Campuchia cứu loài rùa khổng lồ

Campuchia cứu loài rùa khổng lồ

Rùa mai mềm Cantor thường trốn dưới lớp cát hoặc bùn, chỉ nhô mắt và mũi lên trên. Nó có thể dài tới 2 mét.

(TBKTSG Online) – Nhờ biệt tài của cư dân địa phương, một chương trình bảo vệ loài rùa khổng lồ đang được triển khai ở Campuchia. Tờ Phnom Penh Post đã ghi nhận bước đầu thành công của chương  trình này.

Năm ngoái, Su Pie nhặt được những quả trứng bên bờ sông Mêkông và kiếm được khoảng 20 đô la Mỹ khi bán chúng cho các thợ mỏ Trung Quốc làm việc trong vùng. Năm nay, ông hy vọng kiếm được nhiều hơn bằng cách không đụng đến các ổ trứng mà ông phát hiện được và đảm bảo không để ai chạm tay vào.

Su Pie, 59 tuổi, sống trong căn nhà bên bờ sông cùng vợ và 3 con ở quận Sambour, cách thành phố Kracheh một giờ đường. Ông giới thiệu với các nhà phụ trách Conservation International, một tổ chức phi chính phủ của Mỹ hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ đa dạng sinh học, những thành quả còn khiêm tốn trong việc đóng góp vào dự án từ năm 2008. Tin vui là ông đã phát hiện 10 ổ trứng; tin buồn là ông đã ăn trứng của một ổ vì sợ các ngư dân khác phát hiện quá dễ dàng. Các nhà hoạt động bảo vệ môi trường của Mỹ chỉ biết nhăn mặt vì họ biết rằng vài bữa ăn kiểu này sẽ dẫn đến tuyệt chủng loài rùa Cantor khổng lồ ở Campuchia. Nhưng do chương trình sử dụng cư dân địa phương để bảo vệ ổ trứng rùa chỉ mới hình thành từ năm ngoái nên họ biết rằng hoạt động này khó khởi đầu một cách suông sẻ được.

Một ổ trứng có thể mang lại 200 đô la

Loài rùa Cantor có thể dài đến 2 mét và nặng hơn 50 kg. Phần mai mềm và dẹt của loài rùa này, phủ một lớp da như cao su, tương tự con cu đinh, bấy lâu nay được săn lùng ở Campuchia vì được sử dụng trong điều trị sau sinh đẻ. Tháng 5-2007, một nhà khoa học làm việc cho chính phủ Campuchia và Quỹ bảo tồn thiên nhiên WWF đã tìm thấy một phiên bản của loài rùa khổng lồ nước ngọt mà người ta tưởng rằng nó đã biến mất khỏi Campuchia. Cho đến lúc phát hiện ra con rùa cái nặng 11 kg (cùng với ổ trứng và rùa con), người ta nghĩ rằng chỉ còn một số ít tại Lào, và nhiều người lo ngại chúng sẽ tuyệt chủng. 

Sau đó, các tổ chức bảo vệ thiên nhiên đã quyết định kêu gọi dân làng đóng góp vào dự án bảo vệ các khu vực đẻ trứng của rùa mai mềm khổng lồ. “Tôi rất muốn tham gia bảo vệ chúng, nhưng nếu làm thế mà chẳng được gì thì tôi sẽ tiếp tục lấy phân nửa số trứng cho mình”, một ngư dân thừa nhận. “Và rồi các ngư dân khác cũng đi tìm trứng nên công việc của tôi không dễ dàng”.

Sau khi kiểm tra vị trí của ổ trứng, các nhà phụ trách chương trình bảo vệ trả ngay cho ông Su Pie 30 đô la Mỹ cùng một cái lưới để đậy lên ổ trứng, tránh bị các kẻ thù trong thiên nhiên đến ăn, đặc biệt là kỳ đà. Kim Chamnan, người phụ trách chương trình phân tích: “Ba mươi đô la cho một ổ trứng phát hiện, cộng thêm 2 đô la mỗi ngày từ lúc chúng tôi có thể nhìn thấy ổ trứng và trứng nở, rồi thêm 2 đô la cho một quả trứng nở thành rùa con. Ông Su Pie kiếm được khá bộn tiền khi hợp tác với chúng tôi. Tổng cộng ông được trả 200 đô la cho ổ trứng này nếu như trứng nở hết”. 

Một ổ trứng rùa có từ 20 đến 50 trứng, thời gian nở là hơn 60 ngày. Năm ngoái, Conservation Interntional đã bảo vệ thành công 4 ổ trứng rùa và lưu giữ lại 12 rùa con để nuôi dưỡng chúng thật sự đủ mạnh rồi mới thả vào thiên nhiên.

Hiếm khi người ta nhìn thấy loài rùa này trong thiên nhiên vì đặc tính của nó: luôn ẩn mình dưới đáy sông đầy bùn, chỉ nhô lên phần mắt và mũi. Phải dùng đến máy dò mới phát hiện được chúng. Rùa Cantor kiếm mồi mà không cần phải động đậy, ăn cá và cua di chuyển trong tầm của chúng.

Lúc mới nở, rùa con rất dễ bị chết khi rùa mẹ rời ổ. Do vậy, biện pháp quan trọng là phải bảo vệ khu vực rùa đẻ trứng, theo giải thích của Kea Ratha, một cô sinh viên năm thứ ba của Đại học hoàng gia Phnom Penh đang làm nghiên cứu về thức ăn của rùa Cantor. “Ngoài dự án của Conservation International, chẳng ai làm gì để bảo vệ loài rùa đang gặp rất nhiều mối đe dọa này”, cô nói. “Rùa lớn bị bắt và bán đi, ổ thì bị lấy trứng. May nhờ loài rùa này đẻ trứng nhiều nên số lượng của chúng tăng nhanh, nếu như ổ trứng được bảo vệ”, nhà sinh học David Emment làm việc cho Conservation International ở Campuchia, giải thích.

Cần có thời gian để dư luận thật sự quan tâm

Tại các chợ nhỏ trong vùng, một quả trứng rùa được bán với giá 1.500 riel (khoảng 0,2 đô la). Như vậy cả một ổ trứng đầy mang lại không quá 10 đô la. Nhưng số tiền này rất hấp dẫn các ngư dân vốn không biết rằng họ sẽ được trả nhiều hơn từ chương trình bảo vệ. Các chuyên gia của chương trình này chỉ còn biết cách đánh động cư dân địa phương bằng cách phát tờ rơi in hình ổ trứng rùa và số điện thoại để gọi nếu phát hiện ổ trứng. Số tiền nhận được chắc chắn khiến các cư dân quan tâm, nhưng sẽ phải mất thời gian để chương trình tạo được ảnh hưởng. Trước mắt, những nhà bảo vệ thiên nhiên tiếp tục đi tìm những ổ trứng chôn dưới lòng đất.

Ken Vy, 31 tuổi, sống bằng đánh bắt cá và làm ruộng. Anh được các chuyên gia đánh giá cao nhờ tài phát hiện ổ trứng. Năm ngoái, khi anh biết được chương trình này thì mùa nở trứng rùa đã gần chấm dứt. Vậy mà anh cũng đã kiếm được 200 đô la nhờ ổ trứng phát hiện. “Đêm nay, tôi rời nhà lúc 4 giờ sáng với ngọn đèn gắn trên trán. Nếu chờ thêm vài giờ nữa thì chắc chắn các ngư dân khác sẽ nhìn thấy tôi và đến tìm kiếm ổ trứng ở đoạn này”, anh kể. Ken Vy đã phát hiện 2 ổ trứng trên dải cát gần nhà. “Mỗi ngày tôi đến đó nhiều lần để bảo vệ ổ và canh chừng không cho người khác đến ăn cắp trứng”.

Khi các chuyên gia của chương trình đến nhờ anh giúp họ, Ken Vy rất hăng hái nói về công việc bảo vệ trứng hằng ngày. Nhưng anh cũng không che giấu động cơ của mình: chính số tiền thưởng hấp dẫn đã kéo anh ra khỏi giường lúc sáng sớm để tìm ổ trứng cần bảo vệ. Đó chính là khía cạnh thực dụng của chương trình và những người phụ trách của Conservation International hiểu rằng đó là chìa khóa thành công nếu muốn bảo tồn loài động vật đang bị đe dọa này.

MINH TRƯỜNG