(KTSG) - Ngày toilet thế giới vừa mới qua ít hôm thì ở nước ta, cơ quan chức năng TPHCM đề nghị dùng camera xử phạt “nguội” qua hình ảnh đối với người tiểu bậy nơi công cộng và xả rác bừa bãi trên địa bàn. Vấn đề vệ sinh là một nhu cầu rất đỗi bình thường của con người. Nó đến một cách tự nhiên và cũng không ai kiểm soát được. Có người cho rằng tiểu bậy là hậu quả tất yếu của một nền văn minh lúa nước khi ngồi bất cứ chỗ nào từ bụi chuối, gốc cây… đều có thể thực hiện được vì nghĩ là góp phần “tưới cây”. Một thói quen hình thành từ văn hóa thổ nhưỡng, nếu có, đã không còn phù hợp trong thời đại nhà cao cửa rộng, đô thị văn minh.
- Đề xuất lùi thời hạn xử phạt xe khách chưa lắp đặt camera
- TPHCM xử phạt xe kinh doanh vận tải không lắp camera giám sát, không đổi biển số vàng
Thói quen xấu đó khó bỏ liệu có phải vì cơ sở hạ tầng đô thị chưa đủ tốt? Còn thiếu nhiều nhà vệ sinh công cộng, nhất là ở những nơi đông đúc? Khi người dân tìm mỏi mắt không thấy nhà vệ sinh thì họ sẽ... tiện đâu “giải tỏa” bừa luôn ở đó? Bạn tôi cười bảo đúng là có chỗ thiếu thật, nhưng cũng đầy nơi thấy nhà vệ sinh đấy mà chẳng dám bước chân vào. Bạn kể lần nào đưa con đi công viên gần nhà cũng phải nhịn uống nước. Vì những nhà vệ sinh công cộng ở đấy đều rất bẩn. Giấy vứt lung tung, đi vệ sinh xong không xả nước. Mùi hôi thối bốc lên nồng nặc, lỡ bước vào là ám ảnh cả tuần dài. Dọc trên những con đường quanh công viên cũng rất nhiều thùng rác, nhưng người ta cứ ăn uống xong là vứt đại dưới chân. Kể cả khi thùng rác chỉ cách đó vài mét và tấm biển “cấm xả rác, đái bậy” được in màu đỏ choét.
Nói về “biển cấm” khiến ta nghĩ tới thứ tư duy “không quản được thì cấm” đã tồn tại nhiều năm ở xứ ta. Bi hài thay dân ta “càng cấm sẽ càng làm”. Kiểu như cứ chỗ nào ghi biển “cấm đái bậy” thì y rằng nơi đó khai khú nhất; dưới biển cấm đổ rác là bãi rác; cạnh biển cấm họp chợ thì người ta xúm đông xúm đỏ mua bán ồn ào; chỗ nào ghi cấm vẽ bậy thì nhằng nhịt đủ thứ ngôn ngữ tục tĩu trên đời; chỗ để biển “cấm lấn chiếm vỉa hè bán hàng rong” thì y rằng không còn có vỉa hè; chỗ nào cắm biển “khu vực nguy hiểm cấm tắm, bơi, câu cá” thì y rằng đông đúc vẫy vùng…
Càng cấm càng làm đã trở thành một lối tư duy “phản kháng” của rất nhiều người. Khi con người bị áp lực phải thực hiện một hành động nào đó, họ có xu hướng làm ngược lại nhằm khẳng định sự tự do và quyền tự chủ của mình mà không thèm suy xét đúng, sai.
Chung quy lại thay vì cấm đoán vẫn cứ nên đi tìm căn nguyên của vấn đề để có những giải pháp cho phù hợp. Nguyên nhân của những vấn nạn ý thức chủ yếu vẫn là giáo dục. Mẹ tôi là một người phụ nữ ưa gọn gàng, sạch sẽ. Lúc chúng tôi còn nhỏ bà hay dạy “nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm”. Ngôi nhà nhỏ chật chội là thế nhưng luôn ngăn nắp. Cây cối mọc xung quanh, lá khô rụng xuống nhiều nhất là vào những ngày có gió. Ấy thế mà sân cổng luôn sạch sẽ vì đi làm vắng thì chớ về đến nhà là bố mẹ lại cầm đến chổi. Cái nếp sạch sẽ đó ăn sâu vào ý thức của anh em tôi. Chẳng cần phải nhắc nhở, cứ nhìn nhau mà giữ gìn nhà cửa và bản thân sạch sẽ. Khi một thói quen đã được hình thành từ tấm bé thì tôi tin nó sẽ được duy trì như một phản xạ không điều kiện. Dù là bạn ở bất cứ đâu, sống trong môi trường như thế nào đi chăng nữa.
Hoàn toàn không có lối suy nghĩ “cha chung không ai khóc” khi ở nơi công cộng.
Con gái tôi chưa biết đọc biển “cấm vứt rác” trên đường nhưng bóc một cái kẹo, uống một hộp sữa ngoài đường cũng vẫn cầm khư khư vỏ trên tay cho đến khi tìm đúng nơi để vứt. Nếu không gặp chiếc thùng rác nào con vẫn vui vẻ cầm rác về nhà. Bởi vì ngay ở trường mầm non con đã được cô giáo dạy không được vứt rác bừa bãi. Về nhà con nhìn vào ông bà, bố mẹ để làm theo. Bố mẹ không thể dạy được con bỏ rác đúng chỗ khi thản nhiên ném vỏ chai, giấy ăn... xuống bất cứ nơi đâu.
Vậy mới nói giáo dục chính là yếu tố gốc rễ tạo lập nên ý thức để hình thành thói quen của con người. Hãy tích cực đưa câu chuyện rác thải vào giáo dục ngay trong mỗi gia đình, trường học và cả những buổi ngoại khóa, picnic ngoài trời. Để trong tương lai chúng ta không còn thấy những chiếc biển “cấm vứt rác, đái bậy” ở nơi công cộng nữa.
Ở Nhật, cách đây vài chục năm, trẻ từ ba tuổi đã được học cách phân loại rác, tự giác làm vệ sinh cá nhân. Giữa phố xá đông đúc rất khó tìm đâu ra một thùng đựng rác, vậy mà lúc nào cũng gọn gàng và sạch sẽ. Chính vì vậy Nhật từ lâu đã xây dựng được thương hiệu quốc gia thuộc diện sạch sẽ nhất thế giới. Cái hay của Nhật khác với Singapore, cũng là một quốc gia có tiếng về sạch đẹp, ở chỗ Nhật không thiên về xử phạt nặng, mà chủ yếu giáo dục ý thức tự trọng/ tự giác của con người. Xem ra việc này không khó lắm, chẳng tốn kém gì nhiều tiền. Chỉ cần người lớn có ý thức trước, sau đó là con trẻ.
Ở Singapore thì phạt nặng, ở Nhật Bản thì giáo dục ý thức từ nhỏ. Kết quả thì gần như nhau, Việt Nam nên học tập.
Hãy giáo dục ý thức tự giác bảo vệ môi trường cho trẻ con để thay đổi ý thức không còn vứt rác bừa bãi nữa. Hãy phạt nặng và nghiêm khắc cho người lớn để tạo môi trường sạch đẹp.
Xả rác tràn lan ngoài ý thức còn do cơ quan chính quyền không nghiêm túc thực hiện việc xử phạt xả rác dù luật đã có. Nhìn sang Sing, phạt rất nặng và cảnh sát môi trường mặc thường phục rất đông nên mới có hình ảnh đẹp trong mắt du khách quốc tế như vậy.