Xử lý Vedan: phải chọn lựa!
(TBKTSG) - Cuối cùng, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã phải kết luận việc xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường đối với Công ty cổ phần hữu hạn Vedan Việt Nam, sau khi Bộ Tài nguyên - Môi trường và chính quyền tỉnh Đồng Nai đùn đẩy trách nhiệm trong việc xử lý.
Trong Thông báo số 314, ngày 6-11-2008 của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng yêu cầu UBND tỉnh Đồng Nai thực hiện nghiêm hai quyết định xử phạt của Bộ Tài nguyên - Môi trường đối với Công ty Vedan: (i) Đình chỉ hiệu lực giấy phép xả nước thải vào nguồn nước; (ii) Xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường 257 triệu đồng và 127 tỉ đồng khắc phục ô nhiễm.
Đồng thời tỉnh Đồng Nai phải giám sát chặt chẽ: chỉ cho phép Vedan thải ra môi trường nước thải đã xử lý đạt chuẩn.Thông báo cũng nêu rõ quan điểm của Chính phủ rằng, “mục tiêu là Công ty Vedan chấm dứt việc xả chất thải không đạt tiêu chuẩn quy định vào nguồn nước, đồng thời phải tiến hành xử lý, khắc phục được hậu quả ô nhiễm môi trường nghiêm trọng do công ty gây ra, và duy trì sản xuất, kinh doanh, giải quyết việc làm, bảo đảm quyền lợi cho người lao động”.
Như vậy chuyện “đóng cửa” Vedan như nhiều người vẫn nghĩ, chưa được đặt ra, dù Chính phủ nhận định việc vi phạm pháp luật của Vedan rất nghiêm trọng: “có tổ chức, cố ý, kéo dài, tái phạm nhiều lần, có những hành vi được che đậy tinh vi, gây ô nhiễm môi trường rất nghiêm trọng đối với lưu vực sông Thị Vải, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và đời sống của nhân dân trong khu vực”.
| Đừng để tồn tại những nghi vấn kiểu như: không xử lý hình sự vụ Vedan không phải vì không có một hành lang pháp lý đầy đủ mà vì, nếu xử thì các cơ quan quản lý nhà nước cũng phải ra tòa vì tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả rất nghiêm trọng. |
Đúng là vấn đề ở đây không phải là hình sự hay dân sự mà là các hình phạt phải làm sao để khắc phục được vấn đề ô nhiễm môi trường do Vedan gây ra, cũng như loại bỏ được hành vi gây ô nhiễm môi trường của Vedan trong tương lai; đồng thời hình phạt cũng phải là lời cảnh báo cho các doanh nghiệp không biết tôn trọng môi trường. Nhưng với cách xử phạt đối với Vedan như trên, liệu mục tiêu nói trên cũng như mục tiêu mà Chính phủ đề ra có thể đạt được?
Trước tiên, số tiền 127 tỉ đồng (tiền phạt) có khắc phục được ô nhiễm môi trường mà Vedan đã gây ra? Trả lời chất vấn trước Quốc hội sáng ngày 11-11-2008, Bộ trưởng Tài nguyên - Môi trường Phạm Khôi Nguyên cho biết, Vedan chỉ mới đầu tư 5 triệu đô la Mỹ cho việc xử lý chất thải so với yêu cầu là 10 - 15% tổng vốn đầu tư 456 triệu đô la Mỹ, tức là chí ít cũng phải đầu tư 45,6 triệu đô la Mỹ. Đó là 45,6 triệu đô la Mỹ đầu tư để “ngừa” ô nhiễm chứ còn bây giờ ô nhiễm đã xảy ra rồi, liệu 7,5 triệu đô la Mỹ (127 tỉ đồng) có giải quyết được vấn đề? Cho nên mục tiêu “khắc phục hậu quả môi trường do Vedan gây ra” chắc là khó!
Kế đến, với việc “chỉ cho phép Vedan thải ra môi trường nước thải đã xử lý” nhưng lại yêu cầu “duy trì sản xuất, kinh doanh, giải quyết việc làm, bảo đảm quyền lợi cho người lao động” thì thật khó mà biến mâu thuẫn này thành hiện thực. Bởi, hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn chất lượng của Vedan chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ so với nhu cầu xả thải của công ty này (lẽ ra phải đầu tư trên 50 triệu đô la Mỹ nhưng Vedan chỉ đầu tư 5 triệu đô la Mỹ).
Điều này, cho thấy, nếu chỉ cho phép Vedan thải ra môi trường nước thải đã xử lý đạt chuẩn thì công suất hoạt động trong hệ thống nhà máy của Vedan sẽ giảm và sẽ ảnh hưởng đến người lao động và thậm chí là ảnh hưởng đến nông dân đang trồng khoai mì cung cấp cho Vedan. Trừ phi buộc được Vedan đầu tư trên 50 triệu đô la cho xử lý nước thải.
Như vậy, trong việc xử lý Vedan chính quyền Đồng Nai sẽ thực hiện theo mục tiêu nào? Làm sao các cơ quan quản lý môi trường giám sát chặt chẽ được hoạt động xả thải của Vedan cùng lúc để Vedan “duy trì sản xuất, kinh doanh, giải quyết việc làm, bảo đảm quyền lợi cho người lao động”? Phải có sự lựa chọn. Không thể vì lợi ích (trong ngắn hạn) của một bộ phận người dân mà thiếu cương quyết trong việc xử lý vụ Vedan.
Thông báo của Văn phòng Chính phủ cũng nói, nếu Vedan tiếp tục gây ô nhiễm người đứng đầu tỉnh Đồng Nai sẽ phải ra quyết định: tạm thời đình chỉ hoạt động sản xuất của Vedan cho đến khi thực hiện xong biện pháp bảo vệ môi trường cần thiết; buộc di dời cơ sở đến vị trí xa khu dân cư và phù hợp với sức chịu tải của môi trường; cấm hoạt động...
Thế nhưng, liệu việc thực thi giám sát và xử lý đối với Vedan sẽ nghiêm túc? Thực tế, việc vi phạm của Vedan đã kéo dài suốt 14 năm qua nhờ có sự “giúp sức” do buông lỏng quản lý của các cơ quan quản lý Nhà nước về môi trường. Thế nhưng đến nay chưa có một quan chức nào trong ngành quản lý môi trường tỉnh Đồng Nai cũng như Bộ Tài nguyên - Môi trường bị xử lý vì thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Tuy Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài nguyên - Môi trường và UBND tỉnh Đồng Nai kiểm điểm, rút kinh nghiệm nhưng như thế dường như chưa đủ. Nhiều người đặt câu hỏi, xử lý vụ Vedan như vậy liệu có đủ sức răn đe? Đừng để tồn tại những nghi vấn kiểu như: không xử lý hình sự vụ Vedan không phải vì không có một hành lang pháp lý đầy đủ mà vì, nếu xử thì các cơ quan quản lý nhà nước cũng phải ra tòa vì tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả rất nghiêm trọng.
QUANG CHUNG
