(KTSG) – Sau nhiều năm thu hút đầu tư nước ngoài, chúng ta đã rút ra một bài học quan trọng: không thể chỉ chủ quan chăm chăm giới thiệu tiềm năng, soạn chi tiết các dự án kêu gọi đầu tư, xây dựng các kế hoạch đầu tư như kiểu dọn sẵn mâm bát cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Quyết định đầu tư hay không trước tiên thuộc về nhà đầu tư, họ có sẵn nhu cầu và đi săn lùng địa điểm với những cân nhắc đánh đổi rất cụ thể. Nói cách khác, chúng ta không thể chỉ chào cái chúng ta muốn mà cần phải chào cái nhà đầu tư cần.
Chính vì thế không nên lập lại các sai lầm như xây dựng các khu giải trí tầm cỡ quốc tế kiểu Disneyland hay Universal Studio rồi trông mong chúng sẽ thu hút hàng chục triệu du khách đến thăm. Du khách nào chọn nước ta làm điểm du lịch tức họ muốn trải nghiệm cuộc sống, phong cảnh, con người phương Đông với những nét đặc trưng riêng như bờ biển đẹp, nắng ấm, miền Tây sông nước, miền Trung cổ kính hay phong cảnh như tranh vẽ ở Vịnh Hạ Long… Khó lòng có du khách chọn một nơi thường có nắng nóng hay mưa dầm để đến vui chơi trong một bản sao Disneyland họ có thể trải nghiệm ở nước họ.
Nói thế không có nghĩa chúng ta hoàn toàn thụ động chờ nhà đầu tư đến rót vốn làm ăn theo nhu cầu của họ. Sự chủ động ở đây là nắm bắt xu hướng đầu tư nước ngoài theo từng thời kỳ, từng khu vực rồi đưa cái đang là tiềm năng trở thành lợi thế thu hút nhà đầu tư. Lấy ví dụ, xu hướng hiện nay là thúc đẩy đầu tư “xanh”, tức thân thiện với môi trường – chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra những vùng sản xuất chỉ sử dụng điện mặt trời, vùng nguyên liệu cây cà phê trồng không dùng hóa chất, các ngành phục vụ cho năng lượng tái tạo…
Mong muốn xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế ở nước ta là một giấc mơ đẹp, ai cũng muốn biến ước mơ thành hiện thực. Thế nhưng một khi thị trường chứng khoán trong nước vẫn còn nghẽn lệnh, ngân hàng trong nước vẫn còn loay hoay chuyện phí SMS nhắn tin biến động tài khoản cho khách giá cao hay thấp, lừa đảo đầu tư tiền ảo vẫn diễn ra… thì làm sao thuyết phục nhà đầu tư tài chính nước ngoài.
Tài chính hiện đại giờ chuyển hướng vào các dự án FinTech (công nghệ tài chính), DeFi (tài chính phi tập trung), blockchain (chuỗi khối), tiền kỹ thuật số… Liệu chúng ta đã chuẩn bị gì cho các xu hướng này, đã xác định đâu là tiềm năng có thể biến thành lợi thế thu hút đầu tư. Các trường đại học đã xây dựng chương trình đào tạo theo hướng đó đến ngang đâu? Chúng ta đã làm gì để thu hút nguồn nhân lực được đào tạo ở nước ngoài trong các lĩnh vực này? Làm gì có chuyện tài chính hiện đại đi cùng casino, khu vui chơi giải trí như một số đề án đưa ra.
Thiết nghĩ những bước đi ban đầu có thể thực hiện ngay là xây dựng một bộ khung pháp lý rõ ràng, minh bạch cho một nền tài chính hiện đại. Cái gì các FinTech có thể làm, cái gì họ không được tham gia; lập trường chính thức đối với các dự án DeFi sẽ như thế nào; quan điểm của chúng ta về tiền kỹ thuật số quốc gia là ra sao? Tất cả đều cần phải nhanh chóng được nghiên cứu, nền tảng ứng xử được xây dựng, quan điểm cần được phổ biến rộng rãi. Phải làm những điều này trước; khi đó chúng ta mới có thể nói đến chuyện xây dựng trung tâm tài chính cho khu vực, chứ khoan nói đến trung tâm tài chính quốc tế mới tạo được tính khả thi cho đề án.
Thực ra, không phải cái nhà đầu tư cần mà là ta cần. Ta cần công ăn việc làm/ đầu tư/ công nghệ/ phát triển… trong khi nhà đầu tư chỉ cần một điều duy nhất: Lợi nhuận cao. Quan trọng là vị thế người đàm phán mà thôi. Qua mấy chục năm rồi nhưng vị thế của ta dường như không thay đổi nhiều, vẫn lợi thế giá lao động thấp, thị trường tiêu thụ nhiều, tài nguyên rẻ… Như vậy làm sao có thể nói họ cần mà không phải ta ?
Nguyên tắc lợi thế cạnh tranh thôi. Ai có lợi thế gì thì bán cái đó. Ai yếu lợi thế khác thì mua. Hơn nhau ở chỗ, biết cách làm giàu lợi thế càng ngày càng tăng, chứ không phải mua đứt bán đoạn là xong . Quan trọng nhất, phải biết rõ lợi thế chính của ta là gì nếu không sẽ rơi vào sai lầm chiến lược, là tối kỵ ? Chắc ai cũng rõ, đó là con người/ vị thế địa chính trị. Những thứ khác xài riết rồi cũng tiêu.