(KTSG Online) - Chính phủ đã trình bày tờ trình về Chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 tại kỳ họp bất thường lần thứ nhất, Quốc hội khóa XV diễn ra vào ngày 4-1.
Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình về Chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.
Tổng mức đầu tư dự án khoảng 146.990 tỉ đồng
Nói về sự cần thiết đầu tư của dự án này, ông Thể cho biết, hành lang vận tải trên trục Bắc - Nam có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước. Đây là hành lang vận tải quan trọng nhất trong hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông cả nước. Trên hành lang vận tải này, tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy hoạch dài 2.063 km, đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km, còn lại 756 km chưa đầu tư. Với vai trò là trục huyết mạch, cần sớm hoàn thành để tạo động lực, sức lan tỏa phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh quốc gia.
“Tại Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, kết luận số 11-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 16/2021/QH15 của Quốc hội đã đề ra mục tiêu đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông,” ông Thể nói.
Nói về mục tiêu đầu tư dự án, ông Thể cho rằng, hoàn thành đưa vào khai thác đồng bộ tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông có năng lực lớn, an toàn giao thông, tốc độ cao; kết nối các trung tâm kinh tế, chính trị, các khu kinh tế, khu công nghiệp trọng yếu, đặc biệt là các vùng kinh tế trọng điểm; từng bước hoàn thiện kết cấu hạ tầng đồng bộ với các công trình hiện đại, tạo sức lan tỏa để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh...
Giai đoạn 2021 - 2025 dự án sẽ đầu tư 729 km trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập (27 km còn lại gồm: đoạn Hòa Liên - Túy Loan triển khai theo dự án riêng và cầu Cần Thơ 2 đầu tư sau 2025).
Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn quy mô 8 - 10 làn xe, đoạn Cần Thơ - Cà Mau quy mô 4 làn xe.
Nói về hình thức đầu tư, ông Thể cho hay: “Thực hiện chủ trương của Đảng, Quốc hội về huy động nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng, Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu đầu tư dự án theo phương thức đối tác công tư PPP. Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai các dự án trong thời gian qua cho thấy việc đầu tư theo phương thức PPP còn gặp nhiều khó khăn.”
Chính phủ cho rằng, với vai trò là trục xương sống, dự án đặc biệt quan trọng của đất nước, để triển khai thành công và sớm hoàn thành, Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn (đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư cho kết cấu hạ tầng).
Để thực hiện chủ trương về thu hút nguồn lực xã hội theo phương thức PPP, Chính phủ sẽ chỉ đạo nghiên cứu, áp dụng tại các dự án có nhu cầu vận tải lớn, khả thi về tài chính như các tuyến cao tốc vành đai đô thị, cao tốc hướng tâm…
Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án được Chính phủ tính toán khoảng 146.990 tỉ đồng, trong đó: giai đoạn 2021 - 2025, bố trí khoảng 119.666 tỉ đồng (chiếm 81,4%). Tại Nghị quyết số 29/2021/QH15 Quốc hội đã bố trí 47.169 tỉ đồng, phần còn thiếu (khoảng 72.497 tỉ đồng) Chính phủ kiến nghị cân đối từ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và từ nguồn vốn ngân sách nhà nước đã bố trí cho ngành giao thông vận tải trong giai đoạn 2021 - 2025. Giai đoạn 2026 - 2030 bố trí khoảng 27.324 tỉ đồng (chiếm 18,6%, gồm chi phí dự phòng và chi phí bảo hành công trình).
Tiến độ và thời gian thực hiện dự án như sau: chuẩn bị dự án năm 2021 - 2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022 - 2023; khởi công năm 2023, áp dụng các công nghệ mới, giải pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành năm 2025, sẽ đưa vào khai thác năm 2026.
Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tán thành nhưng đề nghị cần làm rõ thêm
Sau khi ông Thể đại diện Chính phủ trình bày dự án, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội trình bày báo cáo thẩm tra Chủ trương đầu tư Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.
“Ủy ban Kinh tế nhất trí với sự cần thiết đầu tư dự án nhằm cụ thể hóa Kết luận số 11-KL/TW ngày 13/7/2021 của Hội nghị Trung ương khóa XIII, Nghị quyết số 16/2021/QH15 của Quốc hội, trong đó xác định đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông,” ông Thanh nói.
Ông Thanh cho hay dự án được lập cơ bản phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn 2050 đã được phê duyệt. Tuy nhiên, quy hoạch tổng thể quốc gia vẫn chưa được quyết định, do đó đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, cập nhật trong quá trình lập, thẩm định quy hoạch có liên quan để bảo đảm tính liên kết, đồng bộ, kế thừa, ổn định của hệ thống quy hoạch và phát huy hiệu quả đầu tư.
“Theo quy hoạch, tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông dài 2.063 km, đến nay đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km, còn lại 756 km chưa đầu tư, tuy nhiên giai đoạn 2021 – 2025 Chính phủ chỉ đề xuất đầu tư 729 km, do đó đề nghị giải trình, làm rõ hơn việc đầu tư 27 km còn lại của tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông,” ông Thanh nói.
Nói về hình thức đầu tư, theo tờ trình, đại diện Ủy ban Kinh tế cho rằng các dự án đường bộ cao tốc có tổng mức đầu tư lớn, thời gian thu hồi vốn kéo dài, trong khi nguồn thu chủ yếu có thể sụt giảm mạnh do tác động của nhiều yếu tố, nên tiềm ẩn nhiều rủi ro và không hấp dẫn các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng; các nhà đầu tư khó khăn tiếp cận vốn tín dụng từ ngân hàng...
Có ý kiến cho rằng Quốc hội đã ban hành Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư với kỳ vọng tạo đột phá trong thu hút nguồn lực đầu tư từ khu vực tư nhân nên cần tiếp tục quán triệt chủ trương lấy đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, tiếp tục đẩy mạnh huy động đầu tư tư nhân. Vì vậy, ông Thanh cho rằng Chính phủ cần xem xét, rà soát các khó khăn, vướng mắc của dự án để có cơ chế phù hợp, tiếp tục thực hiện thành công chủ trương này. Theo đó, cân nhắc xây dựng cơ chế sử dụng nguồn vốn đầu tư công để hình thành quỹ đầu tư phát triển hạ tầng giao thông với lãi suất ưu đãi để nhà đầu tư tư nhân tiếp cận tham gia đầu tư dự án.
Ủy ban Kinh tế nhận thấy, thị trường vốn còn hạn chế, các doanh nghiệp chưa thông qua thị trường vốn để huy động vốn cho các dự án đầu tư hạ tầng mà chủ yếu là huy động vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại, cùng với những bất cập nêu trên vẫn chưa được khắc phục thì khả năng các ngân hàng thương mại cho các nhà đầu tư vay vốn để thực hiện dự án theo phương thức PPP là rất thấp. Do đó, việc Chính phủ đề xuất đầu tư Dự án theo hình thức đầu tư công để bảo đảm thực hiện thành công mục tiêu đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là có cơ sở.
Tuy nhiên, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 29/2021/QH15 về Kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025, trong đó đã phân bổ vốn cho nhiều dự án giao thông đường bộ đầu tư theo phương thức PPP, trong đó có dự án này. Nên ông Thanh đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời, cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế hiện nay đối với loại hình đầu tư theo phương thức PPP để tiếp tục đẩy mạnh việc đầu tư các dự án kết cấu hạ tầng giao thông khác theo phương thức đầu tư này, thu hút khu vực tư nhân tham gia đầu tư kết cấu hạ tầng.
Về sơ bộ tổng mức đầu tư, ông Thanh cho hay có ý kiến đề nghị thuyết minh việc đã tính toán, rà soát kỹ về sơ bộ tổng mức đầu tư của từng dự án thành phần cũng như toàn bộ Dự án, bổ sung, làm rõ về cơ cấu chi phí và suất đầu tư đối với các đoạn của Dự án và so sánh với các dự án tương tự.
Chính phủ dự kiến phần vốn nhà nước bổ sung 72.497 tỉ đồng sẽ cân đối từ “Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội”. Ủy ban Kinh tế nhận thấy dự án đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn tới, do đó cần tập trung ưu tiên bố trí vốn từ chương trình để bảo đảm tiến độ cho dự án. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ bổ sung, làm rõ phương án điều hòa nguồn vốn đầu tư công trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và nguồn vốn đầu tư công trong chương trình để ưu tiên vốn của chương trình cho các dự án trọng điểm.
Chính phủ dự kiến sẽ thực hiện nhượng quyền thu phí các dự án thành phần của Dự án. Tuy nhiên, ông Thanh cho biết cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do nhà nước đầu tư đến nay vẫn chưa được ban hành. Đồng thời, qua giám sát, Ủy ban Kinh tế nhận thấy các quy định và công tác tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông BOT vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, khắc phục những tồn tại, hạn chế về nội dung này.
