Câu chuyện Ivermectin

(KTSG) – Những ngày này thật khó tìm một bài báo thật khách quan, tỉnh táo về Ivermectin, một loại thuốc đang gây tranh cãi khắp thế giới. Lấy ví dụ hai bài viết trên hai tờ báo uy tín: tờ Economist với bài “Ivermectin, một loại thuốc tẩy giun, là cách chữa Covid-19 lang băm mới nhất” và tờ Wall Street Journal với bài “Vì sao FDA lại tấn công một loại thuốc an toàn, hữu hiệu?” kèm theo tít phụ – “Ivermectin là một cách điều trị và dự phòng Covid đầy hứa hẹn nhưng cơ quan này đang bôi xấu nó”.

Với một người đọc bình thường như chúng ta, không thể tránh khỏi nỗi hoang mang khi đọc hai cái tít chỏi nhau chan chát như thế. Chắc hẳn người tỉnh táo không ai dại gì tin tưởng vào một loại thuốc gây tranh cãi như thế nhưng ai cũng muốn đọc được những phân tích thật khoa học từ các nhà chuyên môn vì sao chống và vì sao ủng hộ Ivermectin như một thứ thuốc điều trị Covid-19. Và đó là điều đang thiếu.

Tờ Economist hay nói chung các luồng dư luận chê bai Ivermectin bắt đầu bằng cách nhấn mạnh đây là thuốc tẩy giun dùng cho ngựa hay gia súc khác. Kết thúc bài viết tờ này trích lời của FDA (Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ) khuyên dân chúng: “Quý vị không phải là ngựa. Quý vị không phải là bò. Xin mọi người, hãy nghiêm túc đi. Dừng lại [đừng uống Ivermectin nữa]”.

Trong bối cảnh như thế, điều mọi người trông chờ là một nghiên cứu quy mô lớn được tiến hành một cách khách quan và khoa học để giải đáp cho dứt khoát về hiệu quả của Ivermectin đối với Covid-19 nhưng sao khó quá.

Có thể do các hãng dược không mặn mà rót kinh phí cho những nghiên cứu về các loại thuốc đã tồn tại từ lâu, hết bản quyền, giá rẻ.

Cách dẫn nhập như thế là không khách quan vì ở các nước khác, khi người ta thử dùng Ivermectin để điều trị Covid-19 họ dùng Ivermectin dành cho người chứ không phải loại thuốc dùng cho ngựa.

Sở dĩ ở Mỹ nhiều người liều mạng uống Ivermectin thuốc thú y là bởi không thể mua Ivermectin dành cho người nếu bác sĩ không kê toa.

Nhưng ngay cả ở Mỹ, bài viết trên Economist cũng cho biết lượng thuốc Ivermectin có kê đơn hiện tăng gấp 30 lần so với năm 2019, lên mức 88.000 toa mỗi tuần, chứng tỏ cũng có nhiều bác sĩ đồng ý kê đơn dùng Ivermectin không phải để tẩy giun lươn, giun chỉ hay diệt các loại ký sinh trùng khác.

Vì liều mạng dùng Ivermectin dành cho gia súc nên rất dễ bị quá liều, chịu nhiều phản ứng phụ nặng gồm nôn mửa, co giật. Theo Hiệp hội các trung tâm kiểm soát ngộ độc, vào tháng 8 vừa qua họ nhận 459 cuộc gọi liên quan đến Ivermectin, gấp 8 lần cùng kỳ năm 2020. Ở các nước khác nơi người ta dùng Ivermectin dành cho người thì không nghe nói về các trường hợp quá liều hay ngộ độc.

Lập luận phản đối Ivermectin tiếp theo của Economist cũng như nhiều bài báo tương tự khác là khía cạnh chính trị hóa thuốc điều trị Covid, như từng xảy ra với loại thuốc chống sốt rét hydroxychloroquine vào năm ngoái. Nhiều người cho rằng những ai phản đối tiêm vaccine và đó thường là giới bảo thủ thì cũng thích uống Ivermectin; còn phe cấp tiến, ủng hộ vaccine lại phản bác Ivermectin như một loại thuốc của giới lang băm.

Điều này cũng không chính xác vì chuyện chia phe Dân chủ hay Cộng hòa chỉ xảy ra ở Mỹ; các nơi khác cũng tranh cãi về Ivermectin nhưng không phải vì họ là cấp tiến hay bảo thủ. Điều đáng nói là có những khái quát hóa mang tính phân biệt rất rõ như cho rằng giới bảo thủ ít học hơn nên thường dễ tin hơn vào các phương pháp điều trị không khoa học.

Quay trở lại bài viết trên Wall Street Journal, được mở đầu bằng những lời khen ngợi cho Ivermectin như một loại thuốc giúp hai nhà khoa học tìm ra nó đoạt giải Nobel Y học năm 2015, nằm trong danh mục thuốc thiết yếu của Tổ chức Y tế thế giới, hàng tỉ liều Ivermectin được hãng dược bào chế ra nó là Merck trao tặng cho châu Phi, cứu hàng triệu người khỏi các căn bệnh hiểm nghèo như bệnh mù do nhiễm giun chỉ. Thuốc là an toàn nên các cảnh báo của FDA, theo bài báo, là quá mức.

Chỉ còn biết hy vọng vào dự án Principle của Đại học Oxford, đang tổ chức một nghiên cứu trên 5.000 người tình nguyện.

Sau đó bài viết trích dẫn nhiều nghiên cứu cho thấy Ivermectin có hiệu quả đối với con virus SARS-CoV-2 gây nhiễm Covid-19, như một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nghiên cứu kháng virus cho thấy chỉ một liều Ivermectin cũng đã giảm tải lượng virus trong tế bào đến 99,8% sau 24 giờ và đến 99,9% sau 48 giờ.

Người nhiễm Covid-19 có uống Ivermectin thì âm tính nhanh hơn, chỉ 4 ngày thay vì 15 ngày, có nhập viện thì ngày nằm viện là 9 ngày so với bình quân 15 ngày và tỷ lệ tử vong là 13,3% so với 24,5% ở nhóm đối chứng không uống Ivermectin. Bài báo còn trích dẫn một nghiên cứu khác cho rằng, khi người nhà bệnh nhân Covid-19 uống Ivermectin thì chỉ có 8% bị lây nhiễm so với tỷ lệ 58,4% ở nhóm người nhà không uống Ivermectin.

Cũng là đáng tiếc khi bài viết trên tờ Wall Street Journal chỉ trích dẫn các nghiên cứu trên số lượng nhỏ, khó có thể đánh giá mức độ chính xác hay đáng tin cậy của các kết quả nghiên cứu. Và đáng tiếc nhất, thoạt tiên bài viết dựa nhiều vào một nghiên cứu trên 200 nhân viên y tế do Đại học Benha ở Ai Cập tiến hành được đăng tải trên tạp chí Liệu pháp Mỹ, sau đó nghiên cứu này bị rút xuống vì bị cho là đã nhào nặn dữ liệu.

Sau đó các tác giả bài báo phải viết đính chính và thú nhận đáng bị ném trứng vào mặt vì không phát hiện chuyện rút xuống nên cứ hào hứng trích dẫn nghiên cứu này. Tuy nhiên sau khi loại bỏ các chi tiết liên quan đến nghiên cứu bị rút, họ vẫn giữ vững quan điểm Ivermectin là an toàn và có hiệu quả đối với Covid-19.

Tình trạng thông tin chỏi nhau như giữa hai bài viết trên tờ Economist và Wall Street Journal cũng xảy ra ngay trên cùng một bài báo. Chẳng hạn một bài viết trên tờ New York Times cho rằng, Ivermectin không chữa được bệnh Covid-19 mà lại gây ra nhiều phản ứng phụ nguy hiểm thì ở phần bình luận hàng trăm người vào dẫn chứng các nghiên cứu khắp nơi cho thấy điều ngược lại.

Trong khi đó, các công ty công nghệ kiểm soát các nền tảng mạng xã hội lớn như Facebook, YouTube, Twitter thì chủ trương kiểm duyệt, xóa ngay các thông tin nào họ cho là quảng bá cho Ivermectin. Cho nên thay vì được nghe các tranh luận nhiều chiều, người đọc mạng xã hội càng có cảm giác thông tin về Ivermectin đang bị bóp nghẽn một cách kỳ lạ.

Trong bối cảnh như thế, điều mọi người trông chờ là một nghiên cứu quy mô lớn được tiến hành một cách khách quan và khoa học để giải đáp cho dứt khoát về hiệu quả của Ivermectin đối với Covid-19 nhưng sao khó quá. Có thể do các hãng dược không mặn mà rót kinh phí cho những nghiên cứu về các loại thuốc đã tồn tại từ lâu, hết bản quyền, giá rẻ. Họ đang tập trung vào các thuốc mới, giá một liệu trình vài ba ngàn đô la hay các loại vaccine cả thế giới tìm mọi cách để mua bằng được.

Chỉ còn biết hy vọng vào dự án Principle của Đại học Oxford, đang tổ chức một nghiên cứu trên 5.000 người tình nguyện so sánh một liệu trình ba ngày uống Ivermectin trong vòng 14 ngày khi có triệu chứng Covid-19 hay xét nghiệm dương tính với nhóm chỉ chăm sóc bình thường.

Kết quả sau cùng sẽ có trong vòng vài tháng tới và trong khi chờ đợi, mong sao hai bên tranh cãi về Ivermectin bớt các phê phán mang tính chủ quan để nuôi dưỡng tinh thần khách quan trong khoa học, nhất là với đại dịch Covid-19 mà nhân loại đang phải đối đầu.