Đường mở nhà hàng của nhà đầu tư nước ngoài

Đường mở nhà hàng của nhà đầu tư nước ngoài

Quốc Hùng

Starbucks vào Việt Nam theo một thỏa thuận nhượng quyền kinh doanh của Coffee Concepts (Việt Nam). Ảnh: Thanh Tao

(TBKTSG) - Theo cam kết với WTO, đến tháng 1-2015, Việt Nam mới chính thức mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực nhà hàng ăn uống riêng lẻ mà không cần gắn với các dự án khách sạn, thế nhưng ở các thành phố lớn hiện đã có nhiều nhà hàng nước ngoài đang hoạt động rất sôi động, thậm chí phát triển thành chuỗi. Họ phát triển bằng cách nào?

Nhượng quyền

Đầu năm ngoái, khi Starbucks mở cửa hàng đầu tiên ở Việt Nam tại vị trí đắc địa của khách sạn New World, quận 1, TPHCM, giới truyền thông đồng loạt đưa tin thương hiệu cà phê nổi tiếng này của Mỹ vào Việt Nam thông qua đối tác nhượng quyền là tập đoàn Maxim của Hồng Kông. Nhiều người am hiểu quy định không khỏi bất ngờ với thông tin này, bởi lẽ theo Biểu cam kết về dịch vụ (WTO) thì lĩnh vực kinh doanh nhà hàng hạn chế đối với đầu tư nước ngoài trong vòng tám năm kể từ ngày Việt Nam gia nhập WTO. Điều đó có nghĩa việc mở nhà hàng phải gắn với việc đầu tư xây dựng nâng cấp cải tạo hoặc mua lại khách sạn. Như vậy, hình thức nước ngoài thuê mướn mặt bằng tự kinh doanh nhà hàng ăn uống là chưa thể mà phải đợi đến ngày 11-1-2015.

Cơ quan quản lý các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài tại TPHCM cũng quả quyết chưa có giấy chứng nhận đầu tư nào cho doanh nghiệp nước ngoài mở kinh doanh chuỗi cà phê mang thương hiệu Starbucks ở TPHCM! Vậy hơn 10 cửa hàng Starbucks tại TPHCM và Hà Nội đang hoạt động bằng con đường nào?

Quá trình tìm hiểu cho thấy tập đoàn Maxim là doanh nghiệp ký hợp đồng nhượng quyền gốc cho thương hiệu Starbucks và đang điều hành chuỗi cửa hàng tại Hồng Kông và Macau. Maxim vận hành các cửa hiệu Starbucks tại Việt Nam theo một thỏa thuận cấp phép giữa chi nhánh của công ty này là Coffee Concepts (Vietnam) với Starbucks. Thỏa thuận cho chi nhánh trên quyền sử dụng thương hiệu Starbucks tại Việt Nam, đồng thời mở rộng quan hệ đối tác giữa Starbucks với tập đoàn Maxim ra bên ngoài Hồng Kông và Macau. Và đơn vị điều hành hoạt động chuỗi cửa hàng Starbucks ở Việt Nam hiện nay là Công ty TNHH Thực phẩm và Nước giải khát Ý tưởng Việt (đầu tư theo hình thức 100% vốn trong nước) theo một thỏa thuận nhượng quyền kinh doanh của Coffee Concepts (Việt Nam).

Hiện nay, nhiều thương hiệu thức ăn nhanh, nước uống trên thế giới cũng đã có mặt tại Việt Nam và các chuỗi cửa hàng ngày càng được nhân rộng. Để có chuỗi cửa hàng, các chủ thương hiệu này cũng theo cách thức nhượng quyền kinh doanh cho các đối tác Việt Nam hoặc hợp tác theo kiểu liên kết ngầm giữa chủ thương hiệu và các tổ chức, cá nhân người Việt Nam hoặc doanh nghiệp trong nước.

Những thương hiệu “trước WTO”

Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay vẫn có những công ty, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài tự mở chuỗi cửa hàng kinh doanh rộng khắp với hàng trăm cửa hàng tại các thành phố lớn mà không cần nhượng quyền thương mại cho các đối tác trong nước, như trường hợp của Lotteria, KFC, Jollibee...

Theo cơ quan quản lý đầu tư tại TPHCM, đây là những doanh nghiệp đã thâm nhập vào thị trường trong nước từ rất sớm, khi Việt Nam chưa cam kết với WTO, nên không bị những cam kết với WTO ràng buộc. Đơn cử, Công ty TNHH Lotteria Việt Nam của tập đoàn Lotte (Hàn Quốc) vừa mới khai trương cửa hàng thứ 200 tại Việt Nam, đặt ở Trung tâm Thương mại Ánh Dương (quận Gò Vấp, TPHCM). Cho đến nay, Lotteria Việt Nam gần như không bị giới hạn việc mở cửa hàng mới ở các địa phương. Doanh nghiệp này có thể tự mở các cửa hàng đồng thời với nhượng quyền thương mại cho các đối tác trong nước.

Tương tự, năm 1997, chuỗi cửa hàng Kentucky Fried Chicken (KFC) của Mỹ mở cửa hàng đầu tiên của mình tại TPHCM. Trải qua 18 năm có mặt ở Việt Nam, đến nay, thương hiệu thức ăn nhanh này đã có khoảng 180 cửa hàng ở 20 tỉnh thành.

Cũng vào Việt Nam cùng thời điểm với KFC và Lotteria, nay Jollibee đã có hệ thống kinh doanh với gần 100 cửa hàng.

Dù vậy, trong vài năm gần đây, cả KFC, Lotteria và Jollibee đều phải đối mặt với làn sóng nhượng quyền của các đối thủ thức ăn nhanh khác và họ không có cách nào khác ngoài việc tiếp tục mở rộng hệ thống kinh doanh, chịu trả nhiều tiền để thuê được mặt bằng ở những “vị trí vàng”.

Ẩm thực đặc trưng các nước

Khoảng mười năm trở lại đây, con số nhà hàng với phong cách ẩm thực đặc trưng được mở ngày càng nhiều tại TPHCM và Hà Nội. Nếu những năm trước đó, các nhà hàng này chỉ nằm trong khuôn viên các khách sạn sang trọng thì giờ đây chúng đã xuất hiện ở nhiều nơi riêng lẻ và người tiêu dùng có thể dễ dàng chọn lựa một địa điểm ăn uống theo phong cách ẩm thực Pháp, Trung Hoa, Ấn Ðộ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan... Bên cạnh những ông chủ người Việt, một số nhà hàng dạng này do người nước ngoài đầu tư dưới nhiều hình thức khác nhau. Đáng kể nhất là xu hướng mở nhà hàng Nhật Bản. Chỉ tính riêng TPHCM, con số nhà hàng Nhật đã lên tới hàng trăm.

Tuy nhiên, việc nhà đầu tư nước ngoài kinh doanh không chính thức mà phải thuê mượn người Việt đứng tên kinh doanh diễn ra khá phổ biến do bị ràng buộc bởi các cam kết của Việt Nam với WTO. Điều này dẫn đến một số hệ lụy là các tranh chấp giữa nhà đầu tư, doanh nghiệp nước ngoài với người đứng tên hộ cũng như khả năng nhà đầu tư nước ngoài có thể mất trắng tài sản.

Nhưng thời điểm mở cửa kinh doanh nhà hàng cho nhà đầu tư nước ngoài theo cam kết WTO đã cận kề. Đến khi đó, nhà đầu tư nước ngoài có thể tự mở nhà hàng, không phải nhượng quyền hoặc nhờ người Việt đứng tên hộ mới được kinh doanh.

Kinh doanh chuỗi nhà hàng: dễ hay khó? Thị trường chuỗi nhà hàng ăn uống tại Việt Nam sẽ bùng nổ trong thời gian tới. Ảnh: UYÊN VIỄN Ngoài mua lại toàn bộ cổ phần của Mekong Capital đang sở hữu (khoảng 10%) trong Golden Gate (Cổng Vàng - công ty được biết đến với các chuỗi nhà hàng như Kichi-Kichi, Sumo BBQ, Vuvuzela), Standard Chartered đã mua thêm cổ phần của một số cổ đông thiểu số tại công ty này, với tổng số tiền đầu tư là 35 triệu đô la Mỹ. Theo ông Nguyễn Cao Trí, Giám đốc chi nhánh TPHCM của Công ty cổ phần thương mại Cổng Vàng, thông tin về phần trăm giá trị cổ phiếu của Standard Chartered nắm giữ tại công ty này tạm thời chưa công bố, tuy nhiên, không có bất cứ thông tin nào về việc tăng vốn ngoại tại Golden Gate có thể gây khó khăn đến việc mở rộng phát triển của công ty trong tương lai. Sau khi được đầu tư từ Standard Chartered, toàn bộ chiến lược và kế hoạch phát triển năm năm (đến năm 2018) của Golden Gate không thay đổi. Cụ thể, đến năm 2018, dự kiến số lượng nhà hàng của công ty này sẽ tăng từ mức 67 như hiện nay lên 200, với ít nhất 15 mô hình nhà hàng (hiện nay là 11 mô hình). Theo đó, doanh thu cũng dự kiến tăng trưởng gấp đôi so với năm 2014. Dự kiến doanh số của công ty trong năm nay đạt khoảng trên 1.000 tỉ đồng. Hiện doanh thu của công ty tăng trên 50% so với cùng kỳ năm ngoái. Ông Nguyễn Cao Trí chia sẻ việc kinh doanh chuỗi nhà hàng thực chất không quá khó. Chỉ cần có một mô hình nhà hàng được thiết kế phù hợp, dòng sản phẩm tương đối dễ ăn, và giá cả ổn định. Tuy nhiên, một mô hình nhà hàng thường rơi vào trào lưu 3 năm - tức mở ra, phát triển và đi xuống. Do đó, để vượt qua giai đoạn 3 năm này và phát triển ổn định, mô hình nhà hàng cần yếu tố hệ thống để giải quyết được nhiều vấn đề. Khi cho ra đời một mô hình, doanh nghiệp cần nghĩ ngay đến việc người tiêu dùng sau khi dùng sản phẩm một thời gian họ lại tìm kiếm những cái mới, doanh nghiệp muốn tồn tại phải cho ra những sản phẩm mới. Điều này đòi hỏi công ty phải có hệ thống phát triển sản phẩm (R&D), không đơn thuần là đầu bếp cho ra món ăn mới, mà phải nghiên cứu thói quen ăn uống của người Việt để biết nên thêm, bớt món nào. Ngoài ra cũng cần lưu ý, khách đến nhà hàng, không chỉ vì món ăn mà còn thể hiện phong cách sống, vì thế đội ngũ thiết kế phải nắm bắt được điều này để tạo ra một không gian phù hợp, thoải mái, vị trí tiện lợi...Đặc biệt, để tránh tình trạng giá ngoài thị trường tăng thì giá trong nhà hàng tăng theo, công ty phải phát triển hệ thống thu mua để có nguồn hàng tốt, giá cả ổn định. Ông Cao Trí cho rằng, thị trường chuỗi nhà hàng ăn hiện đại tại Việt Nam hiện chỉ mới ở giai đoạn đầu của phát triển và còn nhiều tiềm năng. “Điều thú vị của người Việt là thích cái mới, sản phẩm ngon và lạ”, ông Cao Trí nói. Dự báo dòng sản phẩm Nhật Bản sẽ được nhiều người Việt Nam ưa chuộng trong thời gian tới vì đảm bảo về chất lượng, mới mẻ, tinh tế và hiện đại. Tầng lớp trẻ Việt Nam ngày càng làm việc nhiều hơn cho những công ty có yếu tố nước ngoài, thu nhập ngày càng tốt và có nhu cầu ăn uống trong những hàng quán tươm tất, sạch sẽ, tổ chức hiện đại, ổn định chất lượng. Và, vào năm 2015 - thời điểm Việt Nam mở cửa thị trường nhiều hơn, cùng với sự phát triển của các trung tâm thương mại thì các chuỗi nhà hàng ăn uống sẽ bùng nổ, chắc chắn sẽ có nhiều nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực này vào khai thác thị trường Việt Nam, ông Cao Trí cho biết. Thu Nguyệt