Những rủi ro nội tại
 |
| Khách hàng gửi tiền tiết kiệm tại VIB -Ảnh: LÊ TOÀN |
(TBKTSG) - Đầu năm 2005, một ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam loan báo một loại sản phẩm huy động vốn mới là tiết kiệm bằng tiền đồng bảo đảm bằng ngoại tệ. Gần đây, sản phẩm này lại được các ngân hàng tích cực sử dụng để huy động vốn dù có sự lo ngại về biến động tỷ giá và sự tăng mạnh của chỉ số giá tiêu dùng.
Bài viết dưới đây xem xét sản phẩm này dưới góc nhìn quản trị rủi ro nội tại của ngân hàng.
Gửi đồng Việt Nam, bảo đảm bằng ngoại tệ
Khi tham gia sản phẩm này, toàn bộ số tiền tiết kiệm bằng đồng Việt Nam (VND) của khách sẽ được quy đổi tương đương ra đô la Mỹ (USD). Tỷ giá biến động bao nhiêu thì số tiền tiết kiệm cũng tăng giảm tương ứng, do vậy, dưới góc độ nhà đầu tư/người gửi tiền, sản phẩm này sẽ loại trừ hoàn toàn biến động tỷ giá lên khoản đầu tư/tiết kiệm.
Các ngân hàng cũng đồng thời đưa ra các loại kỳ hạn với lãi suất khác nhau và hầu hết dựa vào lãi suất tiết kiệm USD của kỳ hạn tương ứng để áp dụng.
Như vậy, gửi tiền VND theo cách này không khác gì việc mua USD để gửi, nhưng người gửi tiền được lợi hơn gửi tiết kiệm bằng USD thông thường, do được hưởng lãi suất cao hơn khoảng 1 điểm phần trăm so với mặt bằng lãi suất tiết kiệm hiện hành.
Trên thực tế, ngay khi đưa sản phẩm này ra chào thị trường, mỗi ngân hàng đã huy động được hàng trăm tỉ đồng. Tuy nhiên, điểm đáng lưu ý là một bản cơ chế nghiệp vụ về sản phẩm này lại chưa được cơ quan quản lý nhà nước ban hành chính thức và một cơ chế quản trị rủi ro về sản phẩm này cũng chưa được các ngân hàng xem xét.
Tương tự, một số ngân hàng cũng có sản phẩm huy động tiền đồng bảo đảm bằng vàng. Trên thực tế, từ năm 2002, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành cơ chế nghiệp vụ cho sản phẩm huy động bằng VND bảo đảm giá trị theo giá vàng (Quyết định 432/2000 ngày 3-10-2000 và các quyết định sửa đổi, bổ sung). Theo đó, các tổ chức tín dụng chính thức được kinh doanh sản phẩm này. Tuy nhiên, sản phẩm này cũng chưa được nhìn nhận, đánh giá hiệu quả dưới góc độ quản trị rủi ro.
Bản chất và rủi ro nội tại của sản phẩm
Khi các ngân hàng huy động bằng VND, đảm bảo bằng ngoại tệ/vàng, các ngân hàng đứng trước hai sự lựa chọn:
- Thứ nhất, chuyển đổi ngay lượng VND ra loại ngoại tệ/vàng cam kết bảo đảm và thực hiện đầu tư/cho vay bằng lượng ngoại tệ/vàng này. Khi đó, có thể nói, ngân hàng không phải đối diện với rủi ro từ biến động tỷ giá.
- Thứ hai, sau khi huy động VND, ngân hàng không chuyển đổi ra ngoại tệ và thực hiện đầu tư/cho vay bằng chính lượng tiền VND đã huy động; ở thời điểm đáo hạn, khi phải thanh toán cho khách hàng theo giá trị ngoại tệ đã cam kết bảo đảm, ngân hàng phải đối diện với rủi ro từ sự biến động tỷ giá trên thị trường. Từ đây đòi hỏi ngân hàng phải phân tích và có các phương án phòng ngừa rủi ro phù hợp.
Để phòng ngừa rủi ro trong tình huống này, ngân hàng cần phải tính đến việc sử dụng các công cụ tài chính phái sinh (derivative), cụ thể: thực hiện nghiệp vụ giao dịch mua kỳ hạn ngoại tệ (forward) là một trong các phương án hữu hiệu. Theo đó, ngân hàng sẽ mua kỳ hạn ngoại tệ theo đúng kỳ hạn của khoản VND huy động theo tỷ giá được ấn định tại ngày thực hiện giao dịch và như vậy, nếu sản phẩm huy động bằng VND bảo đảm giá trị theo ngoại tệ/vàng kết hợp với một nghiệp vụ kỳ hạn phù hợp, ngân hàng sẽ loại bỏ được hoàn toàn yếu tố rủi ro từ biến động tỷ giá trên thị trường.
Bên cạnh công cụ kỳ hạn, các công cụ tài chính phái sinh khác cũng có thể xem xét để sử dụng hiệu quả cho mục đích phòng ngừa rủi ro như giao dịch quyền chọn mua ngoại tệ (option) hay giao dịch hoán đổi ngoại tệ (swap).
Việc cho ra đời sản phẩm huy động tiền đồng đảm bảo giá trị theo ngoại tệ/vàng là một tất yếu trong quá trình đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng. Theo đó, một mặt, sản phẩm này đã nắm bắt được tâm lý người dân muốn bảo toàn giá trị đồng tiền của mình, đặc biệt trong bối cảnh thị trường tiền tệ biến động mạnh; mặt khác, ngân hàng lại có một nguồn vốn dồi dào, ổn định và tương đối dài hạn (do khách hàng yên tâm về sự biến động tỷ giá). Tuy nhiên, dưới góc độ quản lý nhà nước và quản trị ngân hàng, sản phẩm này cần được xem xét, tính toán và giám sát một cách hết sức nghiêm túc, cụ thể:
1. Một cơ chế nghiệp vụ hoàn chỉnh với việc đưa ra các nội dung về mô tả sản phẩm, điều kiện thực hiện (chẳng hạn chỉ cho phép các ngân hàng có giấy phép hoạt động ngoại hối và có mô hình quản trị rủi ro tốt được kinh doanh sản phẩm này), phạm vi trách nhiệm, phòng ngừa rủi ro... cần được cơ quan quản lý nhà nước ban hành và áp dụng nhất quán.
2. Các ngân hàng kinh doanh sản phẩm này cần chủ động đưa ra quy trình nghiệp vụ, phương thức quản trị rủi ro (đặc biệt là các công cụ phòng ngừa rủi ro như đã trình bày ở trên) và thường xuyên đánh giá hiệu quả của sản phẩm này để có những phương án xử lý điều chỉnh phù hợp.
Mỗi sản phẩm dịch vụ đều có những cơ hội và rủi ro nội tại của nó. Huy động tiền đồng đảm bảo bằng ngoại tệ cũng không là một ngoại lệ. Việc nhận diện các yếu tố nội tại đó sẽ giúp cho nhà quản trị có những phương án và quyết sách phù hợp hơn trong quá trình quản trị, điều hành hoạt động kinh doanh của mình.
LÊ TRẦN
