Thứ Sáu, 29/03/2024
32 C
Ho Chi Minh City

Lãi suất thực là lãi suất thực nào?

Kinh tế Sài Gòn Online

Kinh tế Sài Gòn Online

Lãi suất thực là lãi suất thực nào?

Hồ Quốc Tuấn (*)

Lãi suất thực là lãi suất thực nào?
Minh họa: Khều.

(TBKTSG) – Gần đây có những tranh luận trên báo chí về vấn đề liệu lãi suất thực dương có là cần thiết để chống lạm phát. Bài viết này xin trao đổi thêm một vài vấn đề về khái niệm lãi suất thực mà các chuyên gia đang bàn đến để tránh tình trạng “ông nói gà, bà nói vịt”.

Lãi suất thực tiền nghiệm và hậu nghiệm

Khái niệm lãi suất thực được đo lường bằng chênh lệch giữa lãi suất danh nghĩa với tỷ lệ lạm phát dự kiến hay tỷ lệ lạm phát kỳ vọng (expected inflation rate). Công thức đơn giản của cách tính lãi suất thực là :

Lãi suất thực = Lãi suất danh nghĩa – Tỷ lệ lạm phát kỳ vọng

còn công thức Fisher đầy đủ là:

1+i=(1+r)(1+E(I))

với i là lãi suất danh nghĩa, r là lãi suất thực, và E(I) là lạm phát kỳ vọng hay lạm phát ước tính.

Lạm phát kỳ vọng là một yếu tố thuộc về tương lai, ví dụ đứng ở năm 2010 mà nói về lãi suất thực của nó nghĩa là phải lấy lãi suất tại thời điểm năm 2010 điều chỉnh cho tỷ lệ lạm phát của năm 2010, một con số chỉ có thể biết chính xác kể từ đầu năm 2011 trở đi. Vì vậy, đứng ở năm 2010 mà nói về lãi suất thực của năm đó, người ta thường dùng lãi suất thực tiền nghiệm (ex-ante real interest rate), trong đó lạm phát kỳ vọng được ước tính bằng cách này hay cách khác.

Lạm phát kỳ vọng có thể được ước tính thông qua điều tra về mức lạm phát kỳ vọng của người dân, qua lãi suất trái phiếu gắn với lạm phát (inflation-linked bond), hoặc qua vài phương thức ước tính phối hợp mô hình toán với thống kê (nhưng tất nhiên bao hàm nhiều giả định và có sai số nhất định, đôi khi sai số là rất lớn). Ở Việt Nam tiếc thay lại chưa thấy có công bố nào về một mức lạm phát kỳ vọng – cho dù từ một phương pháp dễ thực hiện nhất là đi điều tra về kỳ vọng lạm phát trong dân và từ các chuyên gia.

Lãi suất thực hậu nghiệm (ex-post real interest rate) là sau khi hết một năm rồi, người ta mới nhìn lại về lãi suất thực của năm đó, nghĩa là lấy lãi suất danh nghĩa trong năm trừ đi lạm phát của năm đó. Gọi là hậu nghiệm vì nó đi nghiên cứu lại vấn đề đã xảy ra rồi, khi đó người ta đã biết tỷ lệ lạm phát của năm trước rồi.

Vì thế, khi tranh luận về vấn đề lãi suất thực, nếu các chuyên gia đang đề cập đến lãi suất thực hiện tại của năm 2011 nghĩa là đang nói đến lãi suất thực tiền nghiệm, vì bản thân các chuyên gia đều phải dùng một ước tính nhất định về tỷ lệ lạm phát của năm 2011 để điều chỉnh cho mức lãi suất danh nghĩa hiện tại. Vậy nếu mỗi chuyên gia ước tính một mức lạm phát khác nhau thì sẽ cho ra một con số lãi suất thực khác nhau và con số đó dựa trên kỳ vọng khác nhau về tỷ lệ lạm phát. Nếu các chuyên gia không nói rõ nền tảng quan điểm của mình trong việc ước tính tỷ lệ lạm phát thì dễ dẫn đến những bất đồng ý kiến.

Lãi suất danh nghĩa nào sẽ được sử dụng?

Phần trên đã bàn về khác biệt trong việc sử dụng tỷ lệ lạm phát nào trong tính toán lãi suất thực. Nhưng còn một phần nữa là bản thân các chuyên gia đã sử dụng lãi suất danh nghĩa nào trong phép tính lãi suất thực của mình?

Trong nền kinh tế các nước có muôn vàn loại lãi suất, một phép so sánh giữa lãi suất thực các nước với nhau phải hết sức thận trọng để đảm bảo mình đã sử dụng đúng loại lãi suất danh nghĩa phù hợp cho từng quốc gia. Nó có thể là lãi suất tiền gửi bình quân của một số ngân hàng hoặc lãi suất trái phiếu chính phủ ngắn hạn. Nếu dùng tùy tiện một loại lãi suất chính sách nào xa rời lợi tức thực tế của người gửi tiền thì con số lãi suất thực tính ra, cho dù đó là lãi suất thực hậu nghiệm cũng đã bị bóp méo ít nhiều.

Ví dụ ngay trong trường hợp của Việt Nam, với việc nhiều ngân hàng lách trần lãi suất như hiện tại, liệu việc áp dụng một mức lãi suất trái phiếu chính phủ 10-12% hay thậm chí trần lãi suất huy động 14% đã phản ánh đúng về mặt bằng lãi suất danh nghĩa chưa, chứ chưa dám nói đến lãi suất thực.

__________________________________

(*) Nghiên cứu sinh tiến sĩ, Đại học Manchester, Anh

BÌNH LUẬN

Vui lòng nhập bình luận của bạn
Vui lòng nhập tên của bạn ở đây

Tin liên quan

Có thể bạn quan tâm

Tin mới