(KTSG) - Phi công bay sai lệnh nhưng kiểm soát không lưu không hay biết dẫn đến máy bay cất cánh suýt đụng phải một máy bay đang hạ cánh. Mặt đường băng bong tróc một mảng mà không ai phát hiện, chỉ khi phi công chuẩn bị cất cánh nhìn thấy và báo lại thì đơn vị quản lý sân bay mới biết. Những triệu chứng đáng ngại không chỉ mới xảy ra, vì vậy rất cần “khám tổng quát” cho an toàn hàng không.
- Chiến sự tại Ukraine làm rối loạn ngành hàng không toàn cầu
- Ngành hàng không dự đoán phải mất 2-3 năm tới mới phục hồi hoàn toàn
Sự cố không lưu hôm 24-6 ở sân bay Nội Bài (Hà Nội) có thể khiến hai máy bay đâm vào nhau khi một máy bay của hãng Thai Air Asia cất cánh đang ở tốc độ 235 ki lô mét/giờ thì lại có một máy bay khác đáp xuống và chạy cắt ngang đường băng cất cánh. Với khoảng cách lúc đó là 1.500 mét thì chỉ mất 23 giây hai máy bay này sẽ đụng nhau, may mắn là tai nạn đã không xảy ra.
Có hai điểm đáng lo ngại trong vụ này: đài kiểm soát sân bay Nội Bài không hay biết máy bay cất cánh không đúng lệnh của không lưu và không báo cáo ngay vụ việc. Sự cố xảy ra hôm 24-6 nhưng đến ngày 30-6, báo cáo của phi hành đoàn máy bay Air Asia mới được Công ty Quản lý bay miền Bắc chuyển cho Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam(1).
Các sự cố liên quan đến nhân viên kiểm soát không lưu ở các sân bay Việt Nam không phải xảy ra một lần. Năm 2022, tại sân bay Cát Bi (Hải Phòng) nhân viên không lưu bỏ vị trí trực, làm việc riêng, không đeo tai nghe khiến một máy bay không liên lạc được để cất cánh. Cũng tại sân bay này năm 2017 đã xảy ra vụ nhân viên không lưu trực chính ngủ quên trong hơn nửa giờ.
Trong hai năm 2011-2012, tại sân bay Tân Sơn Nhất (TPHCM) xảy ra ba vụ sự cố nghiêm trọng liên quan đến kiểm soát không lưu gồm vụ hai nhân viên không lưu đánh nhau ngay trong ca trực bỏ mặc máy bay không được hướng dẫn, vụ máy bay suýt đâm vào nhau do không lưu ra lệnh bay cùng độ cao cho hai máy bay ngược chiều và vụ một máy bay được lệnh hạ cánh xuống đường băng đang sửa chữa, tẩy vệt cao su(2).
Không chỉ có sự cố an toàn bay liên quan đến không lưu. Chỉ trong hai tuần cuối tháng 6 đầu tháng 7-2023 đã có đến sáu vụ sự cố liên quan đến đường băng tại các sân bay.
Trong thời gian từ ngày 28-6 đến 3-7-2023, đã có ba máy bay được phát hiện cán phải đinh vít tại sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất, theo Tuoitre.vn. Ngoài ra, còn có hai vụ nghi do dị vật văng trúng là cánh quạt động cơ một máy bay bị mẻ được phát hiện tại sân bay Đà Nẵng và một máy bay khác tại sân bay Tân Sơn Nhất bị rách vỏ xì hơi.
Sân bay Vinh (Nghệ An) phải đóng cửa một ngày hôm 3-7 do đường băng bị bong tróc nhưng bộ phận chức năng ở sân bay này không hay biết gì về sự xuất hiện mảng bong tróc có kích thước hơn 40 mét vuông này. Chỉ đến khi cơ trưởng chuyến bay VN 1261 từ Vinh đi TPHCM chuẩn bị cất cánh lúc 9 giờ 30 sáng 3-7 ra đầu đường băng phát hiện và báo với Đài kiểm soát không lưu Vinh thì sân bay mới biết đường băng hư 3).
Sau khi phát hiện các sự cố nói trên, các đơn vị quản lý khu bay của các sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất báo cáo đã kiểm tra đường băng nhưng “không phát hiện điều gì bất thường”. Còn nguyên nhân bong tróc đường băng ở sân bay Vinh theo cơ quan chức năng là “do nhiệt độ cao”.
Dù lý do là gì, một loạt sáu vụ sự cố xảy ra liên tiếp cho thấy, quy trình kiểm tra vật thể lạ trên đường băng mà thuật ngữ hàng không gọi là FOD và bề mặt đường băng có thể chưa chặt chẽ. Đây có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng còn sót FOD hoặc không biết mặt đường băng bị hư.
Qua những vụ sự cố lớn nhỏ tại các sân bay Việt Nam, có thể thấy yếu tố con người là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự cố khi các quy trình an toàn nghiêm ngặt không được tuân thủ đầy đủ. Các vụ việc liên quan điều khiển không lưu hay mặt đường băng bong tróc mà không ai phát hiện cho thấy, chất lượng nhân sự của bộ máy dịch vụ mặt đất đang có vấn đề.
Nếu không chẩn đoán cẩn thận để bắt đúng bệnh và điều trị triệt để thì an toàn hàng không sẽ còn tiếp tục bị đe dọa. Nguy cơ “cái sảy nảy cái ung” có thể xảy ra bất cứ lúc nào, khi đó thì mọi giải pháp chỉ như “mất bò mới lo làm chuồng”, còn thiệt hại về tiền của, sinh mạng và uy tín quốc gia bị mất thì không có cách gì khắc phục.
------------
(1) https://bnews.vn/thanh-lap-to-dieu-tra-su-co-2-may-bay-suyt-giao-cat-tai-san-bay-noi-bai/298149.html
(2) https://thesaigontimes.vn/khi-an-toan-bay-van-tiep-tuc-ngu-quen/
(3) https://tuoitre.vn/san-bay-vinh-hoat-dong-tro-lai-tu-7h-sang-nay-20230704072035594.htm
