(KTSG Online) Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam hiện còn nhiều tiềm năng, song các nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cần quan tâm một số yếu tố để đầu tư an toàn.
Đó là thông tin ghi nhận tại tọa đàm “Triển vọng đầu tư năm 2022” do FiinGroup phối hợp với VnEconomy tổ chức vào chiều ngày 25-2.
Thị trường sẽ sôi động trong năm 2022
Theo thông tin ghi nhận từ tọa đàm, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt 657.000 tỉ đồng trong năm 2021, chưa tính 1,43 tỉ đô la Mỹ trái phiếu huy động trên thị trường nợ quốc tế. Khối ngân hàng thương mại chiếm 35% tổng khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Còn với khối doanh nghiệp phi tài chính, các doanh nghiệp bất động sản dẫn đầu, chiếm 61% giá trị phát hành của khối này, tăng 11% so với năm 2020.
Hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu là riêng lẻ, chiếm hơn 95% tổng giá trị phát hành. Hoạt động phát hành đại chúng diễn ra không đáng kể - do các quy định về hoạt động phát hành trái phiếu ra công chúng có điều kiện chặt chẽ và đòi hỏi cao hơn để được cấp giấy phép đăng ký phát hành.
Nền lãi suất giảm so với năm 2020 tác động đáng kể đến lãi suất phát hành của các trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong năm 2021. Với khối doanh nghiệp phi tài chính, lãi suất danh nghĩa giảm 150 điểm cơ bản xuống còn bình quân 8,9% năm 2021 so với mức 10,4% năm 2020. Tuy nhiên, mức lãi suất này vẫn hấp dẫn hơn so với các sản phẩm tiền gửi tiết kiệm trung và dài hạn của ngân hàng thương mại. Do đó các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp thu hút được sự quan tâm của nhà đầu tư trên thị trường.
Ông Lê Hồng Khang, trưởng phòng, khối dịch vụ xếp hạng tín nhiệm của FiinRatings, cho rằng hiện nay thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã vươn lên trở thành kênh dẫn vốn chính của nền kinh tế bên cạnh kênh dẫn vốn truyền thống là tín dụng của ngân hàng thương mại và huy động vốn cổ phần từ thị trường chứng khoán.
Theo FiinRatings, triển vọng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2022 vẫn sẽ sôi động dựa trên các đánh giá: thứ nhất, khoảng 60% giá trị trái phiếu đang lưu hành hiện nay sẽ đáo hạn trong năm 2023-2024. Trong khi hoạt động sản xuất kinh doanh bị tác động mạnh bởi dịch bệnh, ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp. Do đó, nhu cầu tái tài trợ các khoản trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn giai đoạn 2023-2024 sẽ diễn ra mạnh mẽ ngay trong năm nay.
Thứ hai, các khoản chi đầu tư trong hai năm vừa qua sụt giảm mạnh so với mức bình quân 5 năm. Đặc biệt là nhóm doanh nghiệp bất động sản do giãn cách trên diện rộng tác động mạnh đến hoạt động triển khai xây dựng dự án và bán hàng. Do đó, ngay sau khi thời điểm tái mở cửa vào quí cuối cùng của năm 2021, nhu cầu huy động vốn tài trợ cho việc xây dựng và đầu tư mới sẽ sôi động trở lại.
Thứ ba, các tiêu chuẩn cho vay của kênh tín dụng ngân hàng đang bị thắt chặt, đồng thời Thông tư 16/2021/TT-NHNN hạn chế các ngân hàng cấp tín dụng qua hình thức trái phiếu doanh nghiệp nên vai trò của thị trường trái phiếu sẽ càng trở nên rõ nét.
Theo dự đoán của FiinRatings, lãi suất phát hành của trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2022 sẽ tăng lên đáng kể so với năm 2021 vì các lý do: áp lực phát hành trái phiếu doanh nghiệp để tái tài trợ và huy động vốn để đầu tư mới; nền lãi suất huy động ngân hàng hiện đang rục rịch tăng trở lại...
Nhà đầu tư cần quan tâm gì khi mua trái phiếu doanh nghiệp
Ông Khang cho rằng khi đầu tư trái phiếu, để hạn chế rủi ro, nhà đầu tư cần lưu ý nghiên cứu về doanh nghiệp phát hành trái phiếu với các thông tin như kết quả hoạt động kinh doanh 2 năm gần nhất, một số chỉ tiêu tài chính cơ bản, phát hành trái phiếu làm gì, phương án phát hành, trả nợ...
Các chuyên gia cho rằng nhà đầu tư cũng cần quan tâm đến vấn đề bảo lãnh khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Bởi hiện nay phần lớn là bảo lãnh phát hành chứ không phải là bảo lãnh thanh toán. Bảo lãnh phát hành là việc tổ chức bảo lãnh cam kết mua lại một phần hoặc toàn bộ trái phiếu phát hành nếu không phân phối hết. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất đối với nhà đầu tư là bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng hoặc của công ty mẹ, công ty liên kết.
Với trái phiếu được bảo lãnh, nhà đầu tư cần đánh giá cả đơn vị bảo lãnh thanh toán. Theo FiinRatings, các doanh nghiệp bất động sản chưa niêm yết thường có khả năng chi trả nợ vay yếu hơn nhiều so với các doanh nghiệp niêm yết. Và phần lớn trong số đó là các công ty dự án hay là các công ty được lập ra để phát triển dự án. Các doanh nghiệp này nếu muốn huy động được vốn cần phải thế chấp tài sản của công ty mẹ hoặc được bên thứ ba hoặc công ty liên quan đứng ra bảo lãnh. Lúc này, rủi ro tín dụng lại nằm ở đơn vị bảo lãnh nhiều hơn chứ không chỉ dừng lại ở tổ chức phát hành.
Trong nhiều trường hợp, rủi ro nằm ở công ty mẹ hoặc công ty liên quan còn lớn hơn đơn vị mà nhà đầu tư thấy tên trên hợp đồng sở hữu trái phiếu. Khi đó, các trái phiếu có bảo lãnh thanh toán chưa chắc đã an toàn hơn so với trái phiếu không có bảo lãnh thanh toán.
Với việc cam kết mua lại của đơn vị phân phối, các chuyên gia cho rằng nhà đầu tư cần phải xác định rõ là cam kết mang tính không chắc chắn hay cam kết chắc chắn sẽ mua lại trái phiếu mà nhà đầu tư đang sở hữu.
Thống kê của FiinRatings cho thấy cam kết mua lại thường là cam kết tương đối/cam kết không chắc chắn, tức là các đơn vị phân phối sẽ đứng ra mua lại trái phiếu hoặc tìm kiếm người mua trái phiếu để nhà đầu tư chuyển nhượng lẫn nhau.
Về vấn đề tài sản bảo đảm, các chuyên gia cho rằng nếu tài sản bảo đảm là bất động sản và dự án hình thành trên bất động sản thì cần phải nắm được dự án nằm ở đâu, đơn vị định giá có tên tuổi hay không.
Các tài sản đảm bảo là cổ phiếu có mức độ dao động lớn và phụ thuộc rất nhiều vào năng lực tín dụng của tổ chức phát hành. Do đó, nếu tổ chức phát hành gặp khó khăn trong việc trả nợ, giá trị của cổ phiếu cũng sẽ suy giảm nhanh chóng, ảnh hưởng đến giá trị của tài sản đảm bảo. Trên thực tế, chỉ các nhà đầu tư tổ chức mới có khả năng xử lý hoặc cấu trúc lại doanh nghiệp và quá trình này thường kéo dài nên không có nhiều ý nghĩa về mặt đảm bảo cho nhà đầu tư cá nhân.
Các trái phiếu được đảm bảo bởi các bất động sản và tài sản hình thành từ vốn vay cũng rất rủi ro. Nếu không hoàn thành đúng theo kế hoạch đầu tư, giá trị tài sản đảm bảo sẽ bị ảnh hưởng đáng kể, ngoài ra thời gian xử lý tài sản đảm bảo kéo dài sẽ ảnh hưởng đến khả năng thu hồi vốn đầu tư của nhà đầu tư.
Theo FiinRatings, trên thị trường tài chính luôn tồn tại sự bất cân xứng về mặt thông tin. Năng lực phân tích đánh giá thông tin giữa nhà đầu tư tổ chức và phần đông nhà đầu tư cá nhân cách nhau rất xa - đặc biệt với sản phẩm mới như trái phiếu doanh nghiệp. Trong đó đa phần là của doanh nghiệp chưa niêm yết và mức độ công bố thông tin rất hạn chế. Do vậy, làm sao để lựa chọn được trái phiếu có độ an toàn cao, rủi ro phù hợp với năng lực tài chính và phân bổ sao cho hợp lý giữa các loại tài sản nắm giữ là băn khoăn hoàn toàn chính đáng của nhà đầu tư cá nhân.
Ngoài ra, việc chưa hiểu rõ quy định về loại trái phiếu nào thì nhà đầu tư không chuyên được phép mua bán chuyển nhượng dẫn đến trường hợp trên thực tế có tình trạng không ít nhà đầu tư cá nhân không chuyên mua trái phiếu phát hành riêng lẻ thông qua hợp đồng ủy quyền với một nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp (hoặc chỉ xác định tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp) chỉ tại thời điểm nào giao dịch mua ban đầu. Mặc dù các quy định pháp lý chưa thực sự rõ ràng, đây cũng là rủi ro pháp lý cho nhà đầu tư khi xảy ra rủi ro. Chẳng hạn, trong sự kiện vỡ nợ, quyền lợi của nhà đầu tư đó sẽ không có cơ sở chắc chắn hoặc có thứ hạng xếp sau các chủ nợ khác nếu như điều kiện tham gia không được đáp ứng theo quy định hiện hành.
