(KTSG) – Mới đây, ban tuyên giáo của một thành phố ở đồng bằng sông Cửu Long đã làm khảo sát du lịch bằng cách gửi đến nhiều người bảng câu hỏi, nhờ trả lời giúp nhằm lấy dữ liệu đánh giá tình hình, nguyên nhân và kết quả khai thác tiềm năng phát triển du lịch tại địa phương.
Theo một số chuyên gia, chưa nói đến bảng câu hỏi quá dài, nội dung chung chung, lại trùng lắp, không đem lại câu trả lời có giá trị sử dụng cao cùng với những câu hỏi thiên về cá nhân của đáp viên như “có là Đảng viên không?” thì việc lựa chọn phương pháp nghiên cứu đã không đúng. Phương pháp không đúng sẽ dẫn câu hỏi không có nội dung phù hợp và câu trả lời không có giá trị sử dụng.
Gần hai năm qua, kể từ khi bị tác động nặng nề từ đại dịch, ngành du lịch đã quan tâm nhiều hơn đến nghiên cứu thị trường, tìm hiểu chân dung du khách. Cứ kết thúc mỗi đợt bùng dịch, nhiều cơ quan, hiệp hội và cả doanh nghiệp lại thực hiện khảo sát thị trường để đưa ra sản phẩm, chính sách bán hàng thích hợp cùng các kiến nghị với cơ quan chức năng để có những chính sách kích thích sức mua.
Đây là chuyển động tích cực vì chỉ khi hiểu rõ khách hàng và nắm bắt nhu cầu thị trường thì doanh nghiệp, cơ quan quản lý mới có những chính sách phù hợp. Tuy nhiên, thực tế đã có những khảo sát, nghiên cứu thị trường được thực hiện sơ sài, không đúng cách làm cho dữ liệu thu về không chính xác, có thể kéo theo sự chệch hướng tiếp cận thị trường, làm chính sách đi kèm không phát huy hiệu quả.
Hiện nay, thay vì thuê công ty chuyên nghiệp, hợp tác với các viện, trường và những đơn vị có chuyên môn nghiên cứu thị trường, nhiều nơi chọn cách phối hợp với một số tờ báo, phương tiện truyền thông để lấy ý kiến bạn đọc. Thậm chí, có nơi tự làm bảng câu hỏi, nhận câu trả lời và tự phân tích dữ liệu để đỡ tốn kém.
Với việc hợp tác với báo chí để làm khảo sát, nghiên cứu nhu cầu du lịch của khách Việt, cách mà một số tổ chức, hiệp hội và cả cơ quan quản lý thực hiện là chọn một tờ báo để đăng tải bảng câu hỏi rồi tổng hợp và phân tích dữ liệu.
Theo một số chuyên gia, do độc giả của từng tờ báo có đặc điểm nhân khẩu, nghề nghiệp… riêng biệt, không thể đại diện cho thị trường Việt Nam nên cách làm này chỉ khảo sát được hành vi du lịch của bạn đọc tờ báo ấy chứ không thể cho ra bản khảo sát về nhu cầu du lịch của du khách Việt. Vì thế, nếu căn cứ vào kết quả khảo sát này để đưa ra chính sách chung cho cả thị trường thì chưa chắc đã có hiệu quả.
Thời gian gần đây, cũng có một số cơ quan tìm hiểu tình hình thực tế của doanh nghiệp trong dịch Covid-19 bằng các bảng khảo sát. Điều này cũng không đúng, thay vào đó để đạt mục tiêu đề ra thì cần phải thực hiện nghiên cứu định tính, thông qua phỏng vấn để thu được kết quả chính xác.
Quay trở lại khảo sát của thành phố vừa kể trên, theo ý kiến chuyên gia, do đây không phải là khảo sát hành vi, chân dung nên việc chọn cách dùng những câu hỏi định lượng, giới hạn đáp án sẽ không hiệu quả vì sẽ định hướng câu trả lời và không tìm ra lý giải cho lựa chọn của đáp viên.
Điều nên làm là chọn phương pháp phỏng vấn, có thể áp dụng cả hình thức phỏng vấn sâu 1:1 với cơ quan quản lý, chuyên gia, báo chí và phỏng vấn nhóm tập trung đối với các bên cung ứng dịch vụ như khách sạn, lữ hành. Nội dung phỏng vấn có thể dựa trên các nhóm vấn đề cần đánh giá như thị trường, hạ tầng, sản phẩm, truyền thông, quản lý…
Cùng với đó là phải xây dựng nội dung phỏng vấn, kịch bản phỏng vấn, câu hỏi thảo luận để lắng nghe các ý kiến trao đổi từ các bên và dùng phương pháp phân tích nội dung để kết nối ma trận các thông tin liên quan nhằm tìm ra các dữ liệu quan trọng.
Những việc này đòi hỏi người thực hiện phải có chuyên môn. Theo ý kiến chuyên gia, khảo sát nghiên cứu người tiêu dùng hay các nghiên cứu khác đòi hỏi kiến thức, chuyên môn bài bản, không phải ai cũng có thể làm được.
Tuy nhiên, hiện có không ít cơ quan quản lý và doanh nghiệp chưa có nhìn nhận đúng về vai trò của dữ liệu, nghiên cứu trong quản lý, kinh doanh. Trong đó, không ít người nghĩ nghiên cứu thị trường đơn giản chỉ phát bảng câu hỏi cho nên đã có những kết quả “xa một trời một vực” so với mục tiêu đề ra.
Giám đốc một công ty chuyên nghiên cứu thị trường (không muốn nêu tên) cho biết, với việc áp dụng phương pháp bảng câu hỏi điều tra khảo sát, người làm nghiên cứu phải biết cách xác định rõ các nhóm chỉ tiêu nghiên cứu rồi thiết kế bảng hỏi theo đúng kỹ thuật, gồm các câu hỏi khám phá hành vi, xu hướng của khách hàng và các câu hỏi kiểm tra logic đáp viên. Bảng hỏi đúng là bảng hỏi không mang tính định hướng đáp án cho đáp viên và kiểm tra được tính xác thực trong câu trả lời…
Xong bảng hỏi là đến khâu phân phối bảng hỏi. Nguyên tắc của bước này là phải bảo đảm tính ngẫu nhiên và ẩn danh của người trả lời, tức là không có việc người làm điều tra chia sẻ qua mạng xã hội, e-mail… nhờ trả lời như cách một số nơi đang thực hiện.
Sau khi phân phối bảng hỏi để có dữ liệu thu về, đơn vị nghiên cứu phải phân tích kết quả, tức là kết nối các câu trả lời thu được, kiểm tra logic để cho ra dữ liệu sạch phù hợp với chỉ tiêu nghiên cứu, chứ không phải là đưa kết quả theo kiểu, câu một người ta trả lời ra sao, câu hai như thế nào.
“Phương pháp sai sẽ cho ra kết quả không đúng và nếu lại dùng kết quả này để áp dụng vào thực tế kinh doanh hoặc hoạch định chính sách thì rất tai hại, thà rằng không làm còn tốt hơn”, doanh nhân này nói.
