Chấm điểm các bộ: bức tranh trung tính
Tư Giang
 |
| Công nhân may xuất khẩu của một doanh nghiệp ở ĐBSCL. Ảnh: Duy Khương. |
(TBKTSG) – Chính phủ nhiệm kỳ 2011-2016 đã cam kết “phải chuyển mạnh từ nhà nước điều hành nền kinh tế sang nhà nước kiến tạo phát triển” như một cách thay đổi tư duy về mối quan hệ giữa Nhà nước và thị trường. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều mà cộng đồng doanh nghiệp trông chờ, sẽ cần thêm thời gian và nỗ lực hơn nữa.
Điều này được thể hiện qua một nghiên cứu với tên gọi Chỉ số hiệu quả hoạt động xây dựng và thực hiện pháp luật về kinh doanh của các bộ năm 2011 (Ministerial Effectiveness Index – MEI 2011) do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp cùng Văn phòng Chính phủ và Bộ Tư pháp công bố đầu tuần này tại Hà Nội. Báo cáo MEI được VCCI thực hiện hàng năm theo chỉ đạo của Thủ tướng.
Báo cáo năm nay đánh giá hiệu quả hoạt động xây dựng và thi hành pháp luật về kinh doanh của 14 bộ trong năm 2010 dựa trên phản hồi điều tra của 207 hiệp hội doanh nghiệp cấp trung ương và cấp tỉnh, đại diện cho trên 419.000 doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân kinh doanh trong toàn quốc.
Ông Trần Hữu Huỳnh, Trưởng ban Pháp chế VCCI, nói: “Báo cáo đưa ra một bức tranh toàn cảnh tuy không u tối nhưng thiếu điểm sáng về hiệu quả hoạt động xây dựng và thi hành pháp luật về kinh doanh của các bộ”.
Về tổng thể, không yếu kém nhưng cũng không có khá, tốt
Kết quả MEI 2011 cho thấy tất cả 14 bộ đều có điểm tổng hợp nằm ở nửa trên của nhóm trung bình, với bộ đạt điểm thấp nhất là 51,37 điểm/100 điểm, bộ đạt điểm cao nhất là 59,01 điểm/100 điểm.
Bằng việc xếp hạng hiệu quả hoạt động pháp luật về kinh doanh của các bộ ở mức “trung bình” này, các hiệp hội doanh nghiệp ghi nhận cố gắng của các bộ trong việc thực hiện vừa đủ nghĩa vụ của mình trước cộng đồng, đồng thời họ chưa nhìn thấy ở các bộ những nỗ lực cần thiết để thực hiện công việc hiệu quả ở mức có thể. Như vậy, các bộ năm 2010 có thể đã thực hiện đúng các chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng chắc chắn chưa được xem là đã thực hiện tốt và hiệu quả các chức năng, nhiệm vụ đó.
Không có bộ tụt hậu nhưng cũng không có bộ nổi trội
Với kết quả tất cả 14 bộ được đánh giá đều có điểm tổng hợp nằm trong khoảng chênh lệch mười (10) điểm (xét trong thang điểm 100), mức chênh lệch giữa bộ đạt điểm cao nhất với bộ đạt điểm thấp nhất là 7,64 điểm, điểm trung bình và điểm trung vị gần như trùng nhau (lần lượt là 54,53 và 54,42 điểm), có thể thấy điểm số MEI 2011 của các bộ rất sát nhau, hầu như liền nhau trên bảng xếp hạng.
Điều này đồng nghĩa với việc theo các hiệp hội doanh nghiệp, không có bộ nào ở diện “cá biệt”, nhưng cũng không có bộ nào làm được điều khác biệt tích cực vượt trội so với các bộ khác.
Những việc khó không bị bỏ qua nhưng việc dễ lại buông lỏng
MEI 2011 cho kết quả tốt nhất ở các chỉ số hiệu quả hoạt động “xây dựng các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL)” và “tổ chức thi hành pháp luật”.
Trong khi đó, hoạt động “lấy ý kiến doanh nghiệp, hiệp hội cho các dự thảo VBQPPL” và “cung cấp thông tin pháp luật và tuyên truyền, phổ biến pháp luật” thường được cho là việc không quá khó và không đòi hỏi nhiều chuyên môn sâu lại là hai việc mà tất cả các bộ đạt điểm thấp nhất.
Kết quả này cho thấy một xu hướng bất hợp lý là những nỗ lực của các bộ, nếu có, chủ yếu tập trung vào những hoạt động pháp luật phức tạp, trong khi các hoạt động dễ thực hiện hơn nhưng mang lại hiệu quả và có ý nghĩa không nhỏ lại bị buông lỏng.
Tất cả 14 bộ được đánh giá trên sáu chỉ số như sau:
(i) Chỉ số hiệu quả hoạt động xây dựng các dự thảo VBQPPL. Đây là chỉ số duy nhất mà tất cả các bộ đều đạt mức hiệu quả khá. Theo kết quả này, đa số các VBQPPL mà các Bộ soạn thảo năm 2010 được đánh giá là cần thiết để bảo đảm lợi ích của doanh nghiệp và người dân, duy trì cạnh tranh lành mạnh và trật tự xã hội. Các bộ cũng được cho là đã tiến hành đánh giá tác động của dự thảo VBQPPL tới các doanh nghiệp một cách tương đối đầy đủ.
(ii) Chỉ số hiệu quả hoạt động lấy ý kiến doanh nghiệp, hiệp hội cho các dự thảo VBQPPL. Chỉ số này được đánh giá thấp nhất. Tất cả các bộ đều không đạt điểm trung bình dành cho chỉ số này. Phân bố điểm số của các bộ trong chỉ số này cho thấy nhóm các bộ chịu trách nhiệm soạn thảo các VBQPPL chung, liên quan đến tất cả hoặc một nhóm lớn các doanh nghiệp tỏ ra cẩn trọng hơn, cầu thị hơn trong quá trình lấy ý kiến các hiệp hội, doanh nghiệp. Trong khi đó, nhóm các bộ phụ trách những lĩnh vực chuyên môn hẹp dường như khép kín hơn trong quá trình soạn thảo VBQPPL liên quan, với rất ít sự tham vấn hiệu quả từ các doanh nghiệp, hiệp hội.
(iii) Chỉ số chất lượng VBQPPL. Chỉ số này được xếp ở nhóm trung bình.
(iv) Chỉ số hiệu quả hoạt động công khai thông tin pháp luật, phổ biến, tuyên truyền pháp luật. Chỉ số này lại ở mức thấp với điểm trung bình của tất cả các bộ. Phân bố điểm giữa các bộ ở chỉ số này cho thấy hiệu quả hoạt động của các bộ ở lĩnh vực này hầu như thấp tương tự nhau, không có bộ nào đạt mức hiệu quả khá.
(v) Chỉ số hiệu quả hoạt động tổ chức thi hành pháp luật. Đây là chỉ số mang đến “bất ngờ dễ chịu” nhất với kết quả cao thứ hai. Chỉ số này cho thấy, bộ “có tiếng” về những vấn đề nổi cộm về pháp luật trong thực tiễn, đồng thời là những bộ có trách nhiệm quản lý tương đối sâu các hoạt động kinh doanh được đánh giá thấp hơn các bộ ít “va chạm” với doanh nghiệp.
(vi) Chỉ số hiệu quả hoạt động rà soát, kiểm tra, tổng kết thi hành pháp luật. Đây là chỉ số có kết quả đánh giá thấp thứ hai. Việc rà soát, theo dõi thi hành pháp luật về cơ bản không phụ thuộc vào số lượng VBQPPL liên quan đến doanh nghiệp hay mức độ kiểm soát của các bộ đối với hoạt động của doanh nghiệp mà chủ yếu phụ thuộc vào nỗ lực và quyết tâm của bộ trong việc triển khai thực hiện hoạt động này.
Theo ông Huỳnh, MEI 2011 đã cho thấy một bức tranh toàn cảnh về hoạt động của các bộ trong năm 2010, một bức tranh không tối nhưng cũng không sáng, với việc các bộ chỉ đạt mức trung bình, vừa đủ để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình nhưng còn khá xa về hiệu quả so với kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp. Ông Huỳnh hy vọng báo cáo này sẽ là công cụ cho phép các bộ nhìn nhận chính xác và đầy đủ hơn về thực trạng hoạt động xây dựng và thi hành pháp luật còn nhiều hạn chế của mình và là tập hợp các đề xuất để các bộ khắc phục, cải thiện và làm tốt nhiệm vụ này trong thời gian tới.
