Hạn chế mặt trái của mạng xã hội
Hà My (TP.HCM)
(TBVTSG) – Trên Tuổi Trẻ Online vào đầu tháng 2 có một bài viết với tựa đề “Mạng xã hội đang hủy hoại xã hội?” lược dịch lại quan điểm chống lại cái gọi là “kỷ nguyên thông tin” của một chuyên gia xã hội học đầu ngành của Mỹ. Giáo sư Sherrey Turkle tại học viện công nghệ MIT viết trong cuốn sách mới nhất của bà, Alone Together (Cùng nhau đơn độc), rằng việc người ta đang “giao tiếp” với nhau “một cách điên cuồng” thông qua việc sử dụng Twitter, Facebook và tin nhắn tức thời (IM) có thể được xem như một triệu chứng bệnh lý thời hiện đại.
Cuốn sách của giáo sư Turkle không phải là tác phẩm đầu tiên gióng lên hồi chuông về thực trạng này. Một phong trào phản ứng trong giới học thuật Mỹ đang kêu gọi một sự tẩy chay đối với một số giá trị và cách thức của sự giao tiếp trong thế giới hiện đại.
Câu chuyện này làm tôi nhớ lại việc trên Facebook – mạng xã hội đã có hơn 500 triệu thành viên – đã từng có những ý kiến tranh luận về việc liệu Facebook có đang làm cho con người trở nên xa cách nhau. Nhiều người tham gia cuộc tranh luận đã bày tỏ rằng trên thực tế, mạng xã hội giúp họ tìm thấy lại bạn bè cũ, người quen bao năm cách biệt, và lại là công cụ hữu hiệu giúp kết nối với hàng trăm người bạn mới. Nhưng đi kèm theo đó cũng không ít những nỗi e ngại rằng mạng xã hội đang giúp con người đến gần với nhau hơn hay tạo ra một khoảng cách xa hơn, khi mà sự kết nối giữa những người thân, bạn bè chỉ đơn thuần là những dòng tin nhắn viết vội trên “tường nhà” (wall) của nhau thay cho những cuộc gặp mặt, những lời hỏi thăm, trao đổi thông tin trực tiếp; hay đơn giản chỉ là việc nhấp chuột vào biểu tượng thích (like), không thích (unlike) thay vì bộc lộ những cảm xúc chân thật của chính mình.
Vài người bạn bè của tôi, cũng là những bậc phụ huynh của thế hệ 8x, 9x – thế hệ được xem là thích ứng nhanh với sự phát triển vũ bão của công nghệ, từng thích thú khoe rằng nhờ có mạng xã hội mà họ biết được thêm về sở thích, tâm trạng, thái độ, lối sống của con cái trong thời buổi mà các thành viên gia đình có quá ít thời gian dành cho nhau. Thế nhưng, cũng chính họ băn khoăn rằng liệu khoảng cách giữa cha mẹ và con cái có thêm xa hơn, khi mà con cái của mình có thể sẵn lòng nói thẳng, nói thật trên Facebook, Twitter hay Zing me với bạn bè, bao gồm cả bạn “thật” và bạn “ảo”, thay vì chọn cha mẹ là những người để tâm sự trước tiên.
Một mối e ngại khác đó chính là việc mạng xã hội đang ngày càng có những tác động to lớn đến chuyện ứng xử giữa các cá nhân trong cộng đồng, mà điều này, đối với thế hệ trẻ là rất quan trọng, vì ứng xử cũng góp phần hình thành và phát triển tính cách con người.
Vào tháng 8-2010, trên một tạp chí quốc tế, Giám đốc điều hành của Google, ông Eric Schmidt, đã lo ngại trước tình trạng ngày càng có quá nhiều thông tin được chia sẻ trực tuyến. Ông dự đoán sẽ tới một ngày mọi người sẽ thay đổi tên và làm mới lại bản thân để thoát khỏi quá khứ số của họ. Quan điểm của ông Schmidt có thể là cực đoan, nhưng rõ ràng chúng ta không thể phủ nhận mức độ ảnh hưởng và sự kiểm soát của mạng xã hội đến con người ngày càng tăng lên.
Có rất nhiều lợi ích mà sự phát triển của web và mạng xã hội mang đến cho con người, nhưng chính nó cũng cung cấp một công cụ rất mạnh mẽ để ngăn cản chính bạn hoặc làm tiêu tan danh tiếng của bạn trên phạm vi toàn cầu và hầu như vĩnh viễn. Một khi bạn đã đặt nó trực tuyến, nó được chia sẻ trên khắp thế giới trong vài giây, và vẫn có thể được hồi tưởng sau nhiều thập niên, ông Schmidt đã nói.
Cách đây vài ngày, những nhà điều hành Facebook đã công bố một ứng dụng mới trên nền tảng web của mạng xã hội này sẽ gửi cho người sử dụng một thư điện tử (e-mail) thông báo khi bạn bè của mình thay đổi tình trạng hôn nhân, với tên gọi Breakup Notifier. Phần mềm này được nhà phát triển cho là rất hữu ích đối với những người vốn “thầm yêu trộm nhớ” một ai đó, nhưng người đó lại đã có nơi có chốn. Khi người trong mộng đó bỗng dưng chia tay bạn đời của họ và thông báo điều đó trên Facebook, người sử dụng Breakup Notifier sẽ là một trong những người đầu tiên biết thông tin này. Tiện ích là vậy, nhưng liệu bạn sẽ được nhiều hơn hay mất nhiều hơn khi đời sống riêng tư của mình bị chia sẻ ngày càng nhiều? Và, khi đó, có lẽ sẽ phải quay lại với suy nghĩ của người đứng đầu tập đoàn Google: “Tôi không khuyên bạn thay đổi danh tính để cố gắng thay đổi quá khứ số của bạn, nhưng tôi khuyên bạn nên áp dụng những kinh nghiệm riêng và chung đối với những gì bạn xuất bản lên Internet”.
