Dưa môn
Phương Kiều
(TBKTSG Online) - Ai đã từng ở miền quê đồng bằng sông Cửu Long chắc cũng đều biết đến cây môn nước mọc hoang ở các bờ đất, mương vườn… Môn này khi “đụng” tới ta sẽ bị chất nhựa của nó gây ngứa, nên được gọi là môn ngứa. Người ta sợ môn ngứa bao nhiêu thì lại càng thích hơn gấp bội khi khắc phục được nó để làm thành món ăn khoái khẩu. Đó là sự tài tình trong văn hóa ẩm thực của ông bà ta.
 |
| Dưa môn. Ảnh: Phương Kiều |
Dưa là loại thực phẩm rất tốt cho hệ tiêu hóa, kích thích dịch vị. Làm dưa môn rộ nhất vào mùa lúc mưa già. Người ta cắt những bẹ dưa tốt, mập, thường một bụi môn chỉ lấy một, hai bẹ non. Đem về nhà, bẹ môn cắt bỏ phần cọng nhỏ và lá; phần còn lại cắt khúc khoảng ba lóng tay, rửa sạch, cho vào cái thúng dầy với chút muối, dùng bập dừa nước dọt thì ăn không ngứa. Sau đó cho vào khạp da lươn, trộn tỏi, ớt, đường, chế nước cơm vo, úp cái dĩa lớn, đậy kín nắp. Ủ chừng 5 ngày, dở nắp khạp nghe dậy mùi chua, môn ngả vàng là đã có món ăn khoái khẩu.
Ngày nhỏ, mỗi lần được má cho ăn dưa môn, tôi đã rất lấy làm thích thú, nói má “đãi”, dù chỉ ăn “trơn”. Ăn “trơn” tức là dưa môn rửa sạch, vắt nước, trộn chút tỏi, chấm nước tương, nước thịt kho hay nước cá kho cũng đã "cạo sát đáy" nồi cơm. Dưa môn vừa dẻo vừa dai lại giòn giòn sao mà “ăn ý” với vị mặn của các thứ nước chấm nầy. Nhưng càng “ác liệt” hơn là sự kết hợp hài hòa mùi vị của dưa môn với một số nguyên liệu khác để có món ăn ngon.
Mùa mưa cũng là mùa cá rô ngon nhất, vì chúng được “thưởng thức” những “sơn hào hải vị” ê hề trên đồng ruộng. Má làm sạch cá rồi nướng lửa rơm cho dậy mùi thơm, gỡ lấy thịt cá ướp nước mắm cùng một số gia v. Sau đó má cho dưa môn vào với chút nước lạnh, bắc lên bếp trên ngọn lửa riu riu. Nước sôi, sền sệt, má nhắc xuống, rắc tiêu bột, tức thì một hương vị quyến rũ lan tỏa khắp nhà. Tôi nhanh chóng bới cơm, chan nước cá kho rồi vừa lùa cơm vừa gắp thịt cá và dưa môn ăn không nghỉ.
Khoái hơn nữa khi dưa môn nước được má nấu chua với lươn. Không biết giữa con lươn và dưa môn có “duyên kiếp” gì mà nơi ao đầm mọc đầy môn nước cũng là nơi trú ngụ, sinh sôi nẩy nở của loài lươn. Cứ đem ống trúm tới đặt những nơi đó, bảo đảm có ngay những chú lươn mập ú, cái đuôi nhọn hoắc. Lươn ngon nhất là còn nhớt và máu, nên người ta dùng cây cứng khõ vào mỏ cho lươn chết, rửa sạch, cắt khúc, cho vào nồi nước đã có sẵn dưa môn. Nước sôi, nêm nếm vừa ăn, nhắc xuống, múc ra tô, rải ngò om xắt nhỏ cùng một ít ớt sừng xắt lát. Thế là đã có một bữa cơm thịnh soạn, bảo đảm không nhà hàng danh tiếng nào có được. Vì, ngoài vị ngon của món canh chua dưa môn lươn còn có sự đầm ấm của tình gia đình.
Vốn là người không thích ăn cháo, nhưng có một thứ cháo hấp dẫn tôi từ thuở ấu thơ đến giờ, đó là cháo lươn ngó môn. Để làm món nầy, má ra bờ mương vườn lựa những ngó môn non đem về, tước bỏ vỏ rửa sạch, cắt khúc. Má làm lươn. Phần tôi có nhiệm vụ nạo dừa. Anh hai tôi mạnh tay vắt lấy nước cốt, nước dão dừa. Nồi cháo nước dão vừa sôi, gạo nở búp, má cho ngó môn vào. Khi gạo nở chín đều, má cho lươn vào. Nêm nếm vừa ăn, má cho hành lá xắt nhỏ, chế nước cốt lên mặt, nhắc xuống. Vậy là cả nhà tôi có một bữa ăn ngon, “mồ hôi mẹ mồ hôi con” tươm ướt áo. Tôi băn khoăn cháo môn ăn không ngứa. Má cười bảo bí quyết ở chỗ cứ nấu trên ngọn lửa cháy đều. Ngày nóng bức ăn cháo lươn ngó môn ngon chừng nào thì ngày gió mưa tầm tã hay ngày ngọn bấc hù hù thổi ăn cháo lươn ngó môn càng thêm thú vị. Thú vị nhất là môn nước giúp cơ thể thải trừ hết độc chất trong người.
Trời đất ơi, môn nước sao mà “kỳ diệu” vậy. Nhưng muốn ăn, đi nhà hàng chẳng thấy mấy món ăn làm từ môn. Ở thành phố, “quần nát” chợ chẳng thấy bóng dáng mấy “bà già xưa” miệt vườn bán từng chén dưa môn để tôi được hạnh phúc mua nấu chua với tép bạc ăn cho thỏa ghiền? Ghiền vì cái mùi hăng hắc chân quê của dưa môn như một bóng ma dễ thương ám ảnh tâm thức tôi về một văn hóa ẩm thực tuyệt vời.
