(KTSG Online) – Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật bảo vệ môi trường 2020 (dự thảo) dự kiến được Bộ Tư pháp thẩm định trong tuần cuối cùng của tháng 9-2021. Tuy nhiên, nhiều vấn đề của dự thảo vẫn còn đang gây tranh cãi, thậm chí dễ phát sinh tiêu cực nếu được thông qua.
Đây cũng là vấn đề được nhiều hiệp hội ngành hàng phản ánh, góp ý với Ban soạn thảo, bao gồm góp ý của Hiệp hội doanh châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), Hiệp hội doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (AMCHAM), Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam, Hiệp hội nhựa Việt Nam (VPA), Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam và Công ty TNHH Canon Việt Nam.
Quan ngại phí tái chế sản phẩm, bao bì bất hợp lý và thiếu minh bạch
Trao đổi với KTSG Online, ông Nguyễn Hoài Nam, Phó tổng thư ký VASEP cho biết, với cách gọi “đóng góp”, không gọi là “phí” trong dự thảo khiến cộng đồng doanh nghiệp, các hiệp hội quan ngại rằng khoản tiền lớn này sẽ nằm ngoài ngân sách nhà nước và có thể sẽ không chịu các quản lý theo Luật phí và lệ phí, mà do Văn phòng EPR (Văn phòng thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu Việt Nam- PV) tự quyết định.
Ông Nam cho rằng, khi Văn phòng EPR thu tiền để tái chế (tái chế sản phẩm, bao bì) thay cho doanh nghiệp, thì đơn vị này phải chịu trách nhiệm về việc tái chế đó. Thế nhưng, dự thảo không có bất kỳ quy định nào về việc nếu không hoàn thành trách nhiệm, thì Văn phòng EPR có chịu trách nhiệm trước pháp luật không?
“Vì vậy, với quy định này, các hiệp hội quan ngại rằng, doanh nghiệp phải nộp thêm khoản tiền này, nhưng điều gì và cơ sở nào đảm bảo rằng môi trường sẽ đảm bảo hơn, sạch hơn?”, ông Nam nêu câu hỏi.
Ông Nam cũng cho rằng, việc doanh nghiệp nộp tiền để EPR làm thay việc tái chế, nhưng văn phòng EPR tự quản lý quỹ, quyết định thu chi mà không có quy định giám sát quản lý, thì giống như việc "hùn vốn" cho 1 công ty gia đình mà cả Tổng giám đốc, Kế toán trưởng và Thủ quỹ đều là người của gia đình đó cử ra. “Trong đời sống, dám "hùn vốn" như thế chỉ có người chơi hụi (nhà nước cấm), vậy tại sao dự thảo lại yêu cầu hàng trăm ngàn doanh nghiệp phải làm?”, ông nêu vấn đề và cho rằng, công thức tính phí cũng chưa rõ ràng.
Liên quan đến khoản “đóng góp” như nêu trên, ông Mikinao Tanaka, Giám đốc Văn phòng Tổng giám đốc Công ty TNHH Canon Việt Nam trong văn bản góp ý về dự thảo nêu trên đã chỉ ra điều bất cập, đó là nếu gọi “đóng góp”, thì phải là khoản tiền tự nguyện dựa trên "khả năng, nguyện vọng, mong muốn" của doanh nghiệp, tuy nhiên, ở đây lại là khoản tiền doanh nghiệp bắt buộc phải đóng.
“Về bản chất đây là một loại phí tương tự như phí bảo vệ môi trường áp dụng đối với hoạt động xả thải ra môi trường, khai thác khoáng sản được đề cập trong Luật”, ông Mikinao Tanaka cho biết.
Chính vì vậy, ông Mikinao Tanaka kiến nghị, điều chỉnh thành “đóng phí tái chế, đóng phí xử lý chất thải” và phí này phải chịu sự điều chỉnh của Luật quản lý phí và lệ phí để việc thu, chi được công khai, minh bạch và đúng quy định của pháp luật.
Phó Chủ tịch EuroCham, Jean-Jacques Bouflet trong văn bản gửi Văn phòng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan về góp ý cho dự thảo này cũng cho rằng, tên gọi “đóng góp” là không phù hợp, mà phải gọi đúng tên là “phí bảo vệ môi trường” cho phù hợp với Luật Bảo vệ môi trường 2020, để mức thu và cơ chế quản lý thu chi được quản lý theo Luật phí và lệ phí, đảm bảo tính rõ ràng, minh bạch.
Chính vì vậy, Phó chủ tịch EuroCham khuyến nghị, cần thiết phải gọi đúng tên là “phí bảo vệ môi trường” để tuân thủ đúng Luật quản lý phí và lệ phí, việc thu chi được giám sát minh bạch, đúng quy định của pháp luật.
Ông Nam của VASEP đề nghị, lùi lộ trình nộp phí tái chế đến ngày 1-1-2025, bởi nếu Nghị định áp dụng vào ngày 1-1-2022, thì doanh nghiệp sớm phải chịu thêm chi phí trong khi vẫn đang rất khó khăn do chống dịch.
Khó cho ngành thuỷ sản
Trong khi doanh nghiệp thuỷ sản đang gặp rất nhiều khó khăn do dịch Covid-19, thì với quy định trong dự thảo, đó là nhà máy chế biến thủy sản có lưu lượng xả nước thải ra môi trường từ 200 m3/ngày trở lên phải lắp hệ thống quan trắc tự động nước thải càng tạo gánh nặng gia tăng chi phí cho doanh nghiệp.
Quy định doanh nghiệp thuỷ sản có lưu lượng xả nước thải như nêu trên phải lắp hệ thống quan trắc tự động nước thải, tức đã giảm 5 lần so với quy định 1.000 m3/ngày như tại Nghị định 40/2019.
“Yêu cầu này sẽ khiến quy mô và số lượng lớn (gần 100%) các nhà máy, bao gồm rất nhiều các nhà máy nhỏ, phải thực hiện đầu tư hệ thống quan trắc với chi phí đắt đỏ, khiến giá thành sản xuất tăng cao hơn nữa”, ông Nam cho biết.
Không chỉ liên quan chi phí đầu tư, theo ông Nam, điều khiến các doanh nghiệp quan ngại, đó là phải đầu tư thêm sau khi đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải hoàn chỉnh theo quy định. “Với cả nước, có nhiều ngành hàng, thì đó là một chi phí xã hội vô cung lớn”, ông nói.
Ngoài ra, việc dự thảo còn đưa ra ngưỡng lưu lượng xả thải từ 15.000 m3/ngày trở lên, thì tần suất quan trắc nước thải định kỳ là 1 tháng/lần. “Do đặc thù có lưu lượng xả thải rất lớn, thậm chí lên tới 30% lượng nước trong ao nuôi/ngày, cho nên, nếu áp dụng theo quy định này, thì hầu như các vùng nuôi thủy sản đều phải thực hiện quan trắc 1 tháng/lần”, ông Nam cho biết và nói rằng, điều này làm tăng chi phí lấy mẫu và phân tích lên rất nhiều, trong khi quy định hiện hành là 3 tháng/lần.
Theo ông Nam, việc dự thảo đưa ngành chế biến thủy sản vào mức 3 của “loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường” là không công bằng. Bởi, thực tế so với các ngành công nghiệp chế biến thực phẩm như: bánh kẹo, sữa, dệt nhuộm..., thì nước thải của ngành thủy sản ít ô nhiễm môi trường, ít độc hại hơn, nhưng lại bị xếp vào mức độ cao hơn.
Cụ thể, về khí thải, hiện chỉ có một số ít nhà máy chế biến thủy sản có công đoạn gia nhiệt (nhà máy đồ hộp, nhà máy sản xuất hàng chín, hàng chần như: chả cá, tôm luộc, tôm bao bột...) có sử dụng lò hơi.
Về nước thải, không có các chỉ tiêu nước thải độc hại, mà chủ yếu có nguồn gốc từ cơ thịt thủy sản và các phụ gia thực phẩm…, đều là những chất từ tự nhiên và ăn được đối với con người, không gây độc hại mạnh như những hóa chất dùng trong các ngành công nghiệp khác.
Còn về chất thải rắn, chủ yếu là các phế liệu từ thủy sản như: xương, da và mỡ cá, vỏ tôm, đầu tôm, vỏ sò... hoặc một số túi nylon, bao bì carton... “Các phế liệu thủy sản đa phần được các cơ sở bên ngoài thu gom để làm nguyên liệu cho các ngành sản xuất khác như: sản xuất thức ăn chăn nuôi, dầu biodiezel, chitin, chitosan, collagen...”, ông Nam cho biết.
Thủ tục cấp giấy phép môi trường phức tạp, trùng lắp; một số điều kiện bất hợp lý trái với các Nghị quyết của Chính phủCác hiệp hội doanh nghiệp cũng chỉ ra rằng, trước đây chỉ có các dự án gây ô nhiễm đến môi trường (nhóm I) mới phải làm báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và xin cấp giấy phép môi trường.Tuy nhiên, với quy định mới tại dự thảo, thì các dự án và nhà máy nhóm I và II, kể cả đã hoạt động cũng phải làm ĐTM và xin cấp giấy phép môi trường. Điều này, làm gia tăng thủ tục hành chính do hồ sơ cấp phép và quy trình cấp phép rất phức tạp, trùng lắp, nhưng lại không có hiệu quả.Chính vì vậy, các Hiệp hội và doanh nghiệp kiến nghị, những hồ sơ đã nộp khi xin duyệt ĐTM, thì không nộp lại khi xin duyệt giấy phép môi trường. Chuyển tiền kiểm sang hậu kiểm: chấp nhận các cam kết của doanh nghiệp khi cấp giấy phép môi trường. Bỏ kiểm tra thực địa khi cấp giấy phép môi trường, thay bằng hậu kiểm, kiểm tra đột xuất việc chấp hành các nội dung giấy phép môi trường được cấp…
