(KTSG) - Nhìn chung, việc mua lại trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) trước hạn có thể có mặt tích cực hoặc tiêu cực tùy từng trường hợp và bối cảnh.
- Doanh nghiệp lại ‘căng thẳng’ với trái phiếu đáo hạn cuối năm
- Vòng xoáy rủi ro trái phiếu doanh nghiệp
“Rầm rộ” mua lại trước hạn
Thời gian qua, thị trường TPDN chứng kiến nhiều biến động mạnh, đặc biệt từ sau vụ việc của Tân Hoàng Minh và mới đây là Vạn Thịnh Phát. Xu hướng mua lại trái phiếu trước hạn của các doanh nghiệp ngày càng trở nên rầm rộ.
Theo Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), trong chín tháng đầu năm, tổng giá trị trái phiếu được các doanh nghiệp mua lại đã lên đến hơn 142.000 tỉ đồng, tăng 67% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó riêng tháng 9 chiếm hơn 28.800 tỉ đồng, tương đương tăng 199% so với cùng kỳ năm trước.
Trong nhóm mua lại trái phiếu nhiều nhất từ đầu năm, ngân hàng tiếp tục dẫn đầu, theo sau là các doanh nghiệp bất động sản. Đứng đầu danh sách này là các ngân hàng thương mại như BIDV mua lại lượng trái phiếu trước hạn với giá trị 12.672 tỉ đồng; VIB 8.800 tỉ đồng; LPB 8.000 tỉ đồng; SHB 5.450 tỉ đồng, TPB 4.900 tỉ đồng; OCB 4.700 tỉ đồng…
Trong tốp 20 cái tên mua lại trái phiếu nhiều nhất từ đầu năm có nhiều doanh nghiệp chưa niêm yết như Công ty Azura (8.200 tỉ đồng), Yamagata (6.500 tỉ đồng), Osaka Garden (3.400 tỉ đồng), Bông Sen (2.400 tỉ đồng), Cáp treo Bà Nà (2.250 tỉ đồng)...
Nhiều doanh nghiệp đã tăng cường mua lại trái phiếu nhằm giảm áp lực đáo hạn và giải quyết các lô trái phiếu có thể gặp bất lợi bởi quy định mới.
Ngoài nhóm ngân hàng, Gelex (GEX) là cái tên hiếm hoi đang niêm yết nằm trong danh sách trên. Doanh nghiệp này đã có nhiều đợt mua lại trái phiếu trước hạn từ đầu năm với tổng giá trị lên đến hơn 2.000 tỉ đồng.
Dù không nằm trong tốp đầu nhưng nhiều doanh nghiệp đang niêm yết cũng đã, đang và có kế hoạch mua lại lượng lớn trái phiếu trước hạn. Điển hình như từ đầu năm Novaland (NVL) đã có ba đợt mua lại trái phiếu trước hạn với tổng giá trị hơn 1.150 tỉ đồng; Chứng khoán VIX có hai đợt mua lại trái phiếu trước hạn với tổng giá trị 500 tỉ đồng; Becamex IDC (BCM) cũng mua lại trái phiếu trước hạn 579 tỉ đồng.
Bất động sản An Gia (AGG) mới đây đã thông qua phương án mua lại 300 tỉ đồng trái phiếu trước hạn sau khi đã mua lại 680 tỉ đồng trái phiếu trước hạn từ đầu năm. Hồi giữa tháng 10, Sunshine Homes (SSH) đã mua lại 500 tỉ đồng trái phiếu trước hạn.
Theo các chuyên gia, việc các doanh nghiệp phát hành mua lại trái phiếu trước hạn có một phần nguyên nhân đến từ việc Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 153 về chào bán trái phiếu riêng lẻ có hiệu lực vào 16-9-2022 đã bổ sung một nội dung quan trọng liên quan đến vấn đề này. Theo đó, doanh nghiệp phát hành phải mua lại trái phiếu trước hạn bắt buộc khi vi phạm phương án phát hành; trong đó, có phương án sử dụng vốn hoặc vi phạm pháp luật.
Bên cạnh đó, trước và sau khi phát hành trái phiếu, doanh nghiệp phải công bố thông tin về khả năng đảm bảo thanh toán, báo cáo kiểm toán tình hình tài chính và kiểm toán tình hình sử dụng vốn theo mục đích phát hành công bố. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp đã tăng cường mua lại trái phiếu nhằm giảm áp lực đáo hạn và giải quyết các lô trái phiếu có thể gặp bất lợi bởi quy định mới.
Ngoài ra, áp lực còn đến từ lượng lớn TPDN sẽ đáo hạn trong thời gian tới. Theo ước tính của VCBS, có khoảng 85.000 tỉ đồng TPDN sẽ đáo hạn trong năm nay, trong đó tập trung ở nhóm các ngân hàng (chiếm 53,4%), bất động sản (chiếm 27%). Con số này trong giai đoạn 2023-2024 ước tính lên đến 790.000 tỉ đồng, chiếm gần một nửa khối lượng TPDN đang lưu hành.
VCBS cho rằng khối lượng đáo hạn và khả năng trả gốc và lãi trái phiếu, cũng như khả năng huy động vốn của doanh nghiệp sẽ là yếu tố cần theo dõi trong thời gian tới. Điều này cũng đồng nghĩa rủi ro thanh khoản tăng đối với thị trường tài chính nếu không có các biện pháp kiểm soát tốt.
Hai mặt của việc mua lại trước hạn
Nhìn chung, việc mua lại TPDN trước hạn có thể có mặt tích cực hoặc tiêu cực tùy từng trường hợp và bối cảnh.
Ở mặt tích cực, theo lý thuyết, khi mua lại trái phiếu trước hạn thì doanh nghiệp không phải trả chi phí lãi vay đang khá cao, đồng thời có thể giảm hệ số nợ/vốn chủ sở hữu, qua đó giúp doanh nghiệp cải thiện các chỉ tiêu tài chính.
Ở mặt tiêu cực, việc mua lại trái phiếu sẽ khiến doanh nghiệp bị suy giảm dòng tiền. Điều này sẽ vô cùng bất lợi trong bối cảnh doanh nghiệp cần nguồn vốn mà các kênh tiếp cận đều khó khăn.
Trên thực tế, việc phát hành trái phiếu mới sẽ khiến doanh nghiệp phải chịu chi phí cao hơn khi lãi suất đã tăng cao hơn so với giai đoạn trước, đồng thời khả năng chào bán, phân phối trái phiếu cũng không còn dễ dàng với các quy định lỏng lẻo với cả phía nhà phát hành lẫn phía trái chủ, nhà đầu tư như trước đây.
Một điểm cũng rất đáng chú ý khác là làn sóng mua lại TPDN trước hạn diễn ra “ồ ạt” trong bối cảnh dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán bất ngờ tăng trở lại trong quí 3 vừa qua.
Theo ước tính, dư nợ cho vay toàn thị trường tính tới cuối quí 3-2022 khoảng 165.000 tỉ đồng (tương đương 6,8 tỉ đô la Mỹ), tăng khoảng 15.000 tỉ đồng so với quí trước. Trong đó, dư nợ cho vay margin ước tính khoảng 153.000 tỉ đồng, còn lại là ứng trước tiền bán.
Trong bối cảnh tâm lý nhà đầu tư (chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân) vẫn rất thận trọng sau những biến động vừa qua, nhiều khả năng dư nợ margin tăng đến từ các hoạt động đi vay của doanh nghiệp, cổ đông lớn để bù đắp sự thiếu hụt nguồn vốn do kênh phát hành TPDN bị siết chặt và room tín dụng hạn chế. Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng, nguồn lực này cũng bị hạn chế bởi quy định giới hạn cho vay ký quỹ tối đa hai lần vốn chủ sở hữu.
Theo thống kê, tổng vốn chủ sở hữu của các công ty chứng khoán tại thời điểm cuối quí 3-2022 khoảng 180.000 tỉ đồng, tương ứng dư nợ margin tối đa 360.000 tỉ đồng. Như vậy, ước tính các công ty chứng khoán sẽ còn khoảng 200.000 tỉ đồng có thể cho vay margin trong thời gian tới.
