Nhà sản xuất lo ngại về đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với ‘đồ uống có đường’

(KTSG Online) - Các doanh nghiệp ngành nước giải khát, đồ uống, thực phẩm đang đứng ngồi không yên trước đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với “đồ uống có đường” mới đây của Bộ Tài chính.

Doanh nghiệp lo lắng đề xuất này nếu được thông qua thì những sản phẩm đồ uống tốt cho sức khỏe, trong đó gồm cả sữa, nước uống dinh dưỡng,... cũng có thể bị đánh thuế cao với người dùng.

• Bộ Tài chính đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt, thêm mức thuế với bia rượu, thuốc lá
• Sẽ bổ sung việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng gây hại đến sức khỏe

Trong dự thảo sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) có nội dung đề xuất “bổ sung đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn... vào các mặt hàng chịu thuế TTĐB”. Mục tiêu chính của đề xuất này theo Bộ Tài chính là bảo vệ sức khỏe người dân, do tác hại của tình trạnh thừa cân, béo phì và một số bệnh khác.

"Đồ uống có đường" nào cũng bị áp thuế TTĐB?

Nhận thông tin về đề xuất trên của Bộ Tài chính, ông Nguyễn Văn Thứ, Giám đốc Công ty GC Food (Đồng Nai), chia sẻ với KTSG Online về sự lo lắng khi các sản phẩm nha đam, thạch dừa và các loại nước từ trái cây nhiệt đới của doanh nghiệp ông sản xuất cũng có thể bị áp thuế TTĐB. Bởi lẽ đa số các sản phẩm GC Food sản xuất đều có sử dụng một ít đường trong thức uống.

Tuy nhiên, số đường này theo ông Thứ chỉ là để bổ sung vào các nguyên liệu khác như trái cây, các đồ uống mát, thảo dược... tốt cho sức khỏe, không phải loại có gas.

“Sản phẩm của chúng tôi dùng đa số là nguyên liệu tự nhiên từ nông sản, tốt cho sức khỏe, có bổ sung đường, khác với các loại đồ uống chỉ lấy hương liệu là chính. Nếu sắp tới thu thuế với nước uống có đường thì quá chung chung, không khuyến khích chế biến sau thu hoạch cho nông sản”, ông Thứ lo lắng.

Không riêng lãnh đạo GC Food lo lắng mà trên thực tế khái niệm "đồ uống có đường" trong dự thảo của Bộ Tài chính được cho là mang tính chung chung, không cụ thể khiến doanh nghiệp có thể hiểu không chỉ nước giải khát có đường mà còn gồm có nước uống dinh dưỡng hay các loại sữa... có bổ sung đường.

Ghi nhận sự lo lắng của doanh nghiệp trong ngành sữa, ông Trần Quang Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam cũng đã ký công văn góp ý gửi Bộ Tài chính về dự thảo Luật thuế TTĐB về nội dung đưa "đồ uống có đườn" phải chịu loại thuế này.

Theo lãnh đạo hiệp hội sữa, dự thảo sửa đổi Luật Thuế TTĐB đề xuất bổ sung “đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn” vào đối tượng chịu thuế TTĐB là chưa phù hợp với điều kiện tại Việt Nam.

"Nội dung đề xuất trên chưa phù hợp với điều kiện tại Việt Nam, chưa có cơ sở khoa học, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế và nếu được thông qua sẽ gây tác động tiêu cực đến hoạt động của doanh nghiệp cũng như đời sống nhân dân", theo nội dung góp ý do ông Trung ký gửi Bộ Tài chính.

Theo Hiệp hội sữa, khái niệm "đồ uống có đường" trong dự thảo có thể hiểu là tất cả các sản phẩm, không chỉ nước giải khát mà còn gồm sữa, sữa dinh dưỡng cho trẻ em, dinh dưỡng cho bệnh nhân, dinh dưỡng cho các đối tượng đặc biệt như người già, phụ nữ có thai... Trong khi đây là những sản phẩm rất cần thiết cho các đối tượng nói trên sử dụng hằng ngày.

Nếu áp dụng thuế TTĐB, giá mặt hàng trên sẽ tăng, hạn chế sự tiêu dùng của người dân, dẫn đến sức khỏe sẽ bị ảnh hưởng, nhất là đối tượng đặc biệt như trẻ em, người già và bệnh nhân mà theo đại diện Hiệp hội sữa là sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thấp còi ở trẻ em (hiện vẫn đang ở mức cao gần 20%), suy dinh dưỡng ở trẻ em và chăm sóc người già, và sự phục hồi người bệnh.

"Do đó, việc đánh thuế TTĐB với đồ uống có cồn mà không loại trừ các sản phẩm có lợi cho sức khỏe là chưa đúng với mục tiêu của luật và chủ trương của Nhà nước là tăng cường nâng cao sức khỏe toàn dân", theo nội dung kiến nghị của vị Chủ tịch Hiệp hội sữa Việt Nam.

Các doanh nghiệp cho rằng, dự thảo chưa xác định rõ khái niệm “đồ uống có đường” ở đây sẽ là những mặt hàng cụ thể nào, trong khi phạm vi của khái niệm này là rất rộng và chưa có trong bất cứ văn bản pháp luật nào của Việt Nam.

Nếu hiểu theo khái niệm đơn thuần "đồ uống có đường" sẽ bao gồm cả sản phẩm có hại và có lợi trong đó có thể bao gồm: nước ngọt có gas, nước trái cây, nước ép rau quả, nước tăng lực, cà phê, … và các loại nước uống dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe như sữa và sản phẩm sữa, sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ em, người già, dinh dưỡng y tế cho bệnh nhân, siro thuốc,…

Trong khi các doanh nghiệp cho rằng trong số sản phẩm nói trên có các sản phẩm rất thiết yếu cho đời sống nhân dân, một khi bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ đẩy giá các sản phẩm có lợi cho sức khỏe này tăng lên, trong khi tình hình hiện nay nhiều người lao động thiếu việc làm, thu nhập giảm,...

Lo ngại về phạm vi quá rộng của khái niệm mặt hàng

Nhiều doanh nghiệp trong ngành đồ uống khác và thực phẩm cũng bày tỏ sự lo ngại về phạm vi quá rộng của khái niệm "đồ uống có đường" sẽ gây khó cho kinh doanh nếu bị đánh thuế TTĐB.

Trao đổi với KTSG Online, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM (FFA), cho rằng hầu hết các doanh nghiệp hoạt động sản xuất sản phẩm có liên quan "đồ uống có đường" của hội đều trong tình trạng lo lắng khi nghe thông tin về đề xuất nói trên của Bộ Tài chính.

Do đó, theo bà Chi, FFA gần đây cũng đã có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ và các bộ ngành liên quan bày tỏ "hết sức quan ngại với đề xuất bổ sung đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn vào đối tượng chịu thuế TTĐB" với mục tiêu chính là bảo vệ sức khỏe nhân dân, do tác hại của tình trạng thừa cân, béo phì và một số bệnh khác.

Dù cho rằng đề xuất là một mục tiêu vì lợi ích, sức khỏe cộng đồng,... Tuy nhiên, người đại diện của FFA cho rằng dự thảo còn rất nhiều vấn đề bất cập, chưa có đầy đủ cơ sở khoa học thuyết phục và hợp lý, không phù hợp với điều kiện tại Việt Nam cũng như thông lệ quốc tế. Cho nên nếu không xem xét, nghiên cứu kỹ trước khi thông qua sẽ mang lại hệ lụy rất lớn cho sự phục hồi, phát triển của nhiều ngành hàng cũng như đời sống người dân.

Với đề xuất đánh thuế TTĐB đối với đồ uống có đường, theo FFA là sẽ ảnh hưởng đến phần lớn người tiêu dùng vì đây là các sản phẩm bình dân, được tiêu thụ đến tận vùng nông thôn trên cả nước. Đáng chú ý khi đánh thuế cao thì sẽ tác động trực tiếp đến chuỗi cung ứng của ngành, chẳng hạn ngành sản xuất đường, bao bì, hệ thống phân phối bán lẻ, đặc biệt là những hộ kinh doanh cá thể (tiệm tạp hoá, bán rong), sinh kế và thu nhập phụ thuộc trực tiếp vào việc kinh doanh những mặt hàng này.

Việc đề xuất đánh thuế TTĐB với "nước uống có đường" của Bộ Tài chính được cho là để bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), cần phải có nghiên cứu kỹ về tác động của nước ngọt đến sức khỏe người dùng.

"Phải chăng nước ngọt là nguyên nhân gây bệnh béo phì, ảnh hưởng đến sức khỏe? Cần phải có đánh giá về việc này dựa trên cơ sở nghiên cứu khoa học một cách cụ thể và rõ ràng", ông Việt nêu kiến nghị, và đặt câu hỏi: "Liệu việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt với những sản phẩm này có giúp giảm tình trạng thừa cân béo phì...?".

Trao đổi với KTSG Online, ông Việt cho biết, hiện rất ít các nước phát triển áp dụng thuế TTĐB với sản phẩm đồ uống có đường. Thậm chí có quốc gia sau khi cho áp thuế này một thời gian thì lại cho dừng vì thấy chưa hợp lý, như trường hợp ở Na Uy.

Tương tự, trong công văn góp ý của Hiệp hội Sữa Việt Nam gửi lên Bộ Tài chính cũng chi ra rằng: hiện nay, trên thế giới chỉ có 50/193 quốc gia đánh thuế TTĐB đối với nước giải khát bổ sung đường (không phải là đồ uống có đường và đều loại trừ các sản phẩm sữa, thực phẩm dinh dưỡng). Mặt khác, thế giới cũng chưa có bất kỳ thống kê hoặc nghiên cứu nào cho thấy 50 quốc gia đánh thuế nước giải khát bổ sung đường đem lại hiệu quả trong việc giảm tình trạng béo phì.

Cũng theo người đại diện của VBA, đề xuất thuế TTĐB với các sản phẩm "nước uống có đường" được hiểu là sẽ áp dụng với các doanh nghiệp, nhà sản xuất chế biến công nghiệp, trong khi các nước uống có đường khác đang được người trẻ sử dụng rộng khắp (đơn cử như thức uống trà sữa các loại) nhưng không phải sản xuất công nghiệp, thì sao?

Ông Việt cho rằng cần cân nhắc kỹ bởi lẽ đánh thuế cao với sản phẩm đồ uống có đường sẽ ảnh hưởng đến cả người nông dân, nhà cung cấp nguyên vật liệu từ nông sản khác...

Ông Nguyễn Văn Thứ, Giám đốc Công ty GC Food, và là Phó Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch (AFT), cũng cho rằng nếu áp thuế cao với những sản phẩm đồ uống có đường được chế biến từ các nguyên liệu chính là nông sản, trái cây sau thu hoạch thì vô hình chung sẽ không khuyến khích đầu tư mới, mở rộng sản xuất của doanh nghiệp.

Cần có sự nghiên cứu kỹ lưỡng trước mỗi sự điều chỉnh

Các hiệp hội kiến nghị xem xét chỉ đánh thuế TTĐB khi có nghiên cứu đầy đủ hơn cho thấy hiệu quả của chính sách thuế trong việc giảm tình trạng thừa cân, béo phì đúng với mục tiêu đề ra của sắc thuế.

Từ những lý do trên, Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM kiến nghị xem xét không đánh thuế TTĐB đối với “đồ uống có đường, thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn” trong giai đoạn kinh tế khó khăn hiện nay, để không tạo thêm gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp.

FFA kiến nghị chỉ xem xét mở rộng khi tình hình kinh tế đã hồi phục và khi có nghiên cứu đầy đủ hơn cho thấy hiệu quả của chính sách thuế trong việc giảm tình trạng thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm khác để đúng với mục tiêu đề ra của sắc thuế.

Nếu sau khi nghiên cứu và có báo cáo kết luận chứng minh đầy đủ cơ sở khoa học thì xem xét, cân nhắc áp dụng biện pháp hạn chế tiêu dùng đối với một số đồ uống có hàm lượng đường cao, vượt quá ngưỡng nhất định cần điều chỉnh, hoặc sản phẩm sử dụng hoàn toàn hương liệu nhân tạo, các chất làm ngọt, tương tự như cách làm của một số nước Đông Nam Á.

Đơn cử như Thái Lan thu thuế TTĐB đối với nước khoáng nhân tạo, nước hoa quả nhân tạo không lên men; Philippine thu thuế TTĐB đối với đồ uống sử dụng chất làm ngọt hoàn toàn calo và chất làm ngọt hoàn toàn không calo hoặc hỗn hợp chất làm ngọt có calo và không calo,...).

"Phương pháp này vừa giúp tránh đánh thuế đối với các sản phẩm có hàm lượng đường tự nhiên mà nhà sản xuất không thể tách ra được, vừa hạn chế sử dụng các hương liệu nhân tạo cũng như đúng với mục đích đánh thuế vì nếu hàm lượng đường thấp thì không thể là nguyên nhân gây béo phì", theo nội dung trong công văn kiến nghị của FFA.

Thay vào đó, để cải thiện sức khỏe và thể chất cho người dân, FFA đề xuất Nhà nước cần có chương trình quốc gia giáo dục dinh dưỡng trong trường học để tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho học sinh và phụ huynh, người dân về nếp sống, những lựa chọn lành mạnh cho sức khỏe, ăn uống hợp lý và tăng cường vận động nhằm hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì, nhất là trẻ em.

Đại diện Hiệp hội Sữa Việt Nam cũng đề nghị Bộ Tài chính bổ sung "loại trừ sữa và sản phẩm từ sữa" trong dự thảo luật để tránh nhầm lẫn đánh thuế TTĐB lên sản phẩm dinh dưỡng cho sức khỏe. Ngoài ra, lãnh đạo Hiệp hội Sữa cũng kiến nghị chưa mở rộng đối tượng chịu thuế để không thêm gánh nặng cho người dùng, doanh nghiệp; chỉ đánh thuế đúng sản phẩm có chứng minh khoa học là có hại đúng với mục tiêu sắc thuế.

Tương tự, ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch VBA, cũng kiến nghị cần cân nhắc thêm thời điểm phù hợp hơn, nhất là năm 2023 dự báo còn nhiều khó khăn hơn năm 2022. Trong bối cảnh, tín dụng, thắt chặt, lãi suất tăng cao, doanh nghiệp chưa phục hồi hoàn toàn, biến động giá thế giới còn là nỗi lo lạm phát, ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng của người dân. Cơ sở để đưa ra kiến nghị này, theo ông Việt, Nhà nước cần có đánh giá cụ thể để xem xét thật thấu đáo, khách quan những vướng mắc hiện nay.