Tục thờ cá ông (cá voi) ở Lý Sơn

Tục thờ cá ông (cá voi) ở Lý Sơn

Trương Chi

Bộ xương cá voi khổng lồ được thờ tại Lăng Tân (Ảnh Trương Chi)

(TBKTSG Online) - Đến huyện đảo Lý Sơn (tỉnh Quảng Ngãi), hỏi bất cứ người nào chuyện về các ông Nam Hải (cá voi) cũng đều được nghe rất nhiều truyền thuyết ly kỳ; nhất là ngài Nam Hải Đồng Đình Đại Vương - một trong những vị Nam Hải có quyền bậc nhất trên biển Đông. Hiện bộ xương cốt hơn 200 năm tuổi của vị này đang được thờ tự trang nghiêm tại Lăng Tân (xã An Hải, Lý Sơn). Đây được cho là bộ xương cá voi nặng nhất nhì khu vực Đông Nam Á.

Rất may mắn khi chúng tôi đến Lý Sơn vào dịp lễ khao lề thế lính Hoàng Sa nên được vị thủ từ Lăng Tân mau mắn đồng ý cho vào tận mắt chứng kiến bộ xương cốt của Đồng Đình Đại Vương. Theo thông lệ thì mỗi năm lăng chỉ mở cửa một lần vào mùa xuân, khi ngư dân tổ chức lễ hội Cầu Ngư để cầu mong một năm đi biển được bình yên. Dịp này, ông chủ tế sẽ vào vệ sinh bộ xương, dân làng cúng kính. Trường hợp ngoại lệ thì phải có mâm lễ cúng để xin ý kiến các ngài. Muốn chụp ảnh, vào nơi chứa hài cốt ngài thì phải xin xăm xem ngài có cho phép hay không.

Ở cái huyện đảo chỉ có hơn 20.000 dân này, chuyện về các ngài Nam Hải đã thành kinh điển mà bất cứ cư dân trên đảo nào cũng đều thuộc nằm lòng từ khi còn nhỏ. Người dân Lý Sơn vẫn tin rằng người đang lênh đênh trên biển mà gặp bão tố thì cứ thành tâm cầu khẩn sẽ được các ngài Nam Hải che chở. Như Đồng Đình Đại Vương đã từng nhiều lần cứu ngư dân bị chìm ghe, đưa nạn nhân ngồi trên lưng mình vào bờ an toàn. Dân trên đảo vẫn còn kể câu chuyện về ông N.Đ và L.K ở xã An Vĩnh gặp nạn lênh đênh trên biển gần một ngày và cầu khẩn ngài Nam Hải dìu hai người về đến đảo Cù Lao Chàm (Quảng Nam) an toàn. Hay chuyện một ngư dân khác đi đánh cá, bị rơi xuống biển nhưng không ai biết và cũng được ông đưa vào bờ an toàn,…

Chính vì vậy, mỗi khi cá ông “lụy” vào đảo, ngư dân lại tổ chức tang lễ, ma chay và thờ tự tại lăng rất trang nghiêm. Tương truyền, Nam Hải Đồng Đình Đại Vương đã “lụy” vào đảo cách đây hơn 200 năm. Bộ hài cốt của ngài hiện là bộ xương lớn nhất tại đảo và là một trong những bộ xương được xem là lớn nhất Đông Nam Á. Theo các số liệu đo đạc thì đường kính đốt sống của bộ xương là 41cm; xương sườn dài 2,93m, chiều ngang đoạn lớn nhất của xương rẽ quạt là 1,6m; chiều ngang xương đầu 2,9m và theo ước tính chiều dài có thể tới 40m. Ước lượng khi còn sống, con cá voi này nặng đến 40-50 tấn...

Cứ hai năm một lần, dân làng lại chọn người trưởng tế để làm chủ tế, chủ lăng, chăm lo việc thờ phụng ngài. Người được chọn phải là người có uy tín, sống đức độ. Ông Trương Tân (68 tuổi) – người chủ tế hiện nay của Lăng Tân cho biết: Theo tục lệ của cư dân, người nào phát hiện có ông Nam Hải "luỵ" vào trước tiên thì người đó sẽ là chủ tang, lo việc tang lễ giống như người con trai trưởng lo tang lễ cho bố, mẹ mình. Ngày lễ tang của các ông Nam Hải được ngư dân xem là đại lễ, tất cả mọi người đều tham dự.

Tại Lý Sơn, ngoài bộ xương lớn nhất được xem là “thủy tổ” còn có hơn 100 bộ xương cốt cá voi khác được đóng quách thờ tự tại đây. Tại Lăng Tân, ngư dân thờ 3 vị Nam Hải là Động Đình Đại Vương và Đức ngư nhị vị tôn thần. Ngoài ra, trên đảo còn có Lăng Chánh, Lăng Thứ và chục lăng lớn, nhỏ khác cũng thờ các vị Nam Hải. Bên cạnh hài cốt của bộ xương cá voi khổng lồ là một quan tài nhỏ đựng xương cốt của một ông Nam Hải khác mà tương truyền là “lụy” sau Đồng Đình Đại Vương khoảng 2-3 năm để hầu hạ ngài.

Ông Mai Giang - Trưởng phòng Văn hóa, Thể thao và Du lịch huyện đảo Lý Sơn, cho biết: Trong năm 2009 phòng đã lập hồ sơ đề nghị công nhận thêm 4 di tích, trong đó có Lăng Tân là di tích cấp tỉnh. Huyện Lý Sơn cũng đang triển khai dự án phục dựng di tích Lăng Tân với bộ xương cá voi khổng lồ và văn hoá tín ngưỡng dân gian xung quanh nó để giới thiệu với du khách.