(KTSG Online) - Các sửa đổi Luật Đầu tư 2020 được đề xuất nhằm giải quyết các thách thức mới nổi, nâng cao khả năng cạnh tranh kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Điểm quan trọng nhất xuyên suốt trong dự thảo sửa đổi là tháo gỡ các điểm nghẽn để khơi thông dòng đầu tư vào công nghệ.
- Luật Đầu tư 2020: Nhà đầu tư nước ngoài thuận lợi hơn với cơ chế ‘chọn-bỏ’
- Mở rộng ‘từ quốc lộ thành cao tốc’ để doanh nghiệp tư nhân phát triển
Luật Đầu tư 2020 của Việt Nam đã đóng vai trò là nền tảng quan trọng trong việc định hình bối cảnh đầu tư của đất nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hội nhập với các xu hướng toàn cầu. Tuy nhiên, khi Việt Nam đối mặt với những thách thức phức tạp của một nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, những tiến bộ công nghệ và các ưu tiên phát triển trong nước, Chính phủ đã nhận thấy sự cần thiết phải sửa đổi luật này.
Lần sửa đổi gần đây nhất của Luật Đầu tư 2020 là vào tháng 11 năm ngoái, khi Quốc hội thông qua Luật số 57/2024/QH15 sửa đổi hàng loạt luật, trong đó có Luật Đầu tư. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, Chính phủ đã ban hành dự thảo xin ý kiến sửa đổi các luật trong đó có Luật Đầu tư 2020.
Các sửa đổi được đề xuất, như được nêu trong các tài liệu dự thảo gần đây (1) đã cho thấy việc đề xuất sửa đổi Luật Đầu tư 2020 lần này nhằm giải quyết các thách thức mới nổi, nâng cao khả năng cạnh tranh kinh tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững của Việt Nam trong thời gian tới.
Tháo nút thắt, khuyến khích đầu tư vào công nghệ
Một động lực chính để sửa đổi Luật Đầu tư 2020 là nhằm phù hợp với các mục tiêu của Việt Nam về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (STI).
Nghị quyết số 57-NQ/TW năm 2024 của Bộ Chính trị nhấn mạnh các bước đột phá trong STI và chuyển đổi số để định vị Việt Nam là một quốc gia dẫn đầu trong khu vực ở các lĩnh vực này. Nghị quyết kêu gọi các chính sách nhằm tháo gỡ các nút thắt, huy động nguồn lực và khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Luật Đầu tư hiện hành, mặc dù đã được xây dựng khá toàn diện nhưng còn thiếu các quy định cụ thể để khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, cơ sở hạ tầng số và các startup đổi mới sáng tạo.
Các sửa đổi được đề xuất nhằm giới thiệu các cơ chế như ưu đãi thuế, ưu tiên phân bổ đất đai và đơn giản hóa thủ tục hành chính để thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào các lĩnh vực ưu tiên này. Trong tài liệu dự thảo nhấn mạnh nhu cầu về các chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp internet vạn vật (IoT) và phát triển cơ sở hạ tầng số, vốn đòi hỏi sự tham gia đáng kể từ khu vực tư nhân.
Hỗ trợ các mục tiêu tăng trưởng công nghiệp và kinh tế số
Nghị quyết số 192/2025/QH15 của Quốc hội đặt ra mục tiêu tăng trưởng kinh tế đầy tham vọng là 8% trong năm 2025. Để đạt được điều này, Chính phủ tìm cách thúc đẩy tăng trưởng dựa trên xuất khẩu và gia tăng giá trị nội địa đồng thời giảm phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô.
Luật Đầu tư 2020 cần được điều chỉnh để hỗ trợ các mục tiêu này bằng cách đưa ra các ưu đãi cho các ngành công nghiệp góp phần vào sản xuất giá trị gia tăng, chẳng hạn như ngành bán dẫn và các doanh nghiệp sản xuất ứng dụng các công nghệ tiên tiến.
Ngoài ra, Quyết định số 1018/QĐ-TTg năm 2024 của Thủ tướng cũng đã phác thảo chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2050.
Chiến lược này đòi hỏi một môi trường đầu tư thuận lợi, bao gồm các cơ chế nhanh chóng cho các doanh nghiệp phụ trợ và hoạt động xuất nhập khẩu. Các sửa đổi được đề xuất nhằm tạo ra một “làn xanh” cho các ngành công nghiệp này, giảm các rào cản quan liêu và thúc đẩy một môi trường đầu tư cạnh tranh.
Phân định rõ thẩm quyền phê duyệt đầu tư
Một trong những vấn đề quan trọng được xác định trong Luật Đầu tư 2020 là sự mơ hồ về thẩm quyền phê duyệt các dự án đầu tư, đặc biệt đối với việc xây dựng cảng và khu bến cảng.
Theo Điều 31 của luật này, Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền phê duyệt các dự án liên quan đến xây dựng cảng đặc biệt hoặc cảng loại I với vốn đầu tư từ 2.300 tỉ đồng trở lên. Trong khi đó, Điều 32 giao thẩm quyền cho Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh đối với các dự án khác, bao gồm cả những dự án yêu cầu giao đất hoặc thay đổi mục đích sử dụng đất.
Tuy nhiên, luật không đề cập rõ ràng đến thẩm quyền phê duyệt đối với các cảng loại II và loại III hoặc các cảng loại I có vốn đầu tư dưới 2.300 tỉ đồng. Khoảng trống này đã dẫn đến sự không thống nhất trong triển khai, gây chậm trễ và nhầm lẫn cho các nhà đầu tư.
Các sửa đổi được giới thiệu trong Luật số 57/2024/QH15 (2) có hiệu lực từ ngày 15-1-2025 đã giải quyết một phần vấn đề này bằng cách sửa đổi Điều 31 và Điều 32 để làm rõ rằng Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền đối với các cảng loại II và loại III và các cảng loại I quy mô nhỏ hơn. Trong dự thảo lần này, Chính phủ đề xuất tiếp tục tinh chỉnh để đảm bảo tính thống nhất và loại bỏ các sự mơ hồ còn lại, như được Bộ Tài chính khuyến nghị.
Đơn giản hóa thủ tục hành chính
Luật Đầu tư 2020 đã được đánh giá cao vì thiết lập một khung pháp lý thống nhất cho các hoạt động đầu tư. Tuy nhiên, các bên liên quan, bao gồm Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã lưu ý về việc các thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà, đặc biệt là đối với các dự án liên quan đến phân bổ đất đai và quan hệ đối tác công tư (PPP).
Chẳng hạn, Điều 44 của Luật Đầu tư 2020 quy định, các chậm trễ trong việc bàn giao đất của nhà nước không được tính vào thời hạn hoạt động của dự án. Tuy nhiên, điều này không đề cập đến các trường hợp đất chưa được phân bổ, dẫn đến việc kéo dài thời gian thực hiện dự án.
Các sửa đổi được đề xuất nhằm sửa đổi Điều 44 để bao gồm rõ ràng các trường hợp đất chưa được phân bổ, đảm bảo rằng những chậm trễ này không làm ảnh hưởng đến các nhà đầu tư. Thay đổi này nhằm tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và giảm rủi ro trong quá trình thực hiện dự án.
Ngoài ra, Chính phủ tìm cách đơn giản hóa các thủ tục phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi và báo cáo kinh tế-kỹ thuật cho các dự án PPP, như được nêu trong tài liệu, để đẩy nhanh quá trình chuẩn bị và thực hiện dự án.
Tăng cường các ưu đãi cho sản xuất nội địa và xuất khẩu
Bằng cách sửa đổi Luật Đầu tư, Chính phủ nhắm đến giới thiệu các ưu đãi cho các nhà đầu tư trong các ngành sản xuất hàng hóa có giá trị gia tăng nội địa cao. Điều này phù hợp với mục tiêu rộng lớn hơn là giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu và thúc đẩy tự chủ trong các lĩnh vực quan trọng như bán dẫn và IoT.
Việc Việt Nam hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu đã làm tăng tầm quan trọng của các cơ chế xuất nhập khẩu hiệu quả, đặc biệt là đối với xuất nhập khẩu tại chỗ.
Dự thảo nhấn mạnh sự cần thiết phải luật hóa các cơ chế này trong Luật Hải quan và Luật Thuế xuất nhập khẩu nhưng các thay đổi bổ sung trong Luật Đầu tư cũng là cần thiết. Chẳng hạn, Chính phủ đề xuất các ưu đãi cho các dự án định hướng xuất khẩu và đơn giản hóa các thủ tục hải quan cho các nhà đầu tư trong các khu chế xuất.
Những sửa đổi này nhằm giảm chi phí logistics và thời gian thông quan, đưa các quy trình của Việt Nam ngang tầm với các tiêu chuẩn khu vực như Malaysia và Philippines, nơi thông quan hải quan chỉ mất 2-3 giờ. Bằng cách tạo ra một môi trường thân thiện hơn với nhà đầu tư, Chính phủ tìm cách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào các ngành công nghiệp định hướng xuất khẩu.
Đảm bảo tương thích và nhất quán với luật trong nước và quốc tế
Các sửa đổi được đề xuất đối với Luật Đầu tư 2020 là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đảm bảo tính nhất quán trong toàn bộ khung pháp lý của Việt Nam.
Bộ Khoa học và Công nghệ hiện đang xây dựng Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cũng như Luật Công nghiệp công nghệ số, có sự chồng chéo với Luật Đầu tư ở các lĩnh vực như ưu đãi đổi mới sáng tạo và đầu tư công nghệ.
Để tránh xung đột, Chính phủ đề xuất rà soát kỹ lưỡng nhằm đồng bộ hóa các định nghĩa, ưu đãi và cơ chế quản lý giữa các luật này.
Việc Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại quốc tế như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), đòi hỏi các luật của Việt Nam phải tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu.
Các sửa đổi được đề xuất nhằm đảm bảo rằng các quy định về ưu đãi đầu tư, ưu tiên đấu thầu và quy định xuất nhập khẩu phù hợp với các cam kết này, đặc biệt liên quan đến quy tắc xuất xứ và đối xử không phân biệt đối xử với các nhà đầu tư nước ngoài.
Đề xuất sửa đổi Luật Đầu tư 2020 lần này của Chính phủ được dựa trên các tham vấn rộng rãi với các bên liên quan, bao gồm chính quyền địa phương, doanh nghiệp và các hiệp hội ngành nghề. Những ý kiến này nhấn mạnh cam kết của Chính phủ trong việc tạo ra một khung pháp lý đáp ứng và toàn diện, cân bằng giữa các ưu tiên quốc gia và lợi ích của các nhà đầu tư cũng như cộng đồng địa phương.
Đề xuất sửa đổi Luật Đầu tư 2020 của Chính phủ là một phản ứng chiến lược trước những nhu cầu kinh tế, công nghệ và hội nhập toàn cầu đang thay đổi của Việt Nam.
---------------------------
(*) Công ty Luật TNHH HM&P
(1) https://www.moj.gov.vn/qt/tintuc/Lists/ChiDaoDieuHanh/Attachments/4897/4268_04042025_145827.pdf, truy cập ngày 21-4-2025
(2) Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu, , có hiệu lực từ ngày 15-1-2025
