(KTSG Online) - Trong quy hoạch TPHCM với tầm nhìn đến năm 2050 vừa được phê duyệt, một nội dung lớn là thúc đẩy sử dụng phương tiện công cộng, điện khí hóa và tăng tốc đầu tư hạ tầng trên cơ sở thích ứng với biến đổi khí hậu.
- TPHCM sẽ phát triển theo mô hình đa trung tâm với sáu đô thị trực thuộc
- Xanh hóa giao thông: TPHCM đang thúc đẩy giao thông xanh như thế nào?
Giao thông phải “chống” biến đổi khí hậu
Trong báo cáo tóm tắt Quy hoạch TPHCM thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 của TPHCM, định hướng kinh tế xanh của thành phố có bốn lĩnh vực quan trọng được nhắc đến gồm năng lượng tái tạo, hydro sạch, giao thông và vận tải sạch và các giải pháp công nghiệp xanh.
Trong lĩnh vực giao thông, ngoài kế hoạch mở rộng hạ tầng, một điểm mới là phải tính toán thêm tác động của biến đổi khí hậu và đầu tư vào những lĩnh vực phát thải carbon thấp.
Vận tải là phân ngành có quy mô GRDP lớn thứ hai trong tất cả các phân ngành dịch vụ của TPHCM (đứng sau lĩnh vực thương mại, lưu trú - ăn uống), đồng thời cũng là ngành có ảnh hưởng lớn đến ô nhiễm môi trường.
Theo báo cáo đánh giá môi trường chiến lược quy hoạch tổng thể, hoạt động giao thông đường bộ (đặc biệt là xe máy) là nguồn phát thải giao thông chủ yếu của thành phố, chiếm khoảng 90% cho tất cả các chất gây ô nhiễm.
Trong đó nguồn phát thải bụi mịn PM2.5 chiếm cao nhất với 75% trên tổng số là nguồn giao thông đường bộ, cao hơn rất nhiều so với các nguồn còn lại. Xếp sau là cảng sông/biển (chiếm 24%), còn lượng phát thải của hai nguồn là bến xe và tàu hỏa hầu như không đáng kể.
Quá trình phát triển đô thị đồng thời gây áp lực lên hạ tầng kỹ thuật đô thị, hạ tầng xã hội và tác động đến môi trường. Dưới tác động của biến đổi khí hậu, lĩnh vực hạ tầng giao thông của TPHCM chịu ảnh hưởng rất lớn nếu không có các giải pháp chống ngập hay giải pháp thích ứng.
Khuyến khích phương tiện công cộng
Thực trạng của TPHCM hiện nay là việc sở hữu và sử dụng phương tiện cá nhân phổ biến, còn nhu cầu sử dụng giao thông công cộng bị suy giảm.
Lý do thứ nhất là vì cơ sở hạ tầng phục vụ cho hoạt động vận tải hành khách công cộng còn thiếu và bố trí chưa hợp lý. Trong khi đó các dự án vận chuyển khối lượng lớn (đường sắt đô thị, metro...) triển khai chậm.
Ngoài ra, quy hoạch đô thị và sự phân bố dân cư phân tán, khiến người dân phụ thuộc vào các phương tiện giao thông cá nhân, do khoảng cách đi bộ từ nhà ra đường phố chính có tổ chức giao thông công cộng xa. Việc chuyển tuyến nhiều lần khó thu hút hành khách sử dụng xe buýt để đi lại, theo báo cáo.
Một giải pháp được nhắc đến là lộ trình chuyển đổi, loại bỏ phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, phương tiện giao thông gây ô nhiễm môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020. Đồng thời, TPHCM có thể thực hiện kiểm soát khí thải đối với xe cơ giới và thúc đẩy sử dụng các phương tiện giao thông phi cơ giới, thân thiện với môi trường (xe đạp, xe điện, xe sử dụng nhiên liệu sạch, năng lượng tái tạo).
Trong giai đoạn tiếp theo, thành phố tính toán cho định hướng giảm tỷ lệ sử dụng phương tiện cá nhân, đồng thời hạn chế và tiến tới ngưng hoạt động xe mô tô và xe gắn máy tại một số khu vực thuộc Trung tâm thành phố.
Theo định hướng phát triển không gian đô thị, TPHCM sẽ phát triển theo mô hình đa tâm với 15 quận trung tâm, 4 thành phố trực thuộc và 14 trung tâm đô thị cấp khu vực, đồng thời kết hợp phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị cùng hệ thống giao thông công cộng).
Mục tiêu đặt ra là mạng lưới này phải phủ khắp thành phố với khoảng cách tiếp cận của đa số các khu dân cư tập trung, các khu chức năng nằm trong bán kính 500m đến các nhà ga, điểm dừng. Các trạm này đảm bảo kết nối với hệ thống giao thông vận tải có sức chở lớn (đường sắt quốc gia, metro).
TPHCM cũng sẽ triển khai các loại hình vận tải công cộng mới như xe đạp điện, xe buýt điện, xe buýt nhỏ; tập trung phát triển các bến bãi vận tải; đầu tư phương tiện xe buýt theo từng giai đoạn.
Chuyển đổi phương tiện xanh
Một trong những mục tiêu quan trọng trong quy hoạch giao thông xanh là khuyến khích “điện khí hóa” các loại xe, từ xe cá nhân cho đến xe công cộng.
Từ hơn 10 năm trước, TPHCM đã bắt đầu thử nghiệm phát triển hệ thống xe buýt sử dụng khí CNG, hiện có hơn 200 phương tiện vận hành.
Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030 sẽ có 100% xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh; còn đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ tham gia giao thông chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.
Thành phố cũng có kế hoạch tăng trạm sạc điện. Dự kiến xây dựng chính sách ưu đãi đầu tư, hỗ trợ vay vốn sản xuất/nhập khẩu trang thiết bị, linh kiện để xây dựng hạ tầng trạm sạc, trụ sạc, đặc biệt là trụ sạc nhanh, cùng các chính sách ưu đãi về thuế, giá bán điện, nguồn cung điện…
Đến năm 2050, khi phương tiện giao thông chuyển hết sang sử dụng điện và năng lượng xanh thì đòi hỏi số lượng trạm sạc khá lớn, nếu tính mật độ 0,5km2/ trạm sạc thì cần khoảng 4.200 trạm sạc.
Ngoài đường bộ, các cảng đường thủy cũng được khuyến khích xanh hóa. Thành phố sẽ xây dựng tiêu chí cảng xanh, tuyến vận tải xanh làm cơ sở xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư mới, và sẽ áp dụng thí điểm.
Thúc đẩy hạ tầng xanh
Thúc đẩy giảm phát thải trong giao thông không chỉ có việc chuyển đổi sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng hay điện khí hóa, mà còn phải có hạ tầng phần cứng và phần mềm đồng bộ.
TPHCM sẽ tăng cường đầu tư các bến bãi xe buýt, xây dựng các bãi kỹ thuật đầu tư các bến bãi xe buýt, phát triển các đầu mối trung chuyển xe buýt có bãi đỗ; cải tạo, phát triển trạm dừng, nhà chờ để thuận lợi cho hành khách dễ dàng tiếp cận và chuyển tuyến.
Một ưu tiên khác là triển khai các tuyến đường sắt đô thị với mục tiêu đưa vào khai thác 3-4 tuyến đường sắt đô thị vào năm 2030. Để đảm bảo tiến độ triển khai đầu tư mạng lưới đường sắt đô thị, Thành phố sẽ kiến nghị duyệt vốn một lần cho đầu tư toàn hệ thống và trao quyền tổ chức đầu tư xây dựng.
Trong quy hoạch cũng nhắc đến việc nghiên cứu triển khai đầu tư và đưa vào khai thác tuyến đường sắt nhẹ Thủ Thiêm – Long Thành, đồng bộ với tiến độ xây dựng cảng hàng không quốc tế Long Thành.
Một vấn đề lớn khác là định hướng phát triển giao thông thông minh. TPHCM sẽ đẩy mạnh số hóa cơ sở dữ liệu, ứng dụng công nghệ vào xây dựng liên quan đến việc xây dựng, quản lý giao thông. Thành phố cũng sẽ hình thành Trung tâm điều hành giao thông công cộng, bên cạnh nâng cấp mở rộng Trung tâm điều hành giao thông thông minh, bao gồm hệ thống giao thông đô thị và hệ thống đường cao tốc.
Bốn mục tiêu "xanh hóa" giao thông của TPHCM
- Đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông vận tải theo hướng nâng cao tính chống chịu biến đổi khí hậu.
- Phát triển hạ tầng giao thông linh hoạt, nâng cấp, cải tạo giao thông ở các vùng thường bị đe dọa bởi ngập lụt và nước biển dâng.
- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường, khuyến khích sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch trong giao thông vận tải.
- Tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các tổ chức, cá nhân về biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh trong giao thông vận tải.