốn ngắn hạn áp dụng cho từng loại hình TCTD, chẳng hạn 35% áp dụng cho các ngân hàng thương mại cổ phần, ngân hàng liên doanh, ngân hàng 100% vốn nước ngoài.
• Giới hạn góp vốn, mua cổ phần
Điểm mới nổi bật trong Thông tư 36 là các quy định liên quan đến đầu tư chéo. Cụ thể như sau:
- Ngân hàng thương mại, công ty tài chính không được góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp, tổ chức tín dụng khác là cổ đông, thành viên góp vốn của chính ngân hàng thương mại, công ty tài chính đó;
- Ngân hàng thương mại, công ty tài chính không được góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp, tổ chức tín dụng khác là người có liên quan của cổ đông lớn, của người quản lý của ngân hàng thương mại, công ty tài chính đó;
- Công ty con, công ty liên kết của cùng một ngân hàng thương mại, của cùng một công ty tài chính không được góp vốn, mua cổ phần của nhau.
- Công ty con, công ty liên kết của cùng một ngân hàng thương mại, của cùng một công ty tài chính không được góp vốn, mua cổ phần của chính ngân hàng thương mại, công ty tài chính đó;
- Ngân hàng thương mại, công ty tài chính không được góp vốn, mua cổ phần của công ty con, công ty liên kết của công ty kiểm soát ngân hàng thương mại, công ty tài chính đó;
- Ngân hàng thương mại, công ty tài chính là công ty con, công ty liên kết của công ty kiểm soát không được góp vốn, mua cổ phần của công ty kiểm soát đó.
Ngoài, ra, ngân hàng thương mại chỉ được mua, nắm giữ cổ phiếu tối đa không quá 2 TCTD khác, trừ trường hợp TCTD khác là công ty con của ngân hàng thương mại đó. Giới hạn đầu tư của ngân hàng thương mại vào TCTD khác là 5% vốn cổ phần có quyền biểu quyết của TCTD khác đó. Ngân hàng thương mại cũng không được cử người tham gia HĐQT của TCTD khác, trừ trường hợp TCTD là công ty con hoặc do chỉ định của NHNN.
Như vậy, Thông tư 36 có nhiều quy định về cơ chế kiểm soát sở hữu chéo trong đó có cơ chế góp vốn mua cổ phần. Đây chính là những vấn đề tồn tại trước đây dẫn đến sở hữu chéo, thâu tóm không lành mạnh trong hoạt động ngân hàng.
• Tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi
Đây là điểm mới trong Thông tư 36. Việc xác định giới hạn tỷ lệ dư nợ cho vay so với tổng tiền gửi cho từng loại hình ngân hàng thương mại nhằm tăng cường chất lương hoạt động ngân hàng cũng như giám sát quy mô tín dụng của các ngân hàng thương mại một cách hiệu quả hơn. Chẳng hạn như tỷ lệ này áp dụng cho các ngân hàng thương mại cổ phần, ngân hàng liên doanh, ngân hàng 100% vốn nước ngoài là 80%. Đối với các TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mới thành lập trong 3 năm đầu tiên, Thống đốc NHNN quy định tỷ lệ cụ thể khác với các tỷ lệ nêu trên đối với từng TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Tóm lại, việc ban hành Thông tư 36 là tín hiệu tích cực trong điều hành và giám sát hệ thống các tổ chức tín dụng tại Việt Nam nhằm giải quyết các vấn đề tồn tại trong thời gian qua của hệ thống ngân hàng Việt Nam. Cùng với việc triển khai và thực thi nhiều biện pháp đồng bộ khác từ các cơ quản quản lý, chúng ra rất hy vọng về một hệ thống ngân hàng thương mại phát triển bền vững tại Việt Nam, góp phần quan trọng vào việc phát triển nền kinh tế Việt Nam hòa nhập xu thế hội nhập toàn cầu.
