Thế khó của các ‘con lai’ trong ngành ô tô

(KTSG Online) - Sức tiêu thụ ô tô hybrid, còn được gọi “xe lai” bắt đầu tăng ở thị trường Việt Nam, tuy nhiên lượng bán ra vẫn còn rất khiêm tốn do chưa vượt qua được hai rào cản chính: giá cả và tâm lý.

• Cần giải quyết vấn đề hạ tầng trạm sạc khi nghĩ đến chuyển đổi xe điện
• Xe máy điện bước vào cuộc đua mới với các công ty Nhật Bản, Indonesia

Trong bối cảnh hệ thống trạm sạc còn hạn chế, các chuyên gia cho rằng xe hybrid sẽ là một kết nối trung gian quan trọng trong quá trình chuyển đổi từ xe xăng, dầu sang xe thuần điện. Tuy vậy, dòng xe này đang gặp nhiều khó khăn trong quá trình chinh phục người tiêu dùng.

Cản ngại lớn nhất cho quyết định mua xe ngoài giá bán cao còn là tâm lý e ngại của người tiêu dùng về độ phức tạp do dòng xe này dùng hai loại động cơ xăng và điện, điều này có thể dẫn đến phát sinh chi phí phụ tùng, bảo dưỡng trong dài hạn.

Hạn chế trạm sạc, các hãng đẩy mạnh xe hybrid

Tham quan triển lãm ô tô diễn ra tại TPHCM vào tuần trước, anh Khải Minh mãi ngắm và tìm hiểu thông số kỹ thuật mẫu sedan Civic mà lần đầu tiên Honda trang bị động cơ hybrid.

Nhận thông tin Civic 2.0L hybrid tiết kiệm nhiên liệu tới 30% so với động cơ 1.5L Vtec Turbo và khả năng tăng tốc nhanh, anh Minh khá ưng ý, nhưng vẫn còn lăn tăn với giá gần 1 tỉ đồng, cao hơn hàng trăm triệu đồng so với phiên bản xăng.

Là người quan tâm đến các hoạt động bảo vệ môi trường, anh Minh đã nghĩ đến việc mua xe thuần điện nhưng lại e ngại vì hệ thống trạm sạc nhanh chưa được phủ rộng, trong khi công việc của anh phải thường xuyên đến nhiều tỉnh thành trên cả nước.

Cân nhắc và tìm hiểu kỹ, anh chuyển hướng sang mua xe hybrid có thể giúp cắt giảm phần nào tác động của khí hậu, tiết kiệm nhiên liệu và không phải quá lo lắng khi di chuyển đường dài.

Cũng đánh giá hệ thống trạm sạc còn nhiều hạn chế mà nhiều hãng xe nhất là các thương hiệu Nhật Bản hiện vẫn chưa đưa ô tô thuần điện vào Việt Nam mà chỉ dừng lại các dòng xe lai.

Toyota lần đầu giới thiệu mẫu Camry hybrid tại triển lãm nói trên. Tại Việt Nam, theo quan điểm của Toyota, dòng xe hybrid hiện được xem là giải pháp thực tế và phù hợp nhất trong điều kiện hiện tại nhờ kết hợp hai động cơ xăng và điện mang đến khả năng tiết kiệm nhiên liệu mà vẫn bảo đảm vận hành mạnh mẽ.

Trong khi đó Subaru cũng gây chú ý khi lần đầu tiên mang đến SUV Crosstrek mẫu xe đầu tiên sử dụng động cơ e-Boxer hybrid.  Không kém cạnh, Suzuki trưng bày XL7, xe hybrid thứ nhì của hãng tại Việt Nam sau mẫu Ertiga.

Việc điện hóa ô tô trong nước này được đánh dấu từ năm 2020 với sự ra mắt Corolla Cross, mẫu hybrid đầu tiên được phân phối chính hãng tại Việt Nam, tạo ra một sự thay đổi trong tư duy tiêu dùng. Theo đó, từ một công nghệ được xem là cao cấp chỉ có trên các dòng xe sang, hybrid đã trở thành khái niệm bình dân hơn khi có mặt trong nhiều phân khúc xe phổ thông, dễ tiếp cận hơn các mẫu xe hybrid hạng sang trước đây.

Ngoài những sản phẩm mới trên, thị trường Việt Nam cũng có nhiều mẫu xe hybrid từ bình dân đến cao cấp. Trong đó, Toyota là hãng phân phối nhiều mẫu xe có phiên bản hybrid nhất gồm Corolla Cross, Corolla Altis, Innova Cross, Yaris Cross, Alphard. Các thương hiệu khác góp mặt ít nhất một sản phẩm gồm Nissan Kicks e-Power; Suzuki Ertiga hybrid; Honda CR- V hybrid; Hyundai Santa Fe hybrid; Kia Sorento hybrid; Haval H6 HEV...

Với phân khúc cao cấp, Lexus hiện có nhiều phiên bản hybrid nhất. Các dòng IS, ES, NX, RX, LS phân phối tại Việt Nam, đều có bản hybrid. Volvo với các mẫu XC90 T8 Recharge Ultimate, XC60 T8 Recharge Ultimate, hay BMW có mẫu xe hiệu suất cao XM. Các thương hiệu xe sang như Audi, Mercedes-Benz, Porsche... cũng có dòng xe hybrid tại thị trường Việt Nam.

Tiêu thụ xe hybrid còn quá ít, cần thêm chính sách thúc đẩy

Lợi thế của xe hybrid được một bộ phận người dùng quan tâm vì khả năng tiết kiệm nhiên liệu. Trung bình, các dòng xe hybrid sẽ tiêu thụ nhiên liệu thấp hơn từ 30-40% so với các phiên bản dùng động cơ đốt trong cùng loại.

Mặt khác, người dùng xe hybrid cũng không phải thay đổi thói quen sử dụng vì không phải cắm sạc như xe thuần điện. Thay vào đó, xe hybrid sẽ chạy bằng cả hai động cơ đốt trong và điện tuỳ theo điều kiện vận hành. Dòng xe này sẽ sử dụng lực kéo từ động cơ đốt trong để chạy máy phát nạp điện cho pin. Có mẫu như Nissan Kicks, động cơ xăng chỉ có nhiệm vụ như máy phát điện sạc cho pin và chạy hoàn toàn bằng động cơ điện.

Dù chưa tăng mạnh nhưng sức tiêu thụ dòng xe lai đang có chiều hướng tăng lên. Theo số liệu của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), lượng tiêu thụ xe htbrid trong tháng 9-2024 tăng 125% so với tháng trước đó, nâng tổng lượng xe hybrid bán ra trong 9 tháng lên hơn 5.650 xe.

Dù vậy, các chuyên gia trong ngành cho rằng lượng tiêu thụ xe hybrid vẫn còn rất khiêm tốn, chiếm chưa đến 3% tổng lượng ô tô bán ra.

Nguyên nhân được các chuyên gia chỉ ra động cơ hybrid được trang bị hai hệ truyền động trên một xe khiến giá thành tăng lên nên giá bán cao hơn cả trăm triệu đồng khiến nhiều người còn đắn đo khi tính về hiệu quả kinh tế.

Giá cao còn được cho là xe hybrid thông thường dù thân thiện với môi trường nhưng hiện không có chính sách ưu đãi nào, trong khi dòng xe thuần điện được ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là 3%. Khách mua xe hybrid còn đóng phí trước bạ giống xe xăng là 10% trong khi xe điện được miễn loại phí này.

Cho rằng việc áp thuế xe hybrid hiện không khuyến khích sản xuất và tiêu dùng, chuyên gia ô tô Nguyễn Minh Đồng đề xuất cần tính thuế theo lượng phát thải CO₂ của từng dòng xe. Nếu xe phát thải ra môi trường ít thì cần giảm thuế và phí tương đương.

"Đây là cách mà nhiều quốc gia trên thế giới, ngay cả các nước phát triển ở EU cũng đang áp dụng, qua đó khuyến khích người dân sử dụng xe thân thiện với môi trường", ông Đồng lưu ý.

Còn ông Nguyễn Trung Thắng, Giám đốc Bộ phận Thuế Công ty Thuế và Tư vấn KPMG, cho rằng, trong bối cảnh cơ sở hạ tầng cho xe điện tại Việt Nam chưa được phát triển rộng rãi, Chính phủ nên cân nhắc có thêm chính sách khuyến khích thay thế các dòng xe động cơ đốt trong bằng xe hybrid, là những dòng xe thân thiện hơn với môi trường.

Đại diện VAMA cũng dẫn chứng nhiều quốc gia trong quá trình điện khí hóa đã ban hành chính sách ưu đãi thuế TTĐB cho xe điện hybrid tự sạc (HEV) và xe điện hybrid sạc điện riêng (PHEV).

Chẳng hạn, Thái Lan áp thuế suất 8%-26% đối với xe HEV và PHEV, giúp thị phần xe HEV tăng từ 2% năm 2018 lên 15% năm 2023. Hay Indonesia áp thuế suất 0%-8% đối với các dòng xe lai, giúp lượng tiêu thụ xe hybrid và xe phát thải thấp tăng trưởng 20%/năm.

VAMA gần đây cũng kiến nghị ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe HEV bằng 70% thuế suất áp dụng cho xe chạy xăng, dầu cùng loại, thay vì 100% như hiện nay. Đồng thời, áp thuế suất thuế này đối với xe PHEV bằng 50% mức áp dụng cho xe chạy bằng xăng, dầu cùng loại, thay vì 70% như hiện nay.

Kiến nghị trên dựa trên cơ sở ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển giao, cần có sự hỗ trợ phù hợp. Chuyển đổi từ sử dụng xe động cơ đốt trong sang xe thuần điện vẫn còn gặp những khó khăn nhất định, gồm thiếu trạm sạc, tình trạng thiếu điện cũng như thói quen của người tiêu dùng. Bởi vậy, VAMA cho rằng các dòng xe điện hybrid cần được cân nhắc như một lựa chọn trong giai đoạn chuyển tiếp.

Về tác động kinh tế, môi trường và xã hội khi giảm 30%-50% thuế TTĐB với xe HEV và PHEV, theo phân tích của VAMA, giai đoạn 2026 - 2030, thu ngân sách giảm khoảng 5.000 tỉ đồng/năm, tương đương giảm 2,5% tổng thu. Tuy nhiên, mức giảm này sẽ được bù đắp bằng việc tiết kiệm 26.000 tỉ đồng chi phí nhiên liệu và 28.000 tỉ đồng chi phí dầu thô nhập khẩu trong suốt vòng đời của ô tô.

Chưa kể, ưu đãi thuế TTĐB cho xe lai còn mang lại lợi ích về an ninh năng lượng, giảm phát thải khí CO₂ và thúc đẩy các doanh nghiệp trong ngành ô tô cải tiến công nghệ, dây chuyền sản xuất.

Các chuyên gia cho rằng xe hybrid là một kết nối trung gian quan trọng trong quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe thuần điện nên cần có "trợ lực" để thúc đẩy tiêu dùng.