Dự báo nông sản: Chỉ mới chuẩn bị đi vào bài bản

Dự báo nông sản: Chỉ mới chuẩn bị đi vào bài bản

Giáo sư Peter Timmer (giữa) đến từ Đại học Stanford của Mỹ đang nói về tầm quan trọng của công tác dự báo nông nghiệp – Ảnh: Hồng Văn

(TBKTSG Online) – Bắt đầu từ năm nay, Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn (thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) được giao nhiệm vụ thực hiện công tác dự báo các ngành hàng nông sản.  

Hẳn độc giả xem truyền hình trực tiếp phiên trả lời các câu hỏi của cử tri và của các đại biểu Quốc hội với Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát tại cuộc họp vào đầu tháng 11 năm ngoái, sẽ không quên ông bộ trưởng thừa nhận yếu kém của ngành nông nghiệp trong công tác dự báo.

Cũ người nhưng mới ta

Chính vì yếu kém trong khâu dự báo của ngành nông nghiệp mới có chuyện đầu năm ngoái thì bảo lúa gạo dư thừa, tới tháng 4 thì sốt gạo xảy ra khi người dân rồng rắn xếp hàng mua gạo ở các siêu thị, sau đó vài tháng thì Chính phủ vội vã ra quyết định tạm ngưng xuất khẩu gạo, cùng với giá gạo thế giới giảm nhanh khiến lúa hàng hóa trong dân ứ đọng không tiêu thụ được.

Nông dân trồng lúa năm ngoái bị thiệt hại đã đành mà hàng loạt ngành hàng nông sản khác như cà phê, tiêu, điều cũng trong tình trạng tương tự mà lỗi một phần thuộc về khâu dự báo của ngành nông nghiệp quá yếu, hay có thể nói là gần như chưa có công tác dự báo bài bản.

Trong khi Việt Nam lại là quốc gia nông nghiệp khi các mặt hàng nông lâm thủy sản chiếm giữ 20% GDP của nền kinh tế, chiếm tới 25% tổng sản lượng hàng hóa xuất khẩu và nuôi sống tới hơn 70% dân số.

Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn (gọi tắt là Ipsard), cho biết công tác dự báo tổng quan ngành nông nghiệp và các ngành hàng nông sản riêng biệt được Mỹ, Úc và các nước phát triển khác thực hiện định kỳ hàng năm và các nước nay thường công bố vào tháng 3 hàng năm.

Tuy nói đơn giản là công bố dự báo ngành nông nghiệp nhưng thực ra là họ giới thiệu tình hình sản xuất, phân phối, tiêu dùng nông sản trên thế giới, thị trường nội địa trong năm trước và đưa ra đánh giá triển vọng, dự báo cho năm sau. Tất nhiên, giới đầu tư, nhà sản xuất, nhà xuất khẩu, nhập khẩu hay người bán lẻ không chỉ trong nước mà thế giới đều quan tâm tới các dự báo này, xem nó là cơ sở để ra quyết định kinh doanh.

“Với họ thì dự báo là việc làm bình thường, như Mỹ là Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Úc là Viện Kinh tế thuộc Bộ Nông nghiệp Úc nhưng Việt Nam thì lại quá mới mẻ”, ông Sơn nói tại buổi giới thiệu hội thảo triển vọng thị trường ngành nông nghiệp Việt Nam diễn ra chiều 17-2 tại TPHCM.

Khủng hoảng tài chính – kinh tế toàn cầu đang diễn ra hiện nay, những thách thức đến từ việc hội nhập của ngành nông nghiệp vào Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), cùng với biến đổi khí hậu và nhiều khó khăn khác, càng đặt ra nhu cầu cho công tác dự báo mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn giao cho Ipsard.

Manh nha từ 2 năm trước 

Nếu có thông tin dự báo tốt, nông dân trồng lúa Việt Nam đỡ thiệt hại nếu có xảy ra các biến động xấu trên thị trường lúa gạo thế giới-Ảnh: Hồng Văn.

Thực ra thì Ipsard hai năm trước đã manh nha thực hiện công tác dự báo cho ngành hàng nông sản đầu tiên của ngành nông nghiệp là cà phê khi công bố hồ sơ chuỗi ngành hàng của mặt hàng này trong liên tiếp 2 năm 2007-2008. Tuy nhiên, giới kinh doanh cà phê trong nước lẫn quốc tế đều xem hồ sơ ngành hàng này của Ipsard giống như thống kê, tổng kết, có điều tra thực tế hơn là công tác dự báo.

Trước đó nữa, Trung tâm Thông tin Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có địa chỉ trang chủ www.agro.gov.vn thuộc Ipsard hàng tuần, tháng, quý, năm đã công bố thông tin điều tra thống kê và dự báo, phân tích triển vọng ngành hàng cho một số mặt hàng chủ lực, cung cấp doanh nghiệp có thu phí.

Bà Phạm Hoàng Ngân, Phó giám đốc Trung tâm cho biết trong ba năm qua, trung tâm của bà đã nhận được hỗ trợ nhiều từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), vốn là cơ quan dự báo nông nghiệp uy tín nhất thế giới hiện nay, giúp đỡ về chuyên môn.

Trong khi các cơ quan chức năng trong nước, nếu có chỉ là manh nha, hoặc gần như chưa có gì trong khâu dự báo thì từ năm 2004, định kỳ 1 hay 2 năm một lần (tùy theo mặt hàng), Công ty IBC – một doanh nghiệp của Singapore lại phối hợp với các tổ chức quốc tế, mời các nhà sản xuất, xuất khẩu lúa gạo, cà phê trong nước và quốc tế tham gia hội thảo triển vọng ngành hàng ngay tại TPHCM.

Lúc thì cà phê, khi thì gạo nhưng các doanh nghiệp Việt Nam muốn tham gia phải đóng phí hàng trăm đô la Mỹ chứ không hề ít, nhưng đổi lại, họ sẽ nhận được thông tin tổng quan toàn cầu về lúa gạo, cà phê, cũng như những dự báo của các chuyên gia quốc tế. Không biết thông tin trong các hội thảo ngành hàng mà IBC tổ chức tại Việt Nam chính xác tới mức nào nhưng doanh nghiệp Việt Nam thì xếp hàng đăng ký dự hội thảo.

Dự báo đi vào bài bản  

Hội thảo triển vọng thị trường ngành nông nghiệp Việt Nam (Outlook Agro 2009) do Ipsard phối hợp hàng loạt tổ chức trong nước và quốc tế dự kiến diễn ra trong 2 ngày 24 và 25-2 tại TPHCM, theo lời ông Sơn, như một minh chứng cho nông dân, doanh nghiệp trong nước và quốc tế biết rằng Việt Nam bắt đầu làm công tác dự báo.

“Trung Quốc phải mất 12 năm mới hoàn thiện công tác dự báo như bây giờ, ta không thể chờ lâu theo kiểu của họ”, ông Sơn nói và cho biết, ngoài dự báo chung của cả ngành nông nghiệp, 3 ngành hàng nông sản chính được mang ra mổ xẻ, phân tích và dự báo lần này là cà phê, lúa gạo và chăn nuôi, tất nhiên có cả ngành hàng sữa trong chăn nuôi.

Danh sách hơn chục chuyên gia đến từ các tổ chức quốc tế có liên quan tới nông nghiệp như Tổ chức Lương nông Liên hiệp quốc (FAO), Viện lúa quốc tế IRRI, Tổ chức cà phê Thế giới (ICO), Ngân hàng Thế giới, ngành nông nghiệp Úc… cùng hàng chục chuyên gia kinh tế, nông nghiệp, nhà quản lý trong nước tham gia.  

Chính ông Sơn công nhận công tác dự báo còn khá mới mẻ nhưng vẫn phải làm, do vậy cần có sự hỗ trợ, giúp đỡ của các chuyên gia, các tổ chức quốc tế có liên quan.

Giáo sư Peter Timmer, chuyên gia giảng dạy tại đại học Stanford của Mỹ, người có nhiều năm làm công tác dự báo nông sản tại các sàn giao dịch nông sản của Mỹ, cho biết 2 cơ quan nổi tiếng trên thế giới về dự báo nông nghiệp hiện nay là Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) và Viện Kinh tế của Bộ Nông nghiệp Úc.

“USDA mà đưa ra dự báo giá bắp tăng trong thời gian tới, giới đầu cơ, kinh doanh nông sản ở Mỹ đổ xô đi mua bắp, chứng tỏ uy tín và giá trị của dự báo mà cơ quan này đưa ra tác động thế nào tới từng ngành hàng”, giáo sư Timmer cho hay. Do vậy ông khuyên Việt Nam nên tham khảo các thông số, tư liệu dự báo nông nghiệp toàn cầu mà USDA đưa ra.

Ngoài ra ông cũng không quên nhắc nhở chú ý tới dự báo nông nghiệp của Trung Quốc vì mọi động thái của ngành nông nghiệp nước này đều tác động tới thị trường nông sản thế giới. Trung Quốc mà nói thừa gạo thì thị trường gạo thế giới sẽ khác nếu họ bảo họ phải nhập khẩu gạo cho tiêu dùng trong nước.  

Lời khuyên mà ông Timmer đưa ra là thị trường thế giới đầy biến động hiện nay đều có thể tác động xấu tới hàng triệu nông dân Việt Nam, kéo theo sau là các nhà kinh doanh nông sản trong nước và những ai liên quan tới nông sản phải chấp nhận sự biến động đó. Tuy nhiên, “nếu khâu dự báo làm tốt, không chỉ giúp ích cho người sản xuất, người bán mà còn là người mua trên thị trường thế giới”.

HỒNG VĂN