Độc quyền sinh sôi như thế nào?
Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright
Bài 16:
Độc quyền sinh sôi như thế nào?
Độc quyền theo cách nói đơn giản là một mình một chợ. Độc quyền xảy ra khi trong ngành chỉ có một doanh nghiệp duy nhất cung ứng sản phẩm cho nhiều người mua và không có sản phẩm khác thay thế tốt.*
Độc quyền tồn tại do một số nguyên nhân. Thứ nhất, doanh nghiệp trở thành độc quyền do sở hữu bằng sáng chế công nghệ sản xuất hay những nguồn lực chiến lược, ví dụ như Microsoft hay các công ty dầu khí. Thứ hai, Nhà nước chủ động tạo thế độc quyền cho một doanh nghiệp khi không cấp phép hoạt động cho các doanh nghiệp khác. Ví dụ VNPT đã từng được độc quyền khai thác và quản lý hệ thống viễn thông quốc tế và đường dài ở Việt Nam. Thứ ba là khi một doanh nghiệp đã đầu tư tài sản cố định rất lớn và có thể cung cấp hàng hóa cho cả thị trường với giá thành thấp hơn so với các doanh nghiệp khác trong ngành. Hiện tượng này gọi là độc quyền tự nhiên và phổ biến trong các ngành như đường sắt, năng lượng và khí đốt.
Doanh nghiệp độc quyền có vị thế đặc biệt nhờ vào khả năng thao túng giá trên thị trường bằng cách hạn chế sản lượng. Doanh nghiệp này luôn định giá cao hơn chi phí biên để tăng lợi nhuận. Trong một thị trường cạnh tranh, hành vi này là không thể thực hiện được vì các doanh nghiệp khác sẽ tham gia vào thị trường khiến cho giá giảm xuống gần với chi phí biên. Tuy nhiên, trong một thị trường phi cạnh tranh, do tồn tại những rào cản gia nhập ngành như bằng sáng chế và giấy phép, nên doanh nghiệp độc quyền vẫn và sẽ tiếp tục thực hiện được hành vi trên. Kết quả, doanh nghiệp này thu được lợi nhuận siêu ngạch vì giá cao hơn và sản lượng thấp hơn so với khi cạnh tranh.
Vậy độc quyền có lợi hay có hại ? Nếu có hại, chính phủ có biện pháp gì để kiểm soát độc quyền ? Bài sau sẽ trả lời những vấn đề này.
(*) Còn độc quyền nhóm là khi phần lớn hay toàn bộ sản lượng của một ngành chỉ do một vài doanh nghiệp cung ứng.
English:
Monopolies: How do they thrive?
Monopoly, in simple terms, means a market with only one seller. A monopoly occurs when there is one producer but many buyers in an industry whose products have no close substitutes.(*)
Monopoly exists due to several factors. First, firms become monopolists for holding patents on production technology, or having access to strategic resources. Microsoft and some oil companies are typical examples. Secondly, a government may grant monopoly power to one firm by not giving business licenses to others. VNPT was the sole company allowed to manage and conduct activities in the long distance and international telecom system in Vietnam. Finally, a firm may have invested heavily in capital goods so that it can produce the entire output of the market at a cost that is lower than what it would be if there were several firms. This is called natural monopoly and is often found in railroad, power, and gas industries.
A monopolist is in a unique position to manipulate market price by limiting output. The price it sets is always higher than its marginal cost, thus enabling the monopolist to earn extra profit. In a competitive market, this practice is not possible because other firms will enter the market and drive down the price towards the marginal cost. In a non-competitive market, however, thanks to entry barriers to the industry such as patents and licenses, the monopolist does and will continue with its practice. Consequently, higher price and lower quantities earn the monopolist larger profits than would be the case in a competitive environment.
Is a monopoly a good thing or bad thing? If bad, what measures can the government take to control it? The next article will address this issue.
(*) Oligopoly, on the other hand, is the case in which only a few firms account for most or all of the total production of an industry.
(Đường dẫn tới các bài trước được đăng trong mục Tin bài khác bên dưới)
