Đằng sau sự bùng nổ các cuộc thi hoa hậu tại Việt Nam

(KTSG) – Những phát ngôn của các hoa hậu luôn là tâm điểm của các chủ đề tranh luận trên mạng xã hội và các phương tiện truyền thông trong những năm qua. Chưa bao giờ định nghĩa về hoa hậu chỉ đơn giản là người chiến thắng trong các cuộc thi sắc đẹp và mang đầy tính thương mại như giai đoạn hiện nay. Nó xuất phát từ các thế hệ quan tâm thảo luận về các thần tượng và các hoạt động truyền thông quảng bá ngày càng nhiều của các thương hiệu.

• Thi hoa hậu dưới góc độ kinh tế
• Hoa hậu Hà Kiều Anh: Nghệ sĩ làm kinh doanh, nếu lỡ sai sót thì hậu quả sẽ lớn gấp mười lần người khác

Các cuộc thi hoa hậu có nguồn gốc từ rất xa xưa, nơi các đế quốc thời cổ đại tổ chức với mục đích chính trước hết là giải trí và cũng là giúp cho đàn ông giới hoàng tộc tuyển chọn vợ cho mình với tiêu chuẩn chủ yếu xoay quanh vẻ đẹp hình thể. Theo sự phát triển của thời đại, các cuộc thi sắc đẹp đã dần mở rộng tiêu chí đánh giá để tôn vinh các tài năng, khả năng giao tiếp và sự tự tin, thể hiện sự thích ứng của cuộc thi với xu hướng thay đổi của xã hội và sự nhấn mạnh vào tầm quan trọng của phát triển toàn diện cho người phụ nữ. Hoa hậu ngày nay được kỳ vọng với tầm ảnh hưởng của mình với truyền thông sẽ có thể giúp phát triển các hoạt động vì cộng đồng và tạo ra tiêu chuẩn về hành xử văn minh và đúng mực cho giới trẻ.

Các cuộc thi hoa hậu trên thế giới như thế nào

Có một nghịch lý giữa số lượng cuộc thi hoa hậu đang được tổ chức ở Việt Nam, một quốc gia đang phát triển, so với các quốc gia phát triển trên thế giới. Bảng 1 thống kê số liệu về số lượng cuộc thi hoa hậu ở một số quốc gia trong giai đoạn 2020-2022. Dẫn đầu số lượng cuộc thi hoa hậu này là Pháp và Mỹ, và ngay sau đó là Việt Nam.

Mệnh danh là kinh đô thời trang, cùng với truyền thống tôn vinh vẻ đẹp và sự thanh lịch, dễ hiểu sự yêu thích của Pháp đối với các cuộc thi sắc đẹp. Điều đó góp phần lý giải cho việc có rất nhiều cuộc thi người đẹp được tổ chức tại Pháp. Các ngành công nghiệp thời trang và làm đẹp nổi bật của nước Pháp, tập trung ở các thành phố như Paris, góp phần tăng thêm sức hấp dẫn của những sự kiện này bằng cách cung cấp một nền tảng để giới thiệu những ý tưởng thời trang và thương hiệu cao cấp của Pháp.

Chỉ tính riêng số cuộc thi hoa hậu được tổ chức từ năm 2020 đến nay đã bằng số lượng cuộc thi hoa hậu được tổ chức từ những năm 2000 cộng lại.

Trong khi đó, các cuộc thi sắc đẹp hiện đại ở Mỹ đã phát triển để nắm lấy sức mạnh, cơ hội học tập và ủng hộ các mục tiêu xã hội mà cả cộng đồng đang định hướng. Bắt nguồn từ di sản lịch sử có từ đầu thế kỷ 20, những cuộc thi sắc đẹp này đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Mỹ, phù hợp với các giá trị của chủ nghĩa cá nhân, cạnh tranh và thành công. Những người tham gia thường sử dụng tầm ảnh hưởng của họ để thúc đẩy thay đổi tích cực và nêu bật các vấn đề quan trọng đối với họ, phản ánh sự thay đổi hướng tới một câu chuyện có ý thức xã hội và toàn diện hơn.

Dù là một quốc gia đang phát triển, nhưng số lượng cuộc thi hoa hậu ở Việt Nam cũng nằm trong top của thế giới khi chỉ xếp liền sau hai cường quốc nói trên. Số liệu ở bảng 1 cho thấy số lượng cuộc thi hoa hậu ở Việt Nam đã tăng trong hai mươi năm qua như thế nào. Chỉ tính riêng số cuộc thi hoa hậu được tổ chức từ năm 2020 đến nay đã bằng số lượng cuộc thi hoa hậu được tổ chức từ những năm 2000 cộng lại.

Tên gọi của các cuộc thi hoa hậu ngày càng đa dạng và đi vào trong từng “ngóc ngách” của cuộc sống, từ thiên nhiên, đại dương, du lịch… cho đến các vấn đề về hòa bình và nhân ái. Việc các cuộc thi hoa hậu ngày càng đại trà, nhắm đến các mục tiêu thương mại hóa của các đơn vị truyền thông và quảng bá đã khiến không ít cuộc thi hoa hậu đang tạo ra sự phản cảm và cái nhìn tiêu cực đối với các cuộc thi này. Việc các cuộc thi diễn ra ồ ạt không hẳn đã xuất phát từ xu hướng chuộng các cuộc thi người đẹp của người dân, mà có phần nào đến từ những lý do kinh tế.

Lý do kinh tế đằng sau các cuộc thi hoa hậu ở Việt Nam

Sau khi đăng quang cuộc thi hoa hậu, các hoa hậu trở thành cái tên được truyền thông trong nước và quốc tế săn đón. Hình ảnh của nàng hậu phủ sóng ở nhiều nền tảng mạng xã hội, trước hết là mỗi livestream trên trang cá nhân thường thu hút hàng ngàn người xem trực tuyến và đặc biệt chỉ tính riêng TikTok đã có hàng trăm ngàn video về cô với lượng tương tác cực lớn. Với mật độ phủ sóng cao, các hoa hậu trở thành cái tên được nhiều nhãn hàng và các sự kiện lớn săn đón, chính vì vậy cuộc thi hoa hậu được tổ chức ra để thu lợi nhuận từ các nhãn hàng tài trợ cũng như ký hợp đồng lâu dài với các hoa hậu.

Bảng 2 trình bày những thống kê liên quan đến hoạt động của hoa hậu đã đoạt giải hoa hậu Hoàn Vũ trong năm 2022. Bên cạnh các hoạt động từ thiện vì cộng đồng như thường lệ, việc tham gia quảng cáo cho các thương hiệu hay các nhãn hàng trở thành một phần hoạt động không thể thiếu của các hoa hậu. Mô hình tổ chức sự kiện hoa hậu và quản lý hoa hậu sau cuộc thi dần trở thành một mô hình kinh doanh của các công ty truyền thông nhiều hơn chỉ là những cuộc thi sắc đẹp đơn thuần. Hình ảnh của các hoa hậu trở thành một hình ảnh đi kèm với các hoạt động quảng cáo và truyền thông cho các nhãn hàng muốn thu hút sự quan tâm của cộng đồng.

Một trong những khoản thu nhập chính của các cuộc thi hoa hậu là tiền tài trợ. Được biết, số lượng nhà tài trợ cho một cuộc thi sắc đẹp (tùy vào quy mô và độ nổi tiếng) là rất lớn. Các hạng mục tài trợ như kim cương, vàng, bạc thường nằm từ vài trăm triệu đến vài tỉ đồng là chuyện bình thường. Tuy nhiên, sự góp mặt của các doanh nghiệp (nhà tài trợ) cũng đã biến các cuộc thi trở thành chương trình quảng cáo dài kỳ. Việc các cuộc thi hoa hậu thực hiện những bài phát biểu, chạy TVC, quảng cáo ngắn để quảng bá cho nhà tài trợ dần được xem là bình thường.

Các đơn vị tổ chức cuộc thi hoa hậu còn có thể kiếm tiền từ việc quản lý hoa hậu (trong và sau cuộc thi) cũng như bán giấy phép tham dự các cuộc thi sắc đẹp quốc tế. Khi nắm quyền quản lý các người đẹp, nhà tổ chức sẽ được hưởng lợi từ các hợp đồng quảng cáo, sự kiện giữa các nhãn hàng và các hoa hậu, á hậu. Hai bên sẽ có tỷ lệ ăn chia nhất định nhưng thường không được công khai. Những đơn vị tổ chức cuộc thi trong nước còn có quyền đưa thí sinh dự thi quốc tế và có thể tạo ra một nguồn lợi nhuận đáng kể, đặc biệt là nếu như đoạt giải.

Việc các cuộc thi hoa hậu được tổ chức đều đặn cũng góp phần tạo ra nguồn thu cho các công ty chuyên tổ chức các sự kiện này.

Bản chất của cuộc thi hoa hậu không có gì đáng lên án, khi nó tôn vinh cái đẹp và nếu thông qua cuộc thi đó chúng ta có thể lan tỏa các thông điệp tích cực và cùng kêu gọi cộng đồng tham gia vào các hoạt động ý nghĩa chung. Tuy nhiên, khi yếu tố kinh tế ngày càng chi phối tính chất của các cuộc thi thì các hoạt động biến tướng sẽ dần diễn ra, khi người kinh doanh tìm kiếm danh xưng từ cuộc thi để khai thác giá trị kinh tế, còn người tham gia cuộc thi thì chủ yếu hướng đến sự giàu có vật chất cho bản thân. Cũng từ những suy nghĩ lệch lạc đó có thể dẫn đến những ảo tưởng về bản thân và phát ngôn chưa phù hợp trên các phương tiện truyền thông, từ đó tạo ra những bức xúc cho cộng đồng.

(*) CFA
(**) BUH