(KTSG Online) - Từ ngày 10-10, Ngân hàng Á Châu (ACB) sẽ tung ra thương hiệu vàng miếng của riêng mình(1). Một sự kiện tưởng chừng chỉ mang tính thương mại nhưng thực chất là dấu mốc mở ra chương mới cho thị trường vàng Việt Nam. Đó là, “độc quyền vàng miếng” của Nhà nước sắp đi vào lịch sử.
- Có nên thay đổi cách quản lý để giá vàng thôi ‘nhảy múa’?
- SJC đề xuất Nhà nước xóa bỏ độc quyền vàng miếng
Hơn 12 năm qua, thị trường vàng vận hành trong cơ chế đặc biệt: Ngân hàng Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng thương hiệu SJC. Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng đã hoàn thành sứ mạng lịch sử là bình ổn thị trường vàng và ngăn tình trạng “vàng hóa” trong nền kinh tế.
Dù có nhiều bình luận khác nhau về “độc quyền vàng miếng” của Nhà nước nhưng sự thật là nhiều năm qua, vai trò của vàng đã thay đổi căn bản. Đó là, dù có biến động hay không thì giá vàng đã không còn mang nhiều ý nghĩa kinh tế vĩ mô. Vàng không tác động đến GDP, tăng trưởng hay tiêu dùng và người dân cũng không còn xem vàng như phương tiện thanh toán. Vàng chỉ còn là kênh đầu tư, trú ẩn mang tính cá nhân chứ không còn là một “huyết mạch” của nền kinh tế như trước năm 2012.
Nghị định 232/2025/NĐ-CP, ban hành ngày 26-8-2025, có hiệu lực từ ngày 10-10 sắp tới đã sửa đổi quản lý hoạt động kinh doanh vàng, mở đường cho giai đoạn mới. Lần đầu tiên sau hơn một thập niên, các ngân hàng và doanh nghiệp đủ điều kiện được phép sản xuất vàng miếng. Nhà nước rút khỏi vị thế “người chơi duy nhất”, để trở thành “trọng tài” giám sát thị trường, một thay đổi nhỏ về câu chữ nhưng lớn về tư duy quản lý.
Theo dự kiến của nhiều chuyên gia, hiện cả nước có khoảng 8 ngân hàng và 3 doanh nghiệp đủ điều kiện tài chính, quản trị và minh bạch dữ liệu đáp ứng điều kiện được phép nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất và kinh doanh vàng miếng. Nay, khi nhiều thương hiệu vàng miếng cùng tham gia, thị trường sẽ có thêm lựa chọn, tăng cạnh tranh, giảm đầu cơ và kéo giá trong nước sát hơn với giá quốc tế.
Tuy nhiên, cạnh tranh không chỉ là cuộc đua giá. Uy tín thương hiệu, độ tinh khiết, khả năng truy xuất nguồn gốc và chống làm giả mới là yếu tố then chốt của thị trường vàng. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước vì vậy càng quan trọng hơn: đó là cần sớm ban hành bộ tiêu chuẩn chung về chất lượng vàng, tem, mã nhận diện và cơ chế giám sát, tránh tình trạng “vàng thau lẫn lộn”.
Việc từ bỏ độc quyền vàng miếng là phép thử cho tư duy quản lý tài chính mới: Nhà nước không “làm thay thị trường” mà thiết lập luật chơi minh bạch. Nếu vận hành tốt, đây có thể là tiền đề cho các cải cách sâu hơn như thị trường vàng tài khoản hay phái sinh vàng, vốn còn bỏ ngỏ nhiều năm qua.
Dĩ nhiên, mở cửa không đồng nghĩa buông lỏng. Bài học từ những cơn “sốt vàng SJC” vẫn còn đó: độc quyền khiến thị trường méo mó nhưng tự do thiếu chuẩn mực dễ dẫn đến hỗn loạn.
Tuy nhiên, chính sách mới trong quản lý thị trường vàng không dễ phát huy hiệu quả tức thì, có nghĩa là không dễ ngay lập tức "cắt" được khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới đang ngày một rộng ra. Doanh nghiệp được cấp phép còn phải làm thủ tục nhập khẩu vàng, thủ tục sản xuất, đăng ký... và phải chí ít 1-2 năm nữa thì hiệu quả của "bỏ độc quyền vàng miếng" mới có thể cảm nhận được.
Nhà nước "cầm cân nảy mực" thị trường vàng chắc chắn sẽ khó gấp bội so với biện pháp độc quyền."Quả bóng trách nhiệm" với thị trường vàng sẽ rất lớn và đang ở trong chân của Ngân hàng Nhà nước.
(1) https://thesaigontimes.vn/tu-10-10-ngan-hang-acb-ra-mat-thuong-hieu-vang-mieng/
