Các cách tính mức hưởng BHXH – hưởng lúc nào lợi hơn?

Các cách tính mức hưởng BHXH – hưởng lúc nào lợi hơn?

Đức Tâm

Cách tính BHXH theo luật mới đang nhắm đến việc mang lại thu nhập ổn định cho người về hưu. Ảnh: Uyên Viễn

(TBKTSG Online) Để thấy rõ những khác biệt giữa Luật Bảo hiểm Xã hội (BHXH) hiện hành (Luật số 71/2006/QH11) và Luật BHXH sửa đổi sẽ có hiệu lực từ 1-1-2016 (Luật số 58/2014/QH13) liên quan đến vấn đề nhận tiền BHXH một lần sau khi nghỉ việc và đợi đến tuổi nghỉ hưu mới được nhận, TBKTSG ghi nhận cách tính của cơ quan BHXH TPHCM như dưới đây.

Trước hết, xin được nói rõ, vì luật mới chưa có nghị định hướng dẫn, nên việc tính toán này dựa theo luật và cách tính hiện hành. Ngoài ra, các kịch bản này áp dụng cho khu vực doanh nghiệp tư nhân, mức lương giả định là mức lương bình quân trong suốt giai đoạn đóng BHXH.

I Kịch bản dựa trên Luật BHXH hiện hành và Luật BHXH sửa đổi

Trường hợp thứ nhất, người lao động (NLĐ) tham gia BHXH dưới 20 năm

Để cụ thể, giả sử NLĐ tham gia BHXH 19 năm, từ năm 2007 đến 2025, có mức lương đóng BHXH không đổi là 10 triệu/tháng.

Khi nghỉ việc, theo Luật hiện hành, NLĐ có thể nhận tiền BHXH một lần. Và cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 1,5 tháng lương bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Như vậy NLĐ sẽ nhận được 28,5 tháng lương (=19 x 1,5), tương ứng với số tiền là 285 triệu.

Theo Luật BHXH sửa đổi, giả sử người lao động được nhận BHXH một lần sau khi nghỉ việc, thì theo khoản 2 điều 60, cứ mỗi những năm đóng BHXH trước năm 2014 thì được hưởng 1,5 tháng lương; từ 2014 trở đi thì mỗi năm tương ứng với 2 tháng lương. Như vậy người lao động sẽ nhận được 34,5 tháng lương (=[7 x 1,5] + [12 x 2]), tương ứng với số tiền là 345 triệu, nhiều hơn so với số tiền nhận theo Luật BHXH cũ là 60 triệu.

Trong trường hợp đợi đến tuổi nghỉ hưu mới được nhận thì số tiền nhận được vẫn chỉ là 345 triệu, không hơn không kém.

Cách tính trong ngắn hạn cũng tương tự. Lấy ví dụ 5 năm, giả sử mốc thời gian từ năm 2013 đến 2017, theo luật BHXH cũ, NLĐ sẽ được hưởng 7,5 tháng lương. Còn nếu theo Luật BHXH mới thì người lao động sẽ được hưởng 9,5 tháng lương.

Về cơ bản, theo Luật BHXH mới, số tiền người lao động nhận được khi nghỉ việc sẽ lớn hơn so với Luật BHXH cũ.

Bảng tóm tắt sau về số tiền BHXH được hưởng một lần khi nghỉ việc như sau:

Trường hợp thứ 2, khi người lao động tham gia BHXH từ 20 năm trở lên, họ đáp ứng điều kiện cần để nhận lương hưu và chờ đến tuổi nghỉ hưu để nhận.

Cả Luật BHXH cũ và mới đều có một điểm chung đó là quy định trong 15 năm đầu tiên từ thời kỳ nhận lương hưu, tiền lương mỗi tháng tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH, nghĩa là mỗi tháng người lao động nhận được 4,5 triệu đồng.

Theo số liệu Tổng cục Thống kê cập nhật ngày 27-12-2014 thì tuổi thọ trung bình của người Việt Nam là 73,2 tuổi, làm tròn là 73 tuổi. Tạm tính căn cứ con số này, người lao động sẽ có 13 năm để nhận lương hưu, tương ứng với 156 tháng. Khi đó số tiền nhận được là 702 triệu.

Tỷ lệ đóng BHXH của người lao động và người sử dụng lao động khác nhau theo từng thời điểm. Tuy nhiên, để tính toán cho đơn giản, giả định tỷ lệ đóng BHXH của người lao động và người sử dụng lao động lần lượt là 8% và 18% trên mức lương theo như quy định mới nhất.

Khi đó, theo Luật BHXH mới, ta có các bảng thông tin sau:

     
Từ sau khoảng thời gian nhận mức lương hưu theo tỷ lệ 45% trở đi, cứ mỗi năm, sẽ tăng thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ. Mức lương hưu hàng tháng nhận được không quá 75% của tháng lương bình quân tham gia BHXH.

II  Kịch bản dựa hoàn toàn trên Luật BHXH sửa đổi

Lấy ví dụ, một người có mức lương đóng BHXH là 10 triệu/tháng. Giả sử người này tham gia BHXH từ năm 2013.

Tỷ lệ % trên tiền lương mà NLĐ và doanh nghiệp sử dụng lao động phải đóng BHXH trong năm 2013 là lần lượt 7% và 17%; từ năm 2014 trở đi, tỷ lệ này là 8% và 18%. Theo giả định về mức lương nêu trên, trong năm 2013, số tiền BHXH phải đóng mỗi tháng tính cho cả NLĐ và DNSDLĐ sẽ là 2,4 triệu/tháng và từ năm 2014 trở đi, số tiền đóng BHXH là 2,6 triệu/tháng.

Trường hợp thứ nhất, tính trong 5 năm, từ 2013 – 2017

Số tiền đóng BHXH trong trường hợp này sẽ là 153,6 triệu [(2,4×12) + (2,6×48)].  Nếu NLĐ không còn làm việc và muốn rút số tiền BHXH một lần (giả sử đủ điều kiện để rút theo điều 60 Luật BHXH sửa đổi) thì số tiền anh ấy nhận được sẽ là 9,5 tháng lương, tương ứng 95 triệu đồng.

Nếu anh ấy đợi đến khi nghỉ hưu để nhận thì số tiền vẫn là 95 triệu vì khi người lao động tham gia BHXH không đủ 20 năm thì không được xét chế độ lương hưu.

Trường hợp thứ hai, người lao động tham gia bảo hiểm tròn 20 năm, tức họ đóng bảo hiểm liên tục đến năm 2032 và giả sử đủ tuổi nhận lương hưu.

Khi đó, theo điểm a, khoản 2, điều 74 trong Luật BHXH sửa đổi, trong 20 năm đầu sau nghỉ hưu, số tiền họ nhận được mỗi tháng bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội. Nghĩa là mỗi tháng người lao động được nhận lương hưu là 4,5 triệu đồng.

Lấy tuổi thọ trung bình của người Việt Nam, theo Tổng cục Thống kê và làm tròn, là 73 tuổi để tính, thì lao động nam sẽ có 13 năm để nhận lương hưu (nghỉ hưu ở tuổi 60),  tương ứng với 156 tháng. Khi đó số tiền nhận được là 702 triệu.

Với lao động nữ sẽ có 18 năm để nhận lương hưu, tức 216 tháng, tương ứng tổng số tiền nhận được là 972 triệu.

Tóm tắt:

Từ sau khoảng thời gian nhận mức lương hưu theo tỷ lệ 45% trở đi, cứ mỗi năm, sẽ tăng thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ. Mức lương hưu hàng tháng nhận được không quá 75% của tháng lương bình quân tham gia BHXH.