(KTSG) - Biết dùng công nghệ không có nghĩa là biết sống an toàn trong thế giới số và khoảng cách ấy đang khiến nhiều bạn trẻ phải trả giá. Chiến dịch “Không một mình” do Liên minh Niềm tin Số khởi xướng đã chọn cách truyền tải thông điệp an ninh mạng qua âm nhạc.
- Pháp làm luật bảo vệ trẻ em trên mạng như thế nào?
- Phân loại phim để bảo vệ trẻ em và những người dễ bị tổn thương
Không một mình hướng đến việc bảo vệ trẻ em, thanh thiếu niên và cả giới trẻ trước các nguy cơ mới trên không gian mạng từ lừa đảo, dụ dỗ, thao túng tâm lý và thậm chí cả “bắt cóc qua mạng”.
“Có người mới click vô link, tiền lương dành dụm đã về số 0…” câu hát mở đầu trong ca khúc CLICKING của nghệ sĩ Tuấn Cry nghe tưởng như dí dỏm nhưng lại là một lời nhắc nhở rất thật giữa thời đại số. Chỉ bằng một chạm, ta có thể mở ra cả thế giới tri thức, cơ hội và kết nối nhưng cũng chỉ một cái click bất cẩn, dữ liệu cá nhân có thể bị đánh cắp, tài khoản bốc hơi, lòng tin bị tổn thương.
CLICKING - điểm nhấn trong chiến dịch “Không một mình”- với giai điệu sôi động, ca từ gần gũi, bài hát không chỉ cảnh báo rủi ro mạng, khơi dậy ý thức tự bảo vệ nơi người trẻ mà còn lan tỏa tinh thần tích cực: “An toàn lướt mạng, xanh sạch cõi mạng, môi trường thân thiện, an toàn, văn minh”.
Bài hát có thể đi xa hơn những tờ rơi hay clip tuyên truyền bởi nó chạm vào cảm xúc, nơi nhận thức được hình thành tự nhiên nhất. Khi thông điệp “Click đúng lúc, đúng cách để không ai phải một mình” vang lên trên TikTok hay giữa những điệu nhảy, người trẻ không chỉ hát theo, họ đang thực hành ý thức tự bảo vệ chính mình.
Từ chiến dịch đến năng lực số cộng đồng
Dù vậy, để một chiến dịch như “Không một mình” đi xa hơn sức lan tỏa truyền thông, cần một nền tảng giáo dục và chính sách bền vững phía sau. Một bài hát có thể khơi dậy nhận thức nhưng để nhận thức biến thành hành vi, xã hội cần một hệ sinh thái năng lực số đồng hành.
Theo báo cáo năm 2024, Việt Nam có hơn 79% dân số sử dụng Internet(1), nhưng kỹ năng an toàn số chưa theo kịp tốc độ số hóa. Theo khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia năm 2024, cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có một người là nạn nhân của các vụ lừa đảo(2). Cũng năm ngoái, Bộ Công an ghi nhận hơn 6.000 vụ lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại trên 12.000 tỉ đồng(3), trong đó nhiều nạn nhân là sinh viên.
Nhiều trường học vẫn chưa tích hợp kỹ năng nhận diện lừa đảo, bảo mật dữ liệu hay quản trị cảm xúc số vào chương trình học. Phụ huynh lại thiếu công cụ đồng hành, còn mạng xã hội, nơi giới trẻ hoạt động nhiều nhất vẫn ngập tràn quảng cáo giả và nội dung độc hại.
Trong khi đó, nhiều trường học vẫn chưa tích hợp kỹ năng nhận diện lừa đảo, bảo mật dữ liệu hay quản trị cảm xúc số vào chương trình học. Phụ huynh lại thiếu công cụ đồng hành, còn mạng xã hội, nơi giới trẻ hoạt động nhiều nhất vẫn ngập tràn quảng cáo giả và nội dung độc hại.
Nếu không có sự phối hợp giữa giáo dục, công nghệ và an ninh mạng, thông điệp “mỗi cú click cần sự tỉnh táo” sẽ chỉ dừng lại ở những khẩu hiệu hay.
Ở trường học, kỹ năng số nên được đưa vào chương trình học chính thức thay vì ngoại khóa. Học sinh cần biết cách xác minh thông tin, quản lý dữ liệu cá nhân, nhận diện nội dung sai lệch và cư xử có trách nhiệm trực tuyến. Gia đình cũng cần được trang bị thêm kiến thức qua các hướng dẫn ngắn, lớp học cộng đồng hay tài liệu trực tuyến để hiểu và đồng hành cùng con trong thế giới số.
Cùng lúc đó, doanh nghiệp công nghệ, nhất là các nền tảng mạng xã hội cần thể hiện trách nhiệm trong kiểm duyệt, sàng lọc tin giả hay ứng dụng độc hại, chủ động minh bạch và chia sẻ trách nhiệm xã hội của mình.
Từ phòng chống tội phạm đến kiến tạo năng lực số
Dưới góc nhìn chính sách, CLICKING phản ánh sự thay đổi trong tư duy chính sách từ “phòng chống tội phạm” sang “kiến tạo năng lực số”.
Theo UNESCO (2018), “năng lực số là khả năng truy cập, quản lý, hiểu, kết hợp, giao tiếp, đánh giá và sáng tạo thông tin một cách an toàn và phù hợp thông qua công nghệ số để phục vụ cho các công việc từ đơn giản đến phức tạp cũng như khởi nghiệp”(4). Nói cách khác, thay vì chỉ ngăn chặn rủi ro, chính sách hướng tới việc giúp công dân chủ động, tỉnh táo và sống lành mạnh trong môi trường mạng.
Khi một sinh viên biết dừng lại một nhịp trước đường link lạ, hay một người lớn tuổi cảnh giác trước tin nhắn “trúng thưởng”, đó là lúc CLICKING hoàn thành sứ mệnh của mình - biến âm nhạc thành một bài học công dân sống động.
Hiệu quả của chiến dịch “Không một mình” không thể chỉ đo bằng lượt xem hay chia sẻ. Một chính sách tốt phải được đánh giá bằng sự thay đổi trong nhận thức và hành vi. Và như lời ca khúc khép lại: “Trang bị thêm nhiều thêm kỹ năng cần thiết cho mình/Bảo vệ cho chính ta và luôn ứng xử văn minh”. Trong thế giới nơi thật - ảo chỉ cách nhau một cú chạm, biết “click đúng lúc, đúng cách” chính là biểu hiện của một công dân văn minh.
(1) https://datareportal.com/digital-in-vietnam?utm_source=DataReportal&utm_medium=Country_Article_Hyperlink&utm_campaign=Digital_2024&utm_term=Vietnam&utm_content=Country_Page_Link
(2) https://baophapluat.vn/trung-binh-220-nguoi-dung-smartphone-co-1-nguoi-bi-lua-dao-post535072.html
(3) https://vnexpress.net/lua-dao-mang-hinh-thanh-lang-nghe-gay-thiet-hai-12-000-ty-dong-4906410.html
(4) https://daotao.sis.vnu.edu.vn/wp-content/uploads/2023/09/1.-Khung-nang-luc-so.pdf
