(KTSG Online) - Sáp nhập địa giới, cơ chế đặc thù và mục tiêu kinh tế số chiếm 40% tổng sản phẩm trên địa bàn, TPHCM đang đứng trước cơ hội, và cả thách thức, để trở thành siêu đô thị xanh, hiện đại dẫn đầu Việt Nam và hàng đầu Đông Nam Á.
- Đại hội Đảng bộ TPHCM nhiệm kỳ 2025-2030 dự kiến khai mạc ngày 14-10
- TPHCM kiến nghị metro kết nối Cần Giờ được áp dụng chính sách đặc thù
- Đừng để lỡ nhịp khai thác ‘mỏ vàng’ dưới đất
Cơ hội từ hợp nhất và cơ chế đặc thù
Từ ngày 1-7-2025, TPHCM chính thức hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, mở rộng diện tích lên 6.773 km², dân số hơn 13,6 triệu người, chiếm tới 13,4% dân số cả nước. Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) hợp nhất khoảng 2,97 triệu tỉ đồng (tương đương 120,8 tỉ đô la), chiếm tới 23,6% GRDP quốc gia; thu ngân sách 681.000 tỉ đồng, tương đương 33,4% tổng thu ngân sách nhà nước. Kim ngạch xuất nhập khẩu 179,3 tỉ đô la, bằng 22,8% cả nước. Quy mô và sức mua lớn giúp thành phố có điều kiện trở thành trung tâm công nghiệp, tài chính, dịch vụ, khoa học công nghệ của khu vực.
Dự thảo Đại hội Đảng bộ lần thứ I của thành phố đặt mục tiêu tăng trưởng GRDP bình quân 10-11%/năm; GRDP bình quân đầu người 14.000-15.000 đô la Mỹ vào năm 2030; kinh tế số chiếm 30-40% GRDP; năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp 60% tăng trưởng (hiểu nôm na trong mức tăng GRDP 10-11%/năm, 60% sẽ đến từ việc nâng cao năng suất tổng hợp là công nghệ, quản trị, đổi mới, chứ không chỉ tăng vốn và lao động); chi cho nghiên cứu phát triển 2-3% GRDP và tối thiểu 4-5% ngân sách cho khoa học, công nghệ, chuyển đổi số.
Rõ ràng, đây là những mục tiêu táo bạo, thể hiện khát vọng đổi mới, bứt phá của “siêu đô thị” mới.
Cùng với đó, thành phố tiếp tục thực thi Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết 31-NQ/TW của Bộ Chính trị, cho phép thí điểm cơ chế, chính sách vượt trội. Việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế, cảng trung chuyển Cần Giờ, khu thương mại tự do gắn cảng biển tại Cái Mép - Thị Vải, mạng lưới đường sắt đô thị… mở ra cơ hội cấu hình lại không gian phát triển theo tư duy đa cực – tích hợp – siêu kết nối.
Nút thắt hạ tầng - nhân lực chất lượng cao
Tuy có cơ chế và quy mô lớn nhưng hành phố vẫn đối mặt với những “điểm nghẽn” cấu trúc. Hạ tầng giao thông chậm, quá tải, ngập úng và ô nhiễm môi trường kéo dài; liên kết vùng chưa đồng bộ; công nghiệp chưa đột phá về năng suất, chất lượng và chuỗi giá trị. Nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu; PCI (Chỉ số năng lực cạnh tranh), Par-Index (Chỉ số cải cách hành chính), SIPAS (Chỉ số hài lòng về sự phục vụ hành chính) chưa ở nhóm đầu.
Cùng với đó, Bình Dương cũ vẫn dựa nhiều vào gia công, thâm dụng lao động; Bà Rịa-Vũng Tàu cũ thiếu công nghiệp hỗ trợ và hệ sinh thái logistics hiện đại. Cạnh tranh thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, trong khi yêu cầu thích ứng biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh mạng ngày càng khắt khe.
Nhìn rộng hơn, chuyển đổi xanh không chỉ là công nghệ “sạch” mà còn đòi hỏi thay đổi mô hình quản trị, phân bổ nguồn lực và thể chế phối hợp. Cơ chế phân cấp – điều phối vùng chưa đủ mạnh, làm phân tán nguồn lực và triệt tiêu lợi thế chung. Chất lượng dân số, chênh lệch giàu nghèo, nhà ở xã hội, phúc lợi công cộng… vẫn là bài toán chưa có lời giải.
Đặt cược vào kinh tế xanh, số và tuần hoàn
Dự thảo báo cáo chính trị nhấn mạnh mô hình tăng trưởng mới: “lấy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực chủ yếu; đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh toàn diện; phát triển kinh tế tri thức, sáng tạo, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu”. Nói cách khác, TPHCM chọn “đi trước” bằng công nghiệp xanh, logistics thông minh, tài chính xanh và kinh tế tuần hoàn.
Trong công nghiệp, thành phố sẽ di dời, chuyển đổi các khu công nghiệp; phát triển công nghiệp hỗ trợ, vật liệu mới, công nghệ sinh học, sản xuất thiết bị và linh kiện năng lượng tái tạo đạt tiêu chuẩn quốc tế. Thu hút các tập đoàn đa quốc gia về bán dẫn, chip, công nghệ cao; nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ lượng tử, robot, hydro xanh, dược phẩm cao cấp. Cùng lúc, phát triển hành lang đổi mới sáng tạo từ Khu đô thị sáng tạo phía Đông đến các cực công nghiệp – dịch vụ – cảng biển, kết nối viện nghiên cứu – trường đại học – doanh nghiệp – quỹ đầu tư mạo hiểm.
Trong logistics, định hướng quy hoạch khu mậu dịch thương mại tự do thế hệ mới, gắn với trung tâm logistics thông minh, cụm cảng trung chuyển quốc tế. Cụm Cái Mép – Thị Vải – Cần Giờ sẽ được phát triển theo mô hình “siêu cảng số” và hệ thống logistics tích hợp, vận hành bằng dữ liệu lớn. Đầu tư trục giao thông đường sắt vận chuyển hàng hóa kết nối cảng Cái Mép – Thị Vải với vùng công nghiệp Bình Dương cũ giúp giảm ùn tắc và ô nhiễm.
Trong du lịch, thành phố hướng đến trung tâm du lịch sinh thái biển, nghỉ dưỡng cao cấp, kết hợp bảo tồn với phát triển. Trong nông nghiệp, tiếp tục phát triển nông nghiệp sinh thái hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, hình thành vùng sản xuất tập trung, gắn chế biến sâu với du lịch nông nghiệp, bảo tồn đa dạng sinh học.
Trong tài chính, Trung tâm tài chính quốc tế sẽ áp dụng các mô hình tài chính số, ngân hàng thông minh, tài chính xanh, tài sản số, Fintech, nâng hạng thị trường chứng khoán, tích hợp hạ tầng số tài chính với nền tảng thanh toán điện tử, giao dịch tài sản số, blockchain và dữ liệu lớn phục vụ dịch vụ tài chính thế hệ mới.
Nếu làm được, TPHCM không chỉ duy trì vai trò đầu tàu mà còn trở thành hình mẫu “siêu đô thị xanh” của Đông Nam Á.
